«Argentinaning birinchi raqamli adibi» — XX asrning 60-70 yillari jahonning nufuzli tanqidchilari mashhur yozuvchi Xulio Kortasarga shunday ta’rif bergan edilar. Bu baho hozir ham o‘z qimmatini yo‘qotgani yo‘q. Yozuvchining «Imtihon», «Yutuq» kabi romanlari, «Ta’qibchi», «Manuyelning kitobi» kabi qissalari, «Boshqa bir osmon», «Janubiy shosse», «Avtobus», «Iblis so‘lagi», «Istilo qilingan uy» kabi hikoyalari jahon adabiyotiga munosib ulush bo‘lib qo‘shildi.Xulio Kortasar (1914-1984) nasrning barcha janrlarida barakali ijod qildi. Aytish mumkinki, mohir hikoyanavis Kortasar hikoya janrida kashfiyot yasay oldi.«Mixlab tashlangan eshik» hikoyasida usta ishbilarmon Petronening kechinmalari orqali insoniy muloqot ehtiyoji his qilinadi. Kortasar tilga olgan eshik ortida eshitilgan yig‘i, go‘dak ham, uni allayotgan ona ovozi ham – bularning bari boshqa bir inson, Petronening tungi «men»i, uning shaxsan yolg‘izligidir; o‘zi yop-yorug‘ kunduz kuni tan olmagan, anglab yetmagan beg‘araz, toza insoniy muloqotga, inson taftiga kuchli ehtiyoj sezishidir.Xulio Kortasarning boshqa hikoyalari kabi «Mixlab tashlangan eshik» hikoyasi ham bizning hikoya janri haqidagi tasavvurimizni boyitadi, olam va odam haqida chuqurroq o‘ylashga, fikrlashga undaydi.
Bunaqasini faqat va faqat bizning Peralta o‘ylab topishi mumkin – qoyil qolish kerak unga! – tabiiyki har doimgidek tafsilotlarini hijjalab tushuntirib o‘tirmadi-yu, lekin bu safar odatiga xilof ravishda ochiqroq yo‘l-yo‘riq bera turib, bu o‘g‘irlangan maktub haqidagi latifaga o‘xshaydi, deb ishora davomi…
Yaxshiyamki, bu o‘zimizning Ramos, begona vrach bo‘lganda nima qilardim – nima deb tushuntirardim unga, Ramos harqalay o‘zimizniki, ancha bo‘ldi u bilan kelishib olganimizga, shuning uchun ko‘nglim to‘q – kunim bitdi, deganda, yo menga indallosini shartta aytadi yoki jillaqursa, aylantirib o‘tirmay davomi…
To‘g‘risiyam, bunaqa betayin erkinlikning kimga keragi bor. Har gal darbon ayol Luisning qo‘liga maktub tutqazar ekan, o‘tmish hayoti esiga tushib, ko‘z oldiga kelishi uchun Xose de San-Martinning tanish surati aks etgan markali konvertga birrov qarashining o‘zi kifoya qilardi. San-Martin, Rivadavia davomi…
Bunaqa bo‘lishini oldindan kim o‘ylabdi, deysiz. Kimdir birov kinogami yoki teatrgami ketayotganda, o‘ziga o‘xshab o‘sha yerga borayotgan odamlar haqida o‘ylab ham o‘tirmaydi: kiyinib bo‘lgach, film qachon boshlanishini, joyi qayerda ekanini so‘rab yana bir karra qo‘ng‘iroq qiladi, yo o‘n birinchi yo davomi…
Kechagina tuppa-tuzuk yurgan Kleliya xola birdan ko‘rpa-to‘shak qilib olgandi, hammamiz dovdirab qoldik. Qo‘ying-chi, Roke tog‘adek bosiq, xar qanday og‘ir damlardayam bironta chora-tadbir topa olguvchi odam ham o‘zini yo‘qotib qo‘ydi. Darhol Karlosning ishxonasiga ko‘ng‘iroq qilib, unga xabar berdik. Pepa bilan Rosa davomi…
1-tarjima Bir vaqtlar men aksolotllar haqida ko‘p o‘ylardim. Men Botanika bog‘idagi akvariumga qatnar, soatlab ulardan ko‘z uzmas, qimir etmay turishlari, bilinar-bilinmas siljishlarini kuzatardim. Endi o‘zim aksolotlman. Uzoq cho‘zilgan qish tugab, Parij sekin-asta jilvalanayotgan bahor kunlarining birida, tasodifan ularga yo‘liqdim. Men davomi…
Aslida bu kitobni bir necha kun avval o‘qiy boshlagandi. Ammo orada ishlari ko‘payib ketganidan tashlab qo‘ygan va mana endi yumushlarini bitirib, bir maromda chayqalib borayotgan poyezdda chorbog‘iga qaytar ekan, uni yana qo‘liga oldi. Asar qaxramonlarining qiyofalari va voqealar rivoji uni davomi…
Har payshanba atay qilgandek, “Radio Belgrano”da, yarim kechga dovur qolib ketardik. Bu hali holva, Lemosning xarxashalari bundan ham oshib tushardi; u qo‘yarda qo‘ymay meni uyiga sudrar — rosa mehmon qilar, ba’zi-ba’zida kayfiyati chog‘ bo‘lsa, qulfi dili ochilib chinzano quyib berardi. davomi…
Quyosh tandirdek qizdirayotgan pallada, jaziramaga ham qaramay, men, Letisiya, Olanda uchovimiz temiryo‘l yoqasiga o‘ynagani borardik. Oyim bilan Ruf xolam tushlikdan so‘ng dam olgani xona-xonalariga kirib ketishlari bilanoq, hayhotdek hovlimiz etagida kesakisiz, to‘g‘ridan-to‘g‘ri devorga o‘rnatilgan oq eshikchadan lip etib chiqardigu, qanot davomi…
Ulug‘ yozuvchining hayrati XX asr adabiyotini buyuk yozuvchilar asarlari bezab turibdi. Bu asrning ana shunday zabardast adiblaridan biri argentinalik Xulio Kortasar edi. U XX asr hikoyachiligini baland cho‘qqilarga ko‘targan mashhur yozuvchilar Xorxe Luis Borxes, Edgar Po, Orasio Kiroga an’analarini davom davomi…