Hind yozuvchisi va jamoat arbobi. Bengal tilida ijod qilgan. Kalkutta va London universitetlarida o‘qigan (1878—80). Angliyada chiqadigan «Gyanankur» va «Bharati» jurnalilarida dastlabki she’r, doston va maqolalari bosilgan (1875 yildan).Vataniga qaytgach (1880), «Valmika dahosi» (1881) musiqali dramasini yozgan. Ilk she’riy to‘plami — «Oqshom qo‘shiqlari» (1882) panteistik ruhda. «Tabiat intiqomi» (1883) pesasi, «Tonggi qo‘shiqlar» (1883), «Suratlar va qo‘shiqlar» (1884) she’riy to‘plamlarida pok muhabbat ulug‘langan.«Bibha sohili» (1883) va «Donishmand raja» (1886) tarixiy romanlarida zulm va adolatsizlik qoralangan. Tagor 1884—1911 yillarda «Brahma Samaj» diniy-ma’rifiy jamiyatining kotibi vazifasida ishlagan. Hindiston Milliy Kongressining 2-kongressi (1886) ishlarida faol qatnashgan.Uning «Chitra» (1896), «Lahza» (1900) she’riy to‘plamlari, «Raja va Raniy» (1889), «Qurbonlik» (1890), «Chitrangoda» (1892), «Malini» (1895) falsafiy dramalari va «Hisoblar» (1891), «Jazo» (1893), «Nyp va soyalar» (1894) kabi hikoyalarida hind xalqining ingliz mustamlakachilariga qarshi kurashi tasvirlangan.«Ko‘zga tushgan cho‘p» (1902), «Halokat» (1905) romanlari va «Buzilgan uya» (1903) qissasi bilan bengal adabiyotida maishiy-psixologik roman janrini boshlab berdi. 1902 yil Tagorning xotini, otasi, o‘g‘li olamdan o‘tadi. Uning bu musibat va iztiroblari «Xotira» (1903), «Farzand» (1903), «Parom» (1906) she’riy to‘plamlarida aks ettirilgan.«Gora» romani (1907—10), «Qasos» (1905) dramasi va «Pochta» (1912), «Konservatizm qal’asi» (1912) pesalarida T. Hindistondagi barcha millat vakillarini, ular qaysi tabaqa va diniy mazhabdan bo‘lishidan qat’i nazar, ozodlik uchun kurashda yagona ittifoqqa birlashishga da’vat etadi.Uning «Xalq qalbi» nomli qo‘shig‘i (1911) Hindiston Respublikasining, vatanparvarlik haqidagi «Mening oltin Bengaliyam» qo‘shig‘i (1913) esa Bangladesh Xalq Respublikasining milliy gimniga aylangan. «Gitanjali» («Baxshida qo‘shiqlar», 1910) she’riy to‘plami uchun unga nufuzli mukofot berilgan. «Turnalar parvozi» (1914—16) she’riy turkumi shoirning G‘arb mamlakatlariga qilgan safari, 1-jahon urushi va insoniyat taqtsiri haqidagi o‘ylarini aks ettirgan. «To‘rt hayot» (1916) qissasi, «Xonadon va jahon» (1915—16) romani milliy ozodlik harakati voqealariga bag‘ishlangan.30-yillarda Tagorning siyosiy qarashlari yanada o‘sadi, u o‘z ijodida milliy ozodlik harakatiga e’tibor qaratadi. Bu davrda «Intiho haqida doston» (1929), «To‘rt qism» (1934) romanlari, «Yaproqlar» (1936), «Tungi sham» (1938), «So‘nggi she’rlar» (1941) she’riy to‘plamlari nashr etildi.Tagor 30-yillarda badiiy asarlar bilan bir qatorda ko‘plab darsliklar, falsafa va din bo‘yicha ilmiy risolalar yozdi, milliy ozodlik harakati masalalarini adabiyotda yanada kengroq yoritishga katta e’tibor berdi, hind she’riyatida yangi siyosiy janrni yaratdi («Afrika», 