Ushbu bo‘lim ma’lumotlari tuzuvchi va mas’ul muharrir M.M.Xayrullayevning “Ma’naviyat yulduzlari” (Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti nashriyoti, Toshkent, 1999) kitobi asosida tayyorlandi.
1. MARKAZIY OSIYoDA IX-XII ASRLARDA MADANIY UYG‘ONISh Markaziy Osiyo xalqlari uzoq tarixga egadir. Eramizdan avvalgi 1 minginchi yillarda bu o‘lkada, yunon manbalarida ko‘rsatilishicha, skif (sak)lar deb nomlangan xalqlar istiqomat qilgan. Lekin aholi o‘zi yashagan joyning nomiga qarab turlicha atalgani ham adabiyotlarda keltiriladi. davomi…
Buyuk matematik, astronom va geograf Muhammad al-Xorazmiy VIII asrning oxiri va IX asrning birinchi yarmida yashab ijod etdi. Bu davrda Markaziy Osiyo arab xalifaligi tarkibiga kirar edi. Rivojlanib kelayotgan mavjud tuzum taqozo qilgan ijtimoiy-iqtisodiy talablar bu davrdagi taraqqiyot jarayonining asosiy davomi…
O‘rta asrlarda yashagan Markaziy osiyolik olimlar orasida buyuk astronom, matematik va geograf al-Farg‘oniy salmokdi o‘rin egallaydi. Olimning to‘liq ismi Abul Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Kasir al-Farg‘oniydir. Manbalarda uning farg‘onalik ekanligidan tashqari deyarli boshqa ma’lumotlar saqlanmagan. Lekin shuni ham e’tiborga davomi…
Ma’lumki, O‘rta asrda Bag‘dodda vujudga kelgan ilmiy maktab — «Hikmatlar uyi» («Bayt ul-hikma») Sharq xalqlari fani tarixida alohida ahamiyat kasb etdi. Bu markazda faoliyat ko‘rsatgan allomalar o‘sha davr ilmlari, xususan, aniq fanlarning rivojiga salmoqli hissa qo‘shib, qadimgi yunon, hind va davomi…
Yahyo ibn Abu Mansur O‘rga acp Sharq astronomiyasi tarixidan, acosan, Bag‘dodning ash-Shammosiya mintaqasida 828 yili bunyod etilgan ko‘chma rasadxonaning asoschisi, ilmiy tadqiqotlar va amaliy tajribalarning tashkilotchisi hamda «al-Ma’munning tekshirilgan ziji» kitobining mualliflaridan biri sifatida munosib o‘rin olgan. U Marv shahrida davomi…
Olimning to‘liq ismi Abul Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Mapvon as-Saraxsiy bo‘lsa-da, Ahmad ibn at-Tayyib laqabi bilan tanilgan. Ba’zan keyingi nom, ya’ni Ahmad ibn at-Tayyib olimning islomni yangi qabul qilgan oiladan ekanligini, bu laqab uning musulmon bo‘lmagan ota-onasining ismini yashirish davomi…
Xalifa al-Ma’mun davrida Bag‘dod va Damashqda faoliyat ko‘rsatgan yirik astronom va matematiklardan biri — al-Abbos ibn Sa’id al-Javhariy aslida Forob shahri (hozirda Gavhartepa)da dunyoga kelgan. Uning hayoti va faoliyati haqida manbalarda aniq ma’lumotlar saqlanmagan. Al-Javhariyning 830-yillar atrofida Ma’mun akademiyasidagi astronomik davomi…
Abdulloh ibn Amajur at-Turkiy va uning o‘g‘li Abu-l-Hasan Ali farg‘onalik falakiyotchi olimlardan bo‘lib, bizning adabiyotlarda ularning hayoti va faoliyati, ilmiy merosi deyarli o‘rganilmagan. Orta asrlarning mashhur, eng ishonchli deb tan olingan bibliograflaridan Ibn an-Nadim va Ibn al-Qiftiylar o‘zlarining «al-Fixrist» va davomi…
Ahmad as-Sag‘oniyning to‘liq nomi Abu Hamid Ahmad ibn Myhammad as-Sag‘oniy al-Asturlobiy bo‘lib, O‘rta acp manbalarida «Sag‘aniyan», Fors manbalarida esa «Chag‘oniyon» deb yuritilgan joyda tug‘ilgan. O‘sha davrdagi Sag‘oniyon bugungi Surxondaryo viloyatining Denov shahri atroflarini o‘z ichiga olgan. Olimning tug‘ilgan yili noma’lum. davomi…
Hadis ilmining rivojida oltin davr hisoblangan hijriy, uchinchi (milodiy to‘qqizinchi) asrda hadisshunoslikda katta muvaffaqiyatlar qo‘lga kiritilgan. Chunonchi, butun islom dunyosidagi eng nufuzli manbalar deb tan olingan oltita ishonchli hadislar to‘plamining (as-sihoh as-sitta) mualliflari yashab ijod qilganlar. Yana shunisi diqqatga sazovorki, davomi…