Aziz Nesin (taxallusi; asl ismi Mahmud Nusrat – Mehmet Nusret Nesin) (1915, Istanbul — 1995, Izmir; Istanbulda dafn etilgan) — turk hajviy yozuvchisi, dramaturg, Nafis san’at akademiyasi (Istanbulda o‘qigan (harbiy ma’lumotga ham ega). «Marko posho» (1946) taraqqiyparvar hajviy gazetasi va boshqa matbuot organlarida ishlagan. «Nuh kemasi» (1949) hajviy jurnalini nashr etgan. Ko‘plab hajviy hikoya, poema va romanlar muallifi, siyosiy va ijtimoiy hajv ustasi.
«Jinnilar ozod bo‘ldi», «Ishbilarmon odam», «Noziq va nafis», «Xudoga shukur» va boshqa asarlari siyosiy o‘tkir va dolzarb. Ularda yozuvchi jamiyat illatlarini fosh qiladi, kulgili vaziyat, xususiyat va holatlar orqali kishilarni beixtiyor o‘z nuqsonlaridan kulishga majbur etadi. Aziz Nesin asarlarining qahramonlari — ish axtaraverib bezor bo‘lgan mayda amaldor, omadsiz ziyoli va qashshoq ishchi («Yashasin kambag‘allik», «Maydon soatlari», «Xotin kishi bo‘lganimda-yu…» va b.).
«Shunday bo‘ldi, bunday bo‘lmaydi» avtobiografik qissasi, «Aziznoma» hajviy she’rlar va «Mamlakatlardan birida» hajviy hikoyalar to‘plamlari mavjud. Hajvchi yozuvchilar xalqaro tanlovlarida «Dafna chambari» olgan (1956, 1957). O‘zbekistonda bo‘lib o‘tgan Osiyo va Afrika mamlakatlari yozuvchilarining Toshkent anjumanlari ishtirokchisi.
Asarlari o‘zbek («Musht ketdi», 1966; «Xushtak afandim», 1969; «Futbol qiroli», 1978 va h.k.) va boshqa tillarda nashr qilingan.
Ishdan haydalganingda dunyo ko‘zingga qorong‘u ko‘rinadi.Hammasidan qiyini qiziquvchan do‘stlar va tanish-bilishlarga nima sababdan haydalganingni tushuntirishdir.Yo‘q-yo‘q, men bu gal boshimga tushgan g‘urbatlarni gapirmoqchi emasman.Odatda birontasi yordam qo‘lini cho‘zarmikin yoki sal yengil tortarmikanman deb do‘stlarga dardimni aytaman.Bunga javoban esa ular meni iskangjaga davomi…
– Mening o‘g‘lim – havas qilgulik, – dedi u.– Ilohim uzoq umr ato etgan bo‘lsin! – javob berdim.Biz bitta korxonada ishlaymiz va u bilan kuniga uch marotaba uchrashib turamiz. U har gal o‘g‘lini menga maqtaydi:– Bola emas, aql to‘la xum. davomi…
Amerikada “Olti barmoqlilar jamiyati”, “47-razmerdan katta poyafzal kiyadigan erkaklar uyushmasi”, “Kunora xotinlaridan kaltak yeydigan erlar klubi” va hakozolar borligini ro‘znomalardan o‘qiganmiz. Xo‘sh, ulardan qayerimiz kam? Ulardan ortda qolmaslik uchun bizda “Oyga uchadiganlar jamiyati”tuzilgan. Menga mos keladigani ayni ana shu jamiyat. davomi…
Asarning to‘liq variantini saqlab oling.
O‘n yashar bola edim. Istanbulning Sulaymoniya mahallasida, ikki qavatli eski uyning bir xonasida oilamiz bilan ijaraga turardik. Targ‘il bir mushugimiz bo‘lardi. O‘sha kezlari u bolalagan bo‘lib, faqat bittasi tirik qolgan edi.Targ‘il nechog‘lik och qolmasin, uydagi narsalarga hecham ko‘z olaytirmasdi. Aslida davomi…
Tavr tog‘i tomonlarda bir dehqon o‘rmonga borib, katta bir daraxtni ag‘daribdi-da, o‘tin tayyorlashga kirishib ketibdi. Shu orada qayerdandir ayiq paydo bo‘lib, uning qarshisiga kelib o‘tiribdi-da, harakatlarini zimdan kuzata boshlabdi. U taraflarda nima ko‘p, ayiq ko‘p. Lekin odamga hujum qilmaydi. Shuni davomi…
Xalil Dundor shunday hikoya qiladi:— Tog‘ etagidagi Xirvati qishlog‘i atrofida suruv haydab yurgan cho‘ponlar har kuni tunda bittadan qo‘y g‘oyib boiayotganini sezib qolishadi. Ma’lum bo‘lishicha, suruvga ayiq oralagan ekan. Cho‘ponlar o‘g‘rining adabini berib qo‘yish niyatida kechasi gulxan yoqib, uni poylab davomi…
Buni bizga o‘qituvchimiz gapirib bergan.O‘sha o‘qituvchimizning bir qarindoshi birinchi jahon urushi yillarida armiyada ofitser bo‘lib xizmat qilgan ekan. O‘sha odam kunlardan birida cho‘lda ketayotib qiziq bir voqeaning guvohi bo‘libdi. Tipratikan bilan yo‘g‘on bir ilon «jang» qilishayotgan bo‘lib, hujum qilayotgan tomon davomi…
Uyimiz katta yo‘l yoqasida bo‘lguchi edi. Qish kunlaridan birida ikkinchi qavatdagi deraza yonida gazeta o‘qib o‘tirardim, oldimda esa qahva. Shu payt ko‘cha tomondan ingillagan ovoz eshitildi. Shunday ayanchli, shunday g‘amnok ediki, gazetani ortiq o‘qiyolmadim. Eshikni ochsam, jingala-jingala oq junli daydi davomi…
Advokat do‘stim Urxon Opoydin bir kuni gap orasida:— Men ham bir marta yozuvchilik qilganman, — deb qoldi.— Qandoq qilib? — so‘radim men.U hikoya qilib berdi.— Boshlang‘ich maktabda, taxminan uchinchi sinfda o‘qib yurgan paytlarim edi. Yakshanba kunlari dalaga chiqib, maza qilib davomi…