Умр ўтиб бормоқда. Умр ўтган сари одам босиб ўтган йўлларини, бошдан кечирган йилларини тез-тез эслаб турар экан. Инсон босиб ўтган йиллар ва йўллар – нимадир улар? Масофами, вақтми ё бошқа нарсами? Менимча, улар умринг давомида сенга рўпара келган, ҳаётингда из давоми…
Кампир етмишларга борган, чўпдай озғин, ияги эртаклардаги ялмоғиз кампирнинг иягидай олдга туртиб чиққан, лаблари ҳаётнинг шўриш азобларини татиб кўраверганидан тиришиб-буришиб қолгандай сўлғин ва қуруқ, бурни сўппайган, киртайган кўзлари чуқур ботган – маъюс боқар, аммо жаҳли чиққанида нафақат кўзлари хунукдан хунук давоми…
– Ҳаммасини сен учун қилдим! Сени деб! Сен бўлсанг…Юзи докадек оқарган, титраётган эркак бир соат бурун худди шундай деди қўрққанидан деворга суянганча оғир курсини ўзига қалқон қилиб кўтариб турган, зўриққанидан кўра ку-тилмаган вазиятдан қаттиқ ларзага тушган қизга…Бу бир соат, атиги давоми…
* * * «Ана у! Келяпти! Ана, анави ёқдан келяпти. Кара, қарагин. Нимага тўхтаб қолдинг? Бормайсанми олдига?— Вой шарманда! Вой юзсиз… Анави юзсизни қара!— Тангрига ибодат қилиш ўрнига…— Ктсзим, жон қизим, иймон келтир, тавба қил. Энди у ёқнинг кераги йўқ давоми…
Улфат аканинг ўлимидан кейин Тамара хола ёлғизланиб қолди…Гарчи бефарзанд бўлсалар-да, қирқ йиллик турмушлари давомида эри билан ёмон яшашмаганди. Фарзанд бўлмаганидан кейин эр-хотин бир-бирига суяниб қоларкан-да. Бундай эр-хотинларнинг қай бири аввалроқ оламдан ўтса, бева қолганининг машъум айрилиққа кўникиши осон кечмас экан.
Тош қотиб ухлаб ётгандим, аллакимнинг турткиси ва ҳаяжонли овозидан чўчиб уйғондим. Кўзлари бесаранжом боқаётган онам устимга энгашиб турарди.– Тур, сени сўраб келишди. Турақол, – деди онам шошилиб, нимадандир қаттиқ безовталанган ҳолда.– Ким… Ким сўраб кепти эрталабдан? – эринчоқлик билан бошимни давоми…
Шамолдай елиб юрган кичик ўғил ногаҳон юз берган автоҳалокат туфайли яримжон, майиб бўлиб қолиши Бувгул холани қаттиқ ларзага солди. «Энди нима бўлади? Болам бир умр ёлғиз ўтадими?» — деган ўйлар хонумонини куйдирарди, албатта, аммо ўғлининг чивиндай жони қил устида турган давоми…
Январнинг охирларида бирдан ҳаво айниб, кун совиб кетди. Бу йил қиш бўлмайди-ёв, деб бемалол юрган одамлар шошиб қолишди. Икки кун гупиллатиб қор ёғди. Куни билан ҳовлини тўлдириб, қий-чув қилиб ўйнайдиган болалар ҳам уй-уйларига кириб кетишди. Катталар иш юзасидангина кўчага отланишган, давоми…
Йўл ямону яхшисидан ема ғам, Бисмиллоҳ, дегилу қўйғил қадам. Алишер Навоий Шеърга, адабиётга қачон ишқим тушиб, қачондан қоғоз тирнай бошлаганим ёдимда йўқ. Лекин шуниси аниқ эсимдаки, шоирлик ҳавасига эш бўлиб Тошкентда ўқиш «қарори» ҳам юрагимга қаттиқ ўрнашган эди. Тўққизинчи синфдалигимда давоми…
ёхуд гўзаллик инкишофи Дунёнинг гўзаллиги муҳаббат билан… Тангри Таоло ҳам жамики борлиқни муҳаббат билан яратди. Уларнинг ичида инсоний севги қуёш янглиғ ҳар бир юракда порлаб, оламга мунавварлик ато этади. Бу ишқнинг гўзаллиги, қадр-қимматини биз ҳароратли сўз воситасида, адабиёт орқали англаймиз. давоми…