Koinotda shunday yulduzlar borki va ular bizdan shu qadar olisda joylashganki, ulargacha bo‘lgan masofani aniqlashning ham, ularni sanab sanog‘iga yetishning ham imkoni yo‘q. Eng yaqin yulduz Yerdan qanchalik uzoqda joylashgan? Yerdan Quyoshgacha bo‘lgan masofa 150 000 000 kilometrdir. Yorug‘lik sekundiga davomi…
Biror marta osmondan eng yorqin yulduzni topishga urinib ko‘rganmisiz? Osmondagi yulduzlar ko‘zingizga son-sanoqsizday ko‘ringan bo‘lsa ajab emas. Lekin teleskopsiz 6000 ga yaqin yulduzni ko‘rish mumkin, ulardan 1500 tasi Janubiy yarim shar ustida bo‘lib, Shimoliy yarim shardan ko‘rinmaydi. Bundan 2000 yil davomi…
Ekvatorning janubidagi osmonda xochga o‘xshash shaklga ega bo‘lgan to‘rtta yulduz ko‘zga tashlanadi. U Janubiy Xoch deb ataladi. Tomonlarni ko‘rsatuvchi bu yulduz sayyohlarga kechalari yo‘l topib olishda yordam beradi. Ta’kidlab o‘tganimizday, Janubiy Xoch faqat Janubiy yarim sharda ko‘rinadigan burjlar qatoriga kiradi. davomi…
Nima uchun ajdodlarimiz o‘sha yulduzlar turkumini aynan Buzoq, Burgut, Qovg‘a yoki Orion deb atashgan? Burjlarning turli xalqlar tillaridagi nomlarini o‘zaro taqqoslaydigan bo‘lsak, savolga javob topish yanada murakkablashadi. Qizig‘i shundaki, aynan bitta yulduzlar turkumini qadimgi ellinlar va Shimoliy Amerika hindulari mutlaqo davomi…
Yulduzlarni kuzatayotganda, ular tanish harflar, uchburchaklar, kvadratlar hosil qilishiga e’tibor bergan bo‘lsangiz kerak. Odamlar qadim zamonlardan beri dunyoning turli burchaklarida shunday yulduzlar turkumini turli nomlar bilan atab kelishgan. «Burj» arab tilidan tarjima qilganda «yulduzlar turkumi» degan ma’noni anglatadi. Burjlarning nomlari davomi…
Bu savolga hech kim aniq javob bera olmasa kerak. Yerdagi eng kuchli teleskoplar bilan ham yulduzlarning barchasini ko‘rish mumkin emas. Barchamizning uyimiz bo‘lmish Yer (yulduz ham emas!), bor-yo‘g‘i, kichik bir sayyora bo‘lib, u o‘rtacha kattalikdagi yulduz — Quyosh atrofida aylanadi. davomi…
Yulduzlar na kechasi, na kunduzi hech qayerga g‘oyib bo‘lmaydi. Quyosh nuri yulduzlarnikidan bir necha barobar kuchli bo‘lgani uchun ham na Oy va na yulduzlarni biz kunduzi ko‘ra olmaymiz. Quyoshning bizga yaqinligi yulduzlarni kunduzi ilg‘ashimizga imkon bermaydi. Osmonni Quyosh botayotganda kuzatish davomi…
Osmonga boqqanimizda, biz yulduzlarni bir-biridan unchalik farqlay olmaymiz. Faqat ayrimlari kattaroq va boshqalariga nisbatan yorqinroq ko‘rinadi, xolos. Aslida esa ular bir-biridan keskin farq qiladi, ular o‘rtasidagi tafovut nihoyatda kattadir. Agar yulduzlarni spektrlariga ko‘ra guruhlarga ajratadigan bo‘lsak, ko‘kdan tortib qizilgacha bo‘lgan davomi…
Yulduzlar, nurini o‘zida aks ettiradigan va shu tufayligina yorug‘ bo‘lib ko‘rinadigan sayyoralar va ularning yo‘ldoshlaridan farqli o‘laroq, o‘zidan nur tarqatadigan katta gaz sharlaridir. Masalan, Oy shu’lasi Quyosh nurining aksidan boshqa narsa emas. Yana bir farq shundaki, bizga yulduzlar miltillayotganga o‘xshab davomi…
Avvalo, yulduzlarning o‘zi nima? Yulduz cho‘g‘ bo‘lib qizigan gazlardan iborat katta shardir. Yulduzlar tarkibida katta miqdordagi vodorod bor va u asosiy energiya manbaidir. Yulduzlar tarkibida, shuningdek, geliy, azot, kislorod, temir, nikel va rux kabi boshqa kimyoviy elementlar ham bor. Yulduzlarning davomi…