Arkadiy Averchenko (15 (27) mart 1881, Sevastopol, — 12.3.1925, Praga) – rus yozuvchisi. 1908 yildan «Satirikon» hajviy jurnali xodimi, keyinchalik muharriri, 1913 yildan «Yangi satirikon» jurnali muharriri.
Hajviy hikoya va feletonlarida o‘sha davr holatini ayovsiz fosh qilgan. 1917 yildan muhojirlikda yashagan. Kitoblari: «Hajviy hikoyalar. 1-2-jild» (1910,1911), «Qabrtoshlar: Hikoyalar» (1911), «Quvnoq ustritsalar» (1911), «Davolovchi hikoyalar» (1912), «Suvdagi aylanalar» (1912), «Qoraga oq bilan» (1913), «Begona o‘tlar» (1914), «Panjaradagi mo‘jiza» (1915), «Bo‘ri o‘rasi» (1915), «Shumtakalar» (1915), «Tovonbaliq va cho‘rtanbaliqlar» (1917), «Inqilob beliga pichoqlar» (1920), «Iflos kuch» (1920), «Bolalar» (1922), «Qaynayotgan qozon» (1922), «Rossiyaning eng mashhur kishilarining 20 portreti» (1923), «Chayongulda hordiq», (1924), «Hayosizning hikoyalari» (1925).
Kunlardan bir kun peshin chog‘i yosh yozuvchi Abe qirollik bog‘iga sayrga keldi. Biroz atrofni kuzatgandan so‘ng o‘rindiqda o‘tirdi. O‘rindiqda xush siymoli, muloyim bir chol ham o‘tirardi. Mehribon yuzli chol yosh Abe tarafga yuzlandi va biroz taraddulanib: – Siz kimsiz? – davomi…
Qo‘rqinchli va qorong‘u noyabr kechalaridan biri edi. Atrofda etni junjiktiradigan bir ayoz hukmron, ustiga ustak yomg‘ir ham chelaklab quyardi. Paltonimning yoqasini ko‘targancha, dildirab, zulmat mahv etgan ko‘chadan loylarga botib, sirpana-sirpana ketib borardim. Yo‘llar o‘ta notekis, aksiga olganday bugun fonar qurg‘urni davomi…
Qish kelib, qahraton hukmini o‘tkaza boshlagach ijara uy izlovchilar soni har doimgidan ham ko‘paydi. Ko‘chalarda bir-birini ko‘rib qolgan odamlar salomlashish, hol-ahvol so‘rash o‘rniga shunday deyishardi: “Ijara uy topib bering…”, “Ijaraga uy kerak. Bitta xona bo‘lsayam mayli…” Ijaraga hatto xona ham davomi…
1 Bir mahbusning kundaligidan Mana, vanihoyat yolg‘iz qoldim. Yo tovba, bu qanday ko‘rgulik, tiq etgan ovoz yo‘q, hatto birorta jonli mahluq ham. Ko‘zlarimga ishonayman, shu qarshimdagi nima, devordagi? Hayriyat qo‘zg‘olyapti, tirik. Bu qanday baxtiyorlik, bu qanday saodat! Bu mahal sovuq davomi…
Bir necha kunlar avval men ikki mashhur inson haqida juda hayratomuz latifa o‘qib qoldim va qo‘rquvga tusha boshladim. Bu latifalarning birinchisi taniqli general Dragomirov haqida bo‘lib, shunday mazmunda edi: “Hammamizga ma’lumki, taniqli va jonkuyar general Dragomirov o‘zining topqirligi, donoligi bilan davomi…
Buxgalter Kazanlikov xotiniga dedi:– Unga shu qadar achinamanki… Doim yolg‘iz, u bilan deyarli hech kimsa qiziqmaydi, gap qo‘shmaydi… Lekin ko‘rinishidan tuppa-tuzuk, baodob kishi, axir u bizga xalal bermaydi-ku! U ham menga o‘xshagan bank xizmatchisi. Qarshi emasmisan, azizam? Bugungi ziyofatga uni davomi…
O‘rmonda sayr qilib yurgan amaldor Plyumajyov daryo bo‘yiga chiqib keldi va to‘xtab, oynadek tiniq suv betiga bemaqsad tikilib qoldi.Uzoqni yaxshi ko‘rolmaydigan amaldor narigi qirg‘oqni ko‘zdan kechira boshladi. Ixcham sariq cho‘milish kiyimidagi qandaydir bir gavda suvga keldi va tizza bo‘yi joyda davomi…
Ochig‘ini aytsam, bu gal parishonxotirlik to‘g‘risida yozmoqchiman. Yozganlarimdan parishonxotir kishilar xafa bo‘lishmaydi, chunki ular parishonxotirliklari tufayli buni o‘qishmaydi. Odatdagi odam uchun parishonxotir kishi azob-uqubatning o‘zginasi: u ba’zida boshqalarning yangiroq kalishini o‘zinikiday bemalol kiyib ketaveradi, boshqa birovning xotinini xuddi o‘zining xotiniday davomi…