Бокий (1882-1967)

Бокий (Мирзо Абдулло Масриддин ўғли) Фарғона вилоятининг Рошидон (ҳозирги Риштон) туманида боғбон оиласида туғилган. Дастлаб мактабда савод чиқарди, кейин отаси Мирзо Насриддин ва амакиси Мирзо Оҳунддан таълим олди. Фирдавсий, Ҳоқоний, Низомий, Навоий, Бедил ва Фузулий каби буюк шоирлар ижодини чуқур ўрганди.
1938 йилда Алишер Навоийнинг 500 йиллигини нишонлаш юбилей комиссияси тузилди. Шу муиосабат билан Бокий Тошкентга таклиф қилинди. Классик адабиётимиз билимдони сифатида самарали иш олиб борди.
1943 йили Ўзбекистон ССР Фанлар академияси тузилгач, Бокий унга мухбир аъзо бўлиб сайланди.


МУҚИМИЙГА

Э ажал, кўз устига манзил тутубсен қошдек,
Беш минут муҳлат менга берким ишим бор мошдек.

Ҳасратим бошиға ёқғон тошлардекму дейин,
Ё бағир қони-ла қайнаб, тинмай оқғон ёшдек.

Тўтийи шаккар шиканнинг қарғача йўқ қиммати
Булбули оташнавонинг қадри қалдирғочдек.

Дурри ғалтон қадрсизликдан тушиб туфроғ аро,
Гавҳари якдона нархи эл кўзида тошдек.

Оҳким, вақти ҳаётинг кимса қадринг билмади,
Ўлганингда зоҳир айлаб меҳр чун хуффошдек.

Эй фасоҳат гулситонининг хуш илҳом булбули
Қайси тўтийи шакарҳодур сенга бингрошдек.

Шеър тарзу расмида Беҳзоддек рассом сен,
Хатда қилкинг нақши нақши Монийи наққошдек.

Манбаи хулқи кариму маъдани ҳилму ҳаё,
Маҳзани фазлу ҳунар, Бедилга қориндошдек.

Юз асаф, ул ҳамкаломинг Фурқатийдин доғ мен,
Чунким эркан сенга Зокир гўё кўкалдошдек.

Гарчи бордур асрдошинг неча ўргамчи мисол,
Нуктадон қошида сен бор ерда онлар лошдек.

Эй балоғат авжида табъинг қуёши нур бахш
Фасли найсони адабда абри гавҳар пошдек.

Сен эмас ёлғиз жаҳонда фазл арбоби аро,
Билмаган эл қадрини фарзана Сайид Тошдек.

Фозили мумтоз Рожий ул Сулаймон наздида,
Муҳйи қадри Мўрча ё донаи хашхошдек.

Гарчи эрди ул Муҳаммадқул Муҳаййир қоп-қаро,
Шеър аҳлин офтоби барчаға қўлдошдек.

Икки девонини кўрдум, кўрмадим девонининг
Ғайри девони Навоий, Лутфиға ўхшошдек.

Оқ ер аҳли қаро ер остиға кўмдурдилар,
Қўймайин қабри уза бир лавҳаи кўктошдек.

Шеър арбобин қатинда Завқий, Насриддинча йўқ
Лек Зокиржони Фурқат миги лулу пошдек.

Юсуфи Сарёмининг ким билди қадру қимматин,
Фозили ринд Алмаий ёким Камии Шошдек.

Билмагай ҳар кимса неъмат қадрини вақти камол,
Ким заволе етса икки кўз очилгай мошдек.

Оҳким, вақти ҳаётинг қимматингни билмадик,
Энди қадринг кўп ўтар кўз олдидин извошдек.

Назми жонбахшинг эрур қимматда чун қанду набот,
Барча лаззатлиғ каломинг шаҳд оролошдек.

Хўшачини мазраи алфозинг арбоби фунун
Ҳирмани фазлингдин олғай дона ҳар ким чошдек.

Гарчи ҳосидлар сени ҳолингни ёпмоқ истади
Бўлди зоҳир қанча пинҳон қилса нури фошдск.

Қолган аҳбобинг ўқур шеърингни ҳар шом сабоҳ
Кеча-кундуз ёд этиб пайваста чун тутошдек.

Ҳеч базми йўқки, ёдинг этмасун аҳбоблар
Барча маҳфил ичра йўқлаш йўқ сени йўқлошдек.

Эй сабо, мен телбадин еткур паёми беадад
Гар Муқимий қабриға топганда йўл булжошдек.

Пардаи жонимни қил туфроғи узра қабрпўш
Ташлағил бошим оёғи остиға подошдек.

Бу вафо ҳарфи ёзилғон доғлик кўнглумни ол,
Пуштаи хокиға қўй кўксимни Кўктошдек.

Арғувониги дегил сориғ юзумдин кўп дуо,
Мавжи гулгун ашкими ҳолини қил уркошдек.

Кўрган озорим била зулму ситам чекканларим
Арза қил бир-бир бориб сен шарқ ила унлошдск.

Аъламу муфти, мударрис муҳитасиб арбобидин
Риндлар жониға душман қозию мингбошдек.

Зоҳиду обид, риёйи шайх бирлан бирлашиб
Таън тийғи бирла тилган бағрими ғирвошдек.

Кеча-кундуз тинмайин ғийбатлаб отган ўқидин
Хаста кўнглумни садоғи тўлди чун тиркошдек.

Заҳму тавбиҳим учун бошим уза айлаб ҳужум
Ҳосиди бадхоҳим олди ўртаға авбошдек.

