Балки эшитган чиқарсиз, тоғамизнинг исми Ғазанфар. Супрақоқдисига меҳри бўлакчамиди, раҳматли бобомиз уни азза-базза дабдаба отига миндириб, эринмай, алланечук мароқ билан номини жуфтлаб «Муҳаммад Ғазанфар» деб атарди. Бундай шарафга муносиб кўрилган фарзандга муомала ҳам, табиийки, ўзгача бўлади: кенжа болам, сен же, давоми…
Ушбу ҳикоянинг дастлабки номи «Дўппи» эди. Шундай шеъри борлигини эслабми, уни Муҳаммад Юсуфга бағишламоқчи бўлдим. Асарнинг сарлавҳаси ўзгаргач эса, шоир номи билан ёнма-ён туриши хунукроқ туюлиб, фикримдан қайтдим. Ажабо…Бугун ҳикояни суюкли инимнинг унутилмас хотирасига бағишламоқдаман.Муаллиф Ўзбекнинг хонадонидан дўппи топилмаса-я!— Мана, давоми…
Ушбу ҳикоя қирқ йил кечикиб ёзилди. Йигит умрига тенг шу йиллар мобайнида у неча марталаб қоғоз қоралаган бўлса-да, ҳеч кўнгли тўлмас, нимадандир уялар, иккиланар, истиҳола қиларди.Болалигида ёзнинг жазирама кунида рўй берган воқеалар хотирасида муҳрланиб қолган, унга сира тинчлик бермасди.Орадан кўп давоми…
Бу хонадонда ғаройиб маросим бўлмоқда эди. Маъракага қўй сўйилган, мулла айтилган ва барча қариндош-уруғ, таниш билишларга хабар қилинган эди. Ҳовлилар чиннидай тозаланган, катта қозонда қўйнинг калла поччалари ва ўпкаси вақирлаб қайнаб, ҳушбўй хид тараларди. Маҳалланинг катхудо хотинлари нон-чўракларни ёйиб, энди давоми…
Темир йўл ва автомобил йўллари кесишган овлоқ вокзал биноси устида саҳрониниг қуёши аста-секин бота бошлаган эди. Атрофда қалин кийинган хотинлар турли озиқ-овқатлар, газаклар ва сабзавотлар сотиб ўтиришарди. Сабзавотлар олисроқдан келган кўринади, негаки шимол тарафларда сабзавотларниниг етиштириш муаммо эди. Ҳали қоронғи давоми…
Эшниёз чол эрта уйғонади. Намозини ўқиб, мол-ҳолларга қарайди-да, чойини ичиб мактаб томон жўнайди. Унга йўлда саҳархез кишилар дуч келади. Чолнинг қаёққа отланганини кўриб-билиб турган бўлишса-да, салом бериб, кўнгил учун сўрашади:— Ишгами, Эшниёз ота?— Ишга.— Э, яшанг.— Эрмак-да.— Нимасини айтасиз.Эшниёз чол давоми…
Турон ва Эрон қўшинлари ўртасида афсонавий Мароқанд остонасида бўлиб ўтган шиддатли жанг-жадаллар, ниҳоят, туронликларнинг ғалабаси билан якунланди. Эронликлар жанг майдонини ташлаб қочдилар. Нечоғли енгилмас, қудрати чексиз бўлмасин, туронликларда қочганни қувиш, ерда сулайиб ётганни уриш одати йўқ! Қочган қочди, уруш балоси давоми…
Бийдек дала. Оппоқ қор. Аччиқ изғирин. Бу дунёда хас-хашакка қирғин келганми, нима бало! Тумшуғингни то кўзинггача муздек қорга ботириб титкилайсан, аҳён-аҳёнда тарашадек қотиб кетган какраю янтоқ поялари тилингга илашади, холос. На таъми бор, на бир маза-матраси. Топилганига шукур қилиб, икки давоми…
Ўзбекдек ўзига ўзи ғалва орттириб, ўз қобиғига ўз ихтиёри билан ўралиб, кундалик ташвишларга кўмилиб яшайдиган халқ бу оламда тағин борми экан?! Ҳар бир ўзбекнинг бошида бир дунё ташвиш – дунё ташвиши: уйланиш, ўғил-қизларни ўстириб-ундириш, уларга сеп йиғиш-уй қуриш, кейин узатиш-уйлантириш, давоми…
Ер юзида ҳақ ва адолатни қарор топтириш йўлида бутун Ғарбу Шарқ, жумладан, Арабистону Ҳиндистон, Эрону Турон тупроқларини эгаллаб, куни кеча Исфижоб билан Ўтрорни забт этган Искандар Зулқарнайн қўшини фавқулодда шужоат билан Ясси қалъаси томон от сурди. Қалъага тахминан ўн чақиримча давоми…