Aziz Nesin (taxallusi; asl ismi Mahmud Nusrat – Mehmet Nusret Nesin) (1915, Istanbul — 1995, Izmir; Istanbulda dafn etilgan) — turk hajviy yozuvchisi, dramaturg, Nafis san’at akademiyasi (Istanbulda o‘qigan (harbiy ma’lumotga ham ega). «Marko posho» (1946) taraqqiyparvar hajviy gazetasi va boshqa matbuot organlarida ishlagan. «Nuh kemasi» (1949) hajviy jurnalini nashr etgan. Ko‘plab hajviy hikoya, poema va romanlar muallifi, siyosiy va ijtimoiy hajv ustasi.
«Jinnilar ozod bo‘ldi», «Ishbilarmon odam», «Noziq va nafis», «Xudoga shukur» va boshqa asarlari siyosiy o‘tkir va dolzarb. Ularda yozuvchi jamiyat illatlarini fosh qiladi, kulgili vaziyat, xususiyat va holatlar orqali kishilarni beixtiyor o‘z nuqsonlaridan kulishga majbur etadi. Aziz Nesin asarlarining qahramonlari — ish axtaraverib bezor bo‘lgan mayda amaldor, omadsiz ziyoli va qashshoq ishchi («Yashasin kambag‘allik», «Maydon soatlari», «Xotin kishi bo‘lganimda-yu…» va b.).
«Shunday bo‘ldi, bunday bo‘lmaydi» avtobiografik qissasi, «Aziznoma» hajviy she’rlar va «Mamlakatlardan birida» hajviy hikoyalar to‘plamlari mavjud. Hajvchi yozuvchilar xalqaro tanlovlarida «Dafna chambari» olgan (1956, 1957). O‘zbekistonda bo‘lib o‘tgan Osiyo va Afrika mamlakatlari yozuvchilarining Toshkent anjumanlari ishtirokchisi.
Asarlari o‘zbek («Musht ketdi», 1966; «Xushtak afandim», 1969; «Futbol qiroli», 1978 va h.k.) va boshqa tillarda nashr qilingan.
Salomat trikotaj fabrikasiga darvozabonlikka kirib, sakson lira oylik oladigan bo‘ldi. U bunaka maosh bir kishi u yoqda tursin, chorak kishiga ham yetmasligini bila turib, shunday qildi, chunki u o‘zining ishchanligiga, uddaburonligiga ishonardi. Axir uning bu qobiliyati bir kun emas, bir davomi…
Istambul radiosi eshittirishlarini tugatdi. Shu kecha ikki hikoya bilan bir feletonni qo‘ldan chiqarishim kerak, buning ustiga, allaqaysi bir jurnalning savollariga javob tuzib chiqishim zarur. Bu narsalarning hammasi ertalabgacha bitishi shart. Ammo ishning mazasi bo‘lmay turibdi — faqat bittagina hikoyani yozoldim, davomi…
Kadiko‘yda Bo‘stonji tomonga qatnaydigan tramvayning oxirgi vagoniga bir amallab chiqib oldim. Vagonning orqa tomonidagi maydonchada sakkiz kishi tiqilishib ketyapmiz. Oyog‘iga kigiz mahsi bilan kalish, boshiga yirtiq shapka kiyib olgan bir mo‘ysafid qo‘lidagi to‘rvani orqa tomondagi oynakka qo‘ydi. Shapka kiygan o‘rta davomi…
— Qurmag‘urning o‘ziyam juda katta olim-da. — Nima, birorta zo‘rroq kashfiyot qilganmi? — Shu ham savol bo‘ldimi? Shuni so‘rab o‘tirganingizga hayronman. Avomni avom desak, tuppa-tuzuk ziyolilarimiz ham ilmu fanga qiziqmas ekan-da. Bu olim adabiyot tarixiga oid kitoblarda shu vaqtga qadar davomi…
Dunyoda shunday odamlar borki, ularning har bir barmog‘ida bittadan hunar bo‘ladi. Bizga o‘xshash mulla quruqlarning bo‘lsa o‘nta barmog‘ida o‘nta tirnoqdan boshqa narsasi yo‘q. Darvoqe, mening qo‘limdan ham bir hunar keladi: odam ko‘p joyga tushib qolsam, darrov qo‘limni ishga solib, atrofimdagi davomi…
«Hayot — achchiq narsa, janoblar. Hayot — tikanli yo‘l. Hayot…» Ana shunaqa chukur ma’noli gaplar yozilgan uchta daftarim bor. Bularning hammasi hayot falsafasi bilan to‘la. «Hayot — bu turgan-bitgani uqubat demakdir. Hayot — bu zo‘r mashaqqat bilan chiqiladigan cho‘qqi demakdir. davomi…
Biz qishloq baqqolining katalak do‘konchasi oldida to‘xtadik. Shisha idishga lampa moy quydirib olayotgan ayol ham, baqqol ham bizni ko‘rib miyig‘ida kulib qo‘ydi. — Rashid og‘a sizlarni kutib o‘tiribdi, — dedi baqqol bizga qarab. — Huv yuqoridagi qahvaxonaga boraveringlar. Manavi tepalikdan davomi…
Haykaltarosh Hikmat yomon odam emasu, lekin bechoraning bitta aybi bor-da: haddan ziyod sertakalluf. Ikkovimiz o‘n besh yillik qadrdon bo‘lishimizga qaramay, doimo meni «hazratlari», «afandim» deydi. Ba’zan takallufni shunaqayam oshirib yuboradiki, nazaringda xuddi seni kalaka qilayotganga o‘xshaydi. U bilan birinchi tanishganimda davomi…
«Har narsaning bir sababi bo‘ladi». Yo‘q, men aytmoqchi bo‘lgan gap bu emas. Hikoyamni biror aqlli gap bilan boshlamoqchi edim. Qani, bunday deb ko‘raychi: «Tutaqib ketgan odam baribir jahlidan tushadi». To‘g‘risini aytsam, bunisi ham o‘zimga yoqmay turibdi. Zo‘r gap aytish uchun davomi…
Bir necha kundirki, uyquda halovat yo‘q. Qattiq ishlayverib asabni buzgan ko‘rinaman: o‘ringa kirsam, uyqu bosadi-yu, ammo ko‘z qurg‘ur hech ilinmaydi. Bo‘lmadi, oxiri doktorga borishga to‘g‘ri keldi. — Bir kunda necha soat ishlaysan? — deb so‘radi u. — O‘n olti-yigirma soatdan. davomi…