– Jonning na boshi bor, na oxiri,– dedi menga Gamixarda ketayotib va yo‘lida davom etdi.Bir kun oldin undan: “Jon bormi o‘zi?” deb so‘ragandim, lekin o‘shanda u javob bermagandi. Faqat, bilmayman, deganday yelkalarini qisib qo‘ygandi. Kecha bo‘lsa, so‘zma-so‘z: na boshi bor, davomi…
Jgunai qo‘rqib ko‘zini ochdi – uni tushlar qiynab yuborgandi.Dovdiraganicha ko‘rpaga o‘tirdi, tungi arvohlar unga tinchlik bermasdi. O‘rnidan turdi, yalang oyoqlarini loylari qurib qolgan etikka tiqdi-da, so‘qmoq bilan Berining uyiga qarab yurdi.Quyosh sharqiy ufqning chekkasidan ancha ko‘tarilgandi. Qo‘shni ayollar Berining uyi davomi…
– Familiyangiz!?– Choxeli.– Ismingiz?– Butula…– Kasbingiz?– Qishloq ruhoniysi.– Kimdan shikoyat qilayapsiz?– Maxare Shugliarui…dan.– Xo‘sh, shikoyatingiz nimadan iborat?– Shundan iboratki, senga aytsam, ular mening xususiy qarg‘amni o‘zlariniki qilib olishdi. O‘zlariga og‘dirib olishdi-yu, qaytarib berishmayapti, senga aytsam… U endi bizniki bo‘ldi, deyishayapti, davomi…
Kech kirganida deraza oldiga kelib o‘tiraman-da, shu’ladan to‘q qizil tus olgan bulutlarning ufqqa cho‘kishini tomosha qilaman. Maysalarga shabnam tushib so‘lg‘in tus olgandek sezaman o‘zimni, bug‘doy boshoqchalari egilgandek boshimni quyi solaman.Shunday paytlarda doimo devorda osig‘liq eski skripkani olaman-da, sozlay boshlayman. Bilmayman, davomi…
O‘sha unutilmas tongda xotinim kutilmaganda odatdagidan barvaqtroq turdi. Mana, yaqinda bir yostiqqa bosh qo‘yganimizga ham o‘ttiz yil to‘ladi, shu o‘tgan davr ichida loaqal biror marotaba bo‘lsin, meni bir on nazaridan hech chetda qoldirgan emas. Uyda uning taraq-turuq qilib yurishidan ayniqsa davomi…
1 Bu ish dahshatli bo‘lish bilan birga g‘alati va jumboqli, kalavaning uchini topib bo‘lmaydigandek ko‘rinardi. Bir tomondan, u judayam oddiydek ko‘rinsa, ikkinchi tomondan – juda murakkab edi, bizning shahar tili bilan aytganda, xuddi tuturuqsiz romanlarga o‘xshardi, ayni damda esa unda davomi…
Farangiston tog‘larida hali hech qachon bunday qahraton qish bo‘lmagan va bunchalik uzoq cho‘zilmagan edi. Bir necha haftadirki, havo ochiq, tiniq, quruq sovuq zabtiga olgan. Kunduzlari ochiq, tiniq moviy osmon ostida qor bosgan keng, qiya dalalar nursiz, oqish yiltirab, poyonsiz yastanib davomi…
Kech kirib, qosh qorayayotgan payt edi. Mehmonim va do‘stim Haynrih Mor kechki sayrdan qaytib kelib, ish xonamda kamina bilan birga o‘tirardi. O‘ydim-chuqur derazadan olisdagi qirg‘oqlar ko‘l g‘ira-shira ko‘rinib turardi. Kichik o‘g‘lim bizga xayrli tun tilab ketdi-yu, suhbatimiz beixtiyor bolalik va davomi…
Ter tomchilarining ikkinchi ko‘rinishi haqida mulohaza yuritish ancha qiyin. Oilamiz, nasl-nasabimizning tub tomirlariga borib tutashuvchi yomg‘irpo‘shni uzoq izladim. Unda mening shaxsiy hayotim sirli tabassum qilayotganini his qilib turardim. Ajdodlarimning qilgan ishlaridan menda qo‘rqinch tuyg‘usi, to‘g‘rirog‘i, vahimasi ko‘proq edi. Bobomning ayanchli davomi…
Ilk o‘ram – hammamizni o‘rab turgan yomg‘irpo‘sh haqida tasodifan bilib qoldim. Avvalo, uni atrofimdan, serb imperatorining halokatiga sabab bo‘lgan, uning ramziga aylangan “Iblis ter tomchilari” qishlog‘idan izladim. Sibirda qishning 40 daraja sovug‘ida terga botgan odamni uchratgandim. U XVIII asrga oid davomi…