Ғам юки эгди алифдек қоматимни қилди нун
Сарви озодим эгилди хам бўлиб чирмошдек.

Ҳеч ким мендек бало тоши нишони бўлмасун,
Заҳмлиғ тошу ичи мажруҳи ичу тошдек.

Кошким, бир ҳамдамим бўлсайди найдек ноласанж,
Ўт бериб ёндурса кўнглум кишварини дошдек.

Булбули хушлаҳжа Мирзо Аҳмади тўти наво,
Додажони, ринд , яъни Ҳожии қаллошдек.

Айшингиз бўлсин ҳамиша ишрат ила бардавом,
Гарчи мендин сизга етмас туҳфа ёрилғошдек.

Эй, Муқимий ёди бирлан шод ўлан аҳбоблар,
Бўлмангиз мағмуму маҳзун бу муқими Рошдек.

Рошидон боғи эмас, тоғинда Бокий чун булоқ
Қон бўлиб, қайнаб хаёлингизда тўлдик-тошдик.
1909—1910


ЎЗБЕКИСТОН

Эй, шарафлик Узбекистон, иззату шон сенда бор,
Жон билан давлатга аҳду паймон сенда бор.

Ғайрату ҳиммат, шижоат, обрў, шарму виқор,
Шафқату меҳру мурувват ору виждон сенда бор.

Ерга ишлаб пахта олмоқ пешасида илгари,
Моҳиру устоди комил фард деҳқон сенда бор.

Бир чигитдин кўсак эллик, ҳар кўсак ўн беш чигит,
Бир уруғдин олғучи бир неча юз дон сенда бор.

Тупрағинг олтин, сувинг шаҳду ҳавонг соф, руҳбахш
Водию тоғингда минглаб маъдану кон сенда бор.

Ичу тошинг васфини ёзмоқда ожиздур қалам,
Ким баёни мумкин эрмас, ҳар на бу он сенда бор.

Тошинг эрса пахта майдон, гулшану бўстону боғ,
Ичинг ичра олтину лаъли Бадахшон сенда бор.

Мевалик ажжори анвоиға тўлган боғлар,
Неча туслик гул билан рангин гулистон сенда бор.

Эй, йигирма ёшга тўлган, эрклик раъно йигит,
Шод бўл, ўсгил, кўпайгил, чунким имкон сенда бор.

Илму фан, санъат, шижоат ҳусну сўздин баҳраманд,
Ҳар қаю ишда, ғараз, қудратли инсон сенда бор.

Бу Али, Форобий янглиғ файласуфи зуфунун,
Юз Фалотунча Улуғбек ибн Кўргон сенда бор.

Рудакий, Сайфий, Асирддину Бадри Чочдек
Нукта санжу хурдабин олим, сухандон сенда бор.

Завқу шавқ арбоби мусиқийда машҳури диёр,
Нағма оҳангида булбулдек хуш илҳом сенда бор.

Тоғу водий марги зорингда ғаройиб мевалар,
Боғу бўстонингда хуштаъм нори хандон сенда бор.

Нори хандон ёлғуз эрмас, олмаю ноку беҳи,
«Ношвоту» бирла «Дилафрўз» неча чандон сенда бор.

Тилни ёрди шаҳд янглиғ шираи жон парваринг,
Эй, шакар кони, дегил, қандай найистон сенда бор.

Айб эмас, кайфим ошиб, мастона сўзлаб мақтасам,
Лаълу ёқуту зумуррад, дурру маржон сенда бор.

Лаълу ёқуту зумурраддин муродимдур узум,
Ушбу шарбат шишасидин неча алвон сенда бор.

Энг биринчиси «Ҳусайни» навъидур, бири «Ҳасан»
Бири «Келин бармоғи» деб ном аталгон сенда бор.

«Соҳибию», «Фаркатию» «Тоифию» «Чиллаки»,
Икки тус «Доройи», «Маска», «Каттақўрғон» сенда бор.

«Лаъли якдона», «Тагоби», «Шаккарий» ёки «Чарос»,
«Сабзу», «Сиркои», «Чарми рубаҳ», «Султон» сенда бор.

Икки хил «Атри»ю «Обак», «Зангбанд»у «Навгилем»
Ҳам «Азимбой»ию «Кишмиш» ҳам «Шибирғон» сенда бор.

«Мускат»инг номини олсам лаб лабимга ёпишур,
Турфа бир аъжубаи ширини даврон сенда бор.

Ўрик анзоидаким, бай-бай, «Нигорий» номидур,
«Оқ қандак» деб атарлар аҳли ирфон, сенда бор.

«Қозихоний» бирла «Козинеъматиллоҳи» яна,
«Муллаҳанди»ю «Гадоий», «Обидандон» сенда бор.

«Болтубойи», «Исфарак», «Мирсанжали», «Боборажаб»,
«Луччак»у «Маҳтоби»ю, «Хурмойи», «Субҳон» сенда бор.

Нави олу бирла ғайнолию шафтоли гилос,
Пистаю бодому ёнғоқ берк-очилгон сенда бор.

Шаҳду шаккар, чиллаки, яъни асалнинг хумчаси,
Маззалик ширин қовуниинг жинси чандон сенда бор.

Етти кишвар рашки қутлуғ Ўзбекистоним яшар,
Хулласи, сўз шул эрурким, ош ила нон сенда бор.

Бу гўзал боғи вафо васфини, Бокий, қил баён,
То қалам илгингда, тил оғзингда, то жон сенда бор.
1944