Aziz Nesin (taxallusi; asl ismi Mahmud Nusrat – Mehmet Nusret Nesin) (1915, Istanbul — 1995, Izmir; Istanbulda dafn etilgan) — turk hajviy yozuvchisi, dramaturg, Nafis san’at akademiyasi (Istanbulda o‘qigan (harbiy ma’lumotga ham ega). «Marko posho» (1946) taraqqiyparvar hajviy gazetasi va boshqa matbuot organlarida ishlagan. «Nuh kemasi» (1949) hajviy jurnalini nashr etgan. Ko‘plab hajviy hikoya, poema va romanlar muallifi, siyosiy va ijtimoiy hajv ustasi.
«Jinnilar ozod bo‘ldi», «Ishbilarmon odam», «Noziq va nafis», «Xudoga shukur» va boshqa asarlari siyosiy o‘tkir va dolzarb. Ularda yozuvchi jamiyat illatlarini fosh qiladi, kulgili vaziyat, xususiyat va holatlar orqali kishilarni beixtiyor o‘z nuqsonlaridan kulishga majbur etadi. Aziz Nesin asarlarining qahramonlari — ish axtaraverib bezor bo‘lgan mayda amaldor, omadsiz ziyoli va qashshoq ishchi («Yashasin kambag‘allik», «Maydon soatlari», «Xotin kishi bo‘lganimda-yu…» va b.).
«Shunday bo‘ldi, bunday bo‘lmaydi» avtobiografik qissasi, «Aziznoma» hajviy she’rlar va «Mamlakatlardan birida» hajviy hikoyalar to‘plamlari mavjud. Hajvchi yozuvchilar xalqaro tanlovlarida «Dafna chambari» olgan (1956, 1957). O‘zbekistonda bo‘lib o‘tgan Osiyo va Afrika mamlakatlari yozuvchilarining Toshkent anjumanlari ishtirokchisi.
Asarlari o‘zbek («Musht ketdi», 1966; «Xushtak afandim», 1969; «Futbol qiroli», 1978 va h.k.) va boshqa tillarda nashr qilingan.
Bir bor ekan, bir yo‘q ekan. Qadim-qadim zamonda bir mamlakatda bir bechora kambag‘al bo‘lgan ekan. Bir kun to‘q bo‘lsa, uch kun och yotar ekan. Shunga qaramay shukrni tilidan tushirmas ekan. Butun xayoli hammaga yordam berish ekan. Yaxshilik qilishni xohlar ekan, davomi…
Bizda vrachlar yetishmay turgan bir paytda ayrimlari katta pul ilinjida Yevropa va Amerikaga ketib qolishmoqda. O‘zimizdagi ba’zi aqli noqis kimsalar xorijda o‘qib yurtiga qaytgan yosh vrachlarni ish boshlashlaridan oldin imtihon qilib ko‘rishni o‘ylab topishibdi.– Siz nima uchun keldingiz?- deb so‘raydi davomi…
– Voy yaramas-ey!..Bu xotinning nega meni so‘kayotganini tushunolmay qoldim. «Kechira- siz, nega meni so‘kayapsiz?» deb so‘ramoqchi ham bo‘ldim. Ammo indamay qo‘ya qoldim.– Yana ko‘zini lo‘q qilganiga o‘laymi? Men senga ko‘rsatib qo‘yardim-u ammo tarbiyam bunga yo‘l qo‘ymaydi-da.Avtobus yo‘lovchilar bilan tirband edi. davomi…
Uning taksiga o‘tirmaganiga to‘rt yildan oshgandi. Ammo bugun o‘tirishga to‘g‘ri kelib qoldi. Zarurat yuzasidan. Uylanmoqchi bo‘lgan qizi bilan birga edi.Qatorlashib turgan mashinalar orasidan eng eskisini tanlashdi.Eshagiga yarasha tushovi – yangi mashinaning kira haqi ham o‘ziga yarasha bo‘lishi ma’lum. Ularning baxtiga davomi…
Men allaqachon qirqni urib qo‘yganman, ammo haligacha so‘qqaboshman, hali-beri uylanadigan siyog‘im yo‘q. Aytishlaricha, zuryodsiz odam mevasiz daraxtga o‘xsharkan. Ammo meni mavasiz daraxtga mengzash unchalik to‘g‘ri emas. Mening jiyanlarim bor. O‘zimning bor mehr-qo‘rimni akalarimning farzandlariga bag‘ishlaganman. Katta akam kichkina bir lavozimda davomi…
U 1915 yili tug‘ildi. Uyida yig‘lagani qo‘yishmadi. Onasi qo‘lini bigiz qilib tahdid qildi:– Ovozingni o‘chir! Kulish ham, yig‘lash ham mumkin emasdi. Otasi ham zug‘um qilardi:– Jim bo‘l!Agar uyda mehmonlar bo‘lsa, uni ogohlantirishardi:– Jimgina o‘tir, shovqin solma!Agar onasi uyda yolg‘iz qolsa, davomi…
Ayollarning ijtimoiy hayotda faol bo‘lishi oilaviy hayotga putur yetkazadi degan gaplar g‘irt uydirma. Men buni o‘zimning baxtli oilaviy hayotim misolida isbotlashim mumkin. Yurtimizga xorijiy demokratiyaning kirib kelishi va saylovoldi nutqlarining avj olishi oqibatida deputatlarni saylash oson, yashash esa qiyin bo‘lib davomi…
U zo‘rg‘a oyog‘ini sudrab bosardi.« Odam bolasi uchun yelkasidan hech qachon tashlab tashlab yubora olmaydigan yuk – uning o‘z jussasi»,- deb o‘ylardi.« Ana bu avtomashinalarga qara, xuddi quturgandek yelib-yuguradi.Qiziq, odam qanchalik ozib borgani sayin o‘z gavdasini ko‘tarib yurishi ham shunchalik davomi…
-Janoblar,- dedi ko‘zoynakli kishi tantanavor ohangda,- biz bir to‘xtamga kelishdan oldin hammasini obdon o‘ylab, pishitib olishimiz kerak.Bunaqa ishda shoshma-shosharlik ketmaydi.-To‘ppa-to‘g‘ri,- deya qo‘llab gapirdi davradagilarning eng yoshi,- juda jiddiy o‘ylab ko‘rish kerak.Aks holda boshmizga balo bo‘ladi.-Avvalo biz undan rozimizmi – shuni davomi…
Tahririyatda ish qizg‘in edi. Men o‘shanda politsiya va sud xronikasida reportyor edim.Xonamizga Hasan kirib keldi. U birinchi havfsizlik boshqarmasida matbuot masalalari bilan shug‘ullanardi.Qorachadan kelgan yuzlari tirjayib turardi.Bu yaxshilik alomati emasdi.Hatto hamkasbining o‘limi haqidagi shumxabarni ham u xuddi xushxabar keltirgandek ma’lum davomi…