Xorxe Luis Borxes (Jorge Luis Borges) – argentinalik mashhur yozuvchi, shoir, ajabiy tanqidchi. O‘zining ruhiy va falsafiy novellarai bilan mashhur. Lotin Amerikasining eng mashhur yozuvchilaridan biri.Xorxe Luis Borxes Buenos-Ayresda tug‘ilgan, o‘smirligi Yevropada o‘tgan, shu yerda ta’lim olgan. 1920-yillarda o‘z yurtiga qaytgan adib dastlab shoir sifatida mashhur bo‘ladi. 1955 yildan milliy kutubxona direktori bo‘lib ishlaydi. Ko‘zi ko‘rmay qolgach, 1973 yili ishdan bo‘shaydi. Bir qancha milliy adabiy mukofotlar sohibi; Italiya, Frantsiya, Buyuk Britaniya, Ispaniyaning oliy mukofotlari sovrindori; Sorbonna, Oksford, Kolumbiya (Nyu-York) universitetlarining faxriy doktori.Kitoblari: «Buenos-Ayres jaziramasi» (Fervor de Buenos Aires, 1923), «Qarshi tomondagi oy» (Luna de enfrente, 1925), «Tekshiruv» (Inquisiciones, 1925), «Mening umidimdagi hajmlar» (El tamaño de mi esperanza, 1926), «Argentinaliklar tili» (El idioma de los argentines, 1928), «San-Martin maydoni daftari» (Cuaderno San Martín, 1929), «Evaristo Karrego» (Evaristo Carriego (1930), «Muhokama» (Discusión, 1932), «Sharmandalikning umumiy tarixi» (Historia universal de la infamia, 1935), «Mangulik tarixi» (Historia de la eternidad, 1936), «To‘qimalar» (Ficciones, 1944), «Kashfiyot» (Artificios, 1944), «Alef» (El Aleph, 1949), «Yangi tekshiruvlar» (Otras inquisiciones, 1952), «Bajaruvchi» (El Hacedor, 1960), «Boshqa, xuddi o‘zi» (El otro, el mismo, 1964), «Soya maqtovi» (Elogio de la sombra, 1969), «Broudining xabari» (El informe de Brodie, 1970), «Yo‘lbarslar oltini» (El oro de los tigres, 1972), «Qum kitobi» (El libro de arena, 1975), «Ko‘ngildagi atirgul» (La rosa profunda, 1975), «Temir tanga» (La moneda de hierro, 1976), «Tun ertagi» (Historia de la noche, 1977), «Etti kecha» (Siete noches, 1980), «Sirli xat» (La cifra, 1981), «Dante haqida to‘qqiz esse» (Nueve ensayos dantescos, 1982), «Shekspir xotirasi» (La memoria de Shakespeare, 1983), «Atlas» (Atlas, 1984), «Fitnachilar» (Los conjurados, 1985).
O‘z holicha u hech kim edi; (hatto o‘sha davrning nojo‘ya suratlaridagi boshqa kimsalarga o‘xshamas) yuzlari va son-sanoqsiz almoyi-jalmoyi so‘zlari ortida hech kim ko‘rmayotgan tushgina yashiringan edi, xolos. Avval unga boshqalar ham shunday bo‘lib tuyilgandi, biroq mana shu bo‘shliq haqida do‘stiga davomi…
Ko‘zgu va entsiklopediyaning o‘xshashligi tufayli men Ukbarni kashf qildim. Ramos-Mexiada, Gaona ko‘chasidagi uyning yo‘lak adog‘ida ko‘zgu tashvishli jimirlar, entsiklopediya esa kishini chalg‘itish uchun The Anglo-American Cyclopedia (Nyu-York, 1917) deb nomlangan bo‘lib, 1902 yilgi Encyclopedia Britannicaning so‘zma-so‘z, ammo ancha kechikkan qayta davomi…
Men so‘zlamoqchi bo‘layotgan ertaklar Turkistonning ikki turli mintaqalariga tegishlidir. Birlari shimoldagi bepoyon qirg‘iz* (pastdagi izohga qarang) dashtlari bag‘rida, tuya tezaklaridan qalangan gulxanlar atrofida yaratilgan bo‘lsa, boshqalari ariqlar bag‘rini tilgan ekinzorlari bisyor janubiy mintaqada ko‘z ochgan. Gavjum bozorlarni o‘zlariga sahna bilgan davomi…
Buenos Ayres nima? Bu – qit’adagi urushlardan sillasi qurigan bo‘lsa-da, chehrasi baxtiyor odamlarga to‘lgan Plaza de Mayo maydoni. Bu – samolyotdan kuzatganimiz son-sanoqsiz yog‘dular og‘ushidagi yo‘laklar va qaydadir bizga xotirjamlik baxsh etuvchi qadrdon kulba. Bu – ajdodlarimdan biri otib tashlangan davomi…
Tosh zindon chuqurdir; ichkari tomondan osmonga qadar cho‘zilgan yarim pallaga o‘xshash bu zindon harsang toshlar yotqizilgan tubiga tomon torayib borganligidan bir vaqtning o‘zida ham dilgir, ham bepoyon tuyiladi. Yarim pallaning o‘rtasidan devor o‘tgan; u juda baland bo‘lsa-da, gumbazning yuqori qismiga davomi…
Tungi soat o‘n bir edi. Bar joylashgan Bolivar bilan Venesuela ko‘chalari kesishgan chorrahadagi almasenga kirgandim. Burchakda o‘tirgan kimsa chaqirib qoldi. Uning ovozi qandaydir hukmfarmo edi, harqalay bo‘ysunganimni o‘zim ham bilmay qoldim. U bir o‘zi, oldidagi ryumka bo‘sh, aftidan anchadan beri davomi…
Men uni birinchi marta ko‘rganimda, qoramtir “ehtirosgul”ni ushlab turardi. U gulga qarab turib nimalarni ko‘ra olishi faqat o‘zigayu, xudogagina ma’lum edi. Oddiy odamlar umr bo‘yi erta tongdan qorong‘u tungacha tomosha qilsalar-da, u ko‘rgan narsalarni tasavvur ham qila olmaydilar. Esimda, ehtirossiz, davomi…
Uning yuzini chuqur chandiq xunuk ko‘rsatib turardi: chandiq quloq chakkasidan jag‘iga qadar cho‘zilgan, kulrang, o‘roq shaklda edi. Haqiqiy ismining unchalik ahamiyati yo‘q. Takuaremboda uni “Koloradalik ingliz”, deb atashardi. Bu yerlarning egasi Kardoso unga qo‘rg‘onini sotmoqchi emasdi, lekin ingliz kutilmagan imkoniyatini davomi…
TARMOQLANGAN SO‘QMOQLAR BOG‘I Liddel Gart yozgan “Jahon urushi tarixi” kitobining yigirma ikkinchi sahifasida shunday ma’lumot berilgan: Britaniyaning 13 ta diviziyasi bir ming to‘rt yuzta zambarak yordamida Sen-Montoban jabhasiga 1916 yil 24 iyulga qilinadigan hujumni yigirma to‘qqizinchi iyul ertalabiga ko‘chirishga to‘g‘ri davomi…
Men tariximizning eng g‘alati va eng qayg‘uli manzaralaridan birini (chamasi birinchilar qatori) hikoya qilib bermoqchiman. Buni imkon qadar hikoyaga aralashmasdan, chiroyli to‘ldirishlar va xatarli taxminlarsiz amalga oshirish ma’qul deb o‘ylayman.Ishtirok etuvchilar uch kishi: erkak, ayol va har joyda hoziru-nozir mustabid davomi…