Dehqon chol bilan kampir bor ekan. Dehqon har kuni qo‘sh haydash uchun ketar ekan. Unga kampiri har kuni bir idishda sut va ikkita non berib yuborar ekan. Dehqon bu narsalarni tutning tagiga qo‘yib, o‘zi qush haydar ekan. Kunlardan bir kuni davomi…
Bir chol bilan kampir bor ekan. Ularning bor-yo‘g‘i bitta xo‘rozi, bitta makiyoni bor ekan. Bir kuni tovug‘i bitta tuxum tug‘ibdi. Bu tuxumni chaqib, bir ovqat qilib yeyaylik, deb chol uni yerga ursa yorilmabdi, toshga ursa yorilmabdi. Hech yorib bolmabdi. Oxiri davomi…
Bir kampir shokosaga osh quyib, «o‘g‘lim kelsa ichadi», deb tokchaga qo‘ygan ekan. Uning bir mushugi bor ekan, u oshni ichib turgan ekan. Kampir mushukni “pisht”, debdi. Mushukning tumshug‘i shokosaga tegib, ag‘darilib sinibdi. Kampir eshikni bekitib olib, mushukni uraveribdi, eshikni ochibdi, davomi…
Bir maqtanchoq g‘oz bor ekan. U g‘oz har kuni odamlar oldiga kelib, maqtanaverar ekan. Bir kuni yana maqtanib: — Men osmonda uchaman, suvda suzaman, yerda chopaman, — debdi. Bir dono odam kelib g‘ozdan: — Osmonda uchganingda sen burgutdek ucha olasanmi? davomi…
O‘tgan zamonda bir faqir odam bor ekan. Uning xotini ham bor ekan. Bularning bisotida bitta echkisi bor ekan. Faqir echkiga har kuni bir siqim quruq xashak berar ekan, xolos. Faqirning xotini bir siqim xashakni berib, yelinlariga mushtlab-mushtlab, kuniga bir kosa davomi…
Bor edi-yu, yo‘q edi, och edi-yu to‘q edi. Qadimgi zamonda qari bir serkabobo bor edi. Uning o‘g‘il-qizlari, nevara-chevaralari mingdan oshiq edi. U tog‘ etagidagi keng yaylovda o‘ynab-kulib, tinchgina yashar edilar. Kunlardan bir kuni bir och bo‘ri bularning daragini eshitib, keldi. davomi…
Kasaldan turgan bemor o‘zini shifokor hisoblaydi. * * * Bir donodan bir dono yetishgunicha, yuz nodondan ming nodon urchib ulguradi. * * * Hozirgi zamon qarg‘alari pishloqni yeb bo‘lgachgina tulki bilan gaplashadi. * * * Ko‘p narsani bilsang qarib qolasan, davomi…
Oradan yillar o‘tgani sari Abdulla Qodiriydek favqulodda iste’dod egasining betakror poetik tafakkur mevasi bo‘lgan «O‘tkan kunlar»dek birinchi o‘zbek romanining qadr topayotgani sir emas. Roman tahlil va talqinlari maxsus qodiriyshunoslik sohasini tashkil etadi. Ayni chog‘da, asar maydonga kelgan davr, romanning jurnal davomi…
I Inson ichki dunyosining Qal’asi bo‘lmish «men» tinimsiz shakllanib, yuksalib, boyib va vaziyat taqozosiga ko‘ra yemirilib turadi. Bunday jarayonlarning tez yo sust kechishi ko‘p omillarga bog‘liq. Jamiyat «men»ida shiddatli o‘zgarishlar yuz berayotgan — bir-biridan chigal muammolar ko‘ndalang bo‘layotgan, xilma-xil yangiliklar davomi…