1936; «Budda ixlosmandlari», 1937 va b.). Tagor ijodi, hozirgi bengal adabiy tilining shakllanishida, she’riyatning yangi shakl va mazmun bilan boyishida hal qiluvchi rol o‘ynagan. U o‘z she’rlariga musiqa bastalab, ommaviy qo‘shiqpar yaratgan.Asarlari jahonning ko‘p tillariga tarjima qilingan. Tagorning «Halokat» romani asosida tayyorlangan «Gang daryosining qizi» dramasi (1956) va «Pochta» pesasi (1961) hoz. O‘zbek milliy teatrida sahnalashtirilgan. «O‘zbekfilm» kinostudiyasi «Gang daryosining qizi» filmini yaratgan (1961). 8 jildli asarlar to‘plami (1958—65) o‘zbek tilida nashr etilgan. Nobel mukofoti laureati (1913). Sa’dulla Yo‘ldoshev, Ulfatxon Muhibova
I Romanatx Shilga qarashli uch qavatli uyning eng yuqorisida Gopinatx Shilning xotini Giribala turar edi. Uning yotoqxona eshigi oldida guldonlarda jasmin va atirgullar o‘sardi. Tomdagi maydonchaning atrofi baland qilib o‘rab olingan, ko‘chaga qarab turish uchun har yer-har yeridan darchalar ochilgan davomi…
Urushda qattiq mag‘lubiyatga uchragan shoh Shuja, Avrangzeb ta’qibidan qo‘rqib, boshpana izlab Arakan rojasi huzuriga qochib kelishga majbur bo‘ldi. Uning uch sohibjamol qizi ham o‘zi bilan birga edi. Arakan rojasi ularni o‘z o‘g‘illariga olib bermoqchi bo‘ldi. Buni eshitib shoh Shuja juda davomi…
I Ranigxat zamindori Sharodashonkorning uyida yashovchi tul xotin Kadominining qarindoshlari yo‘q edi. Hammasi birin-ketin vafot etgan. Qayin og‘asi Sharodashonkorning kichik o‘g‘li uning yagona ovunchog‘i, quvonchi edi. Bu go‘dak tug‘ilgandan so‘ng onasi uzoq kasal bo‘lib, bolani Kadomini boqib o‘stirdi. Xotin kishi davomi…
Biz, uch bola yotib yurgan uyning yonidagi xona devoriga odam skeleti osib qo‘yilgan edi.Kechasi uning suyaklarini shamol shiqillatsa, kunduzi biz shiqillatardik. U vaqtda biz panditimiz bilan «Megxnadning halokati»ni o‘qir edik. Kenbel maktabining bir studenti bo‘lsa, bizga osteologiyadan dars berardi. Murabbiyimiz davomi…
I Opurba kolledjni bitirib, Kalkuttadan uyiga qaytib kelmoqda edi.Mana, kichkina soyga ham yetib keldi. Yomg‘irlar tinganada bu soy juda kamsuv bo‘ladigan edi, biroq hozir, srabon oyining oxiri bo‘lsa ham, uning suvi ko‘tarilib, qishloq devorlari va bambukzorlar etagigacha chaypalib yotibdi.Qanchadan beri davomi…
Biz uni poyezdda uchratdik: do‘stim ikkovimiz Pudja bayrami munosabati bilan mamlakat bo‘ylab qilgan safarimizdan Kalkuttaga qaytib kelmoqda edik. Libosiga qarab biz uni g‘arbiy viloyatlarning musulmonlaridan deb o‘yladik. Lekin uning gaplari bizni libosidan ko‘ra ko‘proq hayratga solib qo‘ydi. U har xil davomi…
I Kecha kunbo‘yi yomg‘ir yog‘ib, bu kun tindi, quyosh va to‘zigan bulutlar yetilayotgan ertagi sholipoyalarga qarab birin-ketin panjalarini cho‘zmoqdalar. Keng va ko‘m-ko‘k dalalar quyosh nuri tushishi bilan birdan yalt etib porlaydi-yu, yana bir lahzada quymoq ko‘lanka ostida qolib ketadi. Osmon davomi…