Уильям Вордсворт (William Wordsworth; 7 апрель 1770, Кокермаут, Камберленд графлиги — 23 апрель 1850, Райдал-Маунт, Камберленд графлиги) — инглиз романтик-шоири. Вордсвортнинг илк шеърий тўплами – “Кечки сайрлар ва лирик лавҳалар” 1793 йилда нашрдан чиққан. Унинг «Лирик балладалар» тўплами машҳур.
САЪВА ҚЎШИҒИ
Эшик қоқиб ниҳоят баҳор,
Қирғоғидан тошиб шўх анҳор,
Шабнамларга чўмилиб наҳор,
Ложувард тус олганда фалак;
Қучоғига чорлагай чаман,
Чечакларни ҳурдай қучаман,
Самоларда хуррам учаман —
Қанот боғлаб бамисли малак.
О, айниқса, саъважон, тиниқ,
Таронангга интизор, интиқ,
Зумрад қушим, эркатой, тантиқ,
Куйларингнинг шайдосиман мен.
Салом сенга, дўсти қадрдон,
Бебаҳосан, бебаҳо чунон,
Қалбим қасрин этган чароғон,
Таронангнинг адосиман мен.
Бор бу дунё ўзи бир томон,
Қўшиқларинг — куйинг бир жаҳон,
Эй қадрдон куйчим, жонажон,
Яшай мудом асиринг бўлиб.
Шўх куйларинг саҳар сабоси,
Ҳасратнишин диллар давоси,
Булбулнинг-да келгай ҳаваси,
Гар куйласанг завқ-шавққа тўлиб.
Шўх таронанг таърифга сиғмас,
Жамолинг ҳам айлар мени маст,
Парвозингдан сармастман, сармаст,
Ҳурриятнинг жарчиси масрур.
Қанотларинг сержило, инжа,
Гўзалмас, ҳей бунча гул-ғунча,
Куйлайвер шод дунё тургунча,
Завққа тўлиб баҳорларда ҳур.
Суйган гўшанг боғу роғ сенинг,
Не боғу роғ, сўлу соғ сенинг,
Қалбинг қувноқ, мудом чоғ сенинг,
Юрагимнинг ўтли улфати.
Куйла, кўзлар тўлгай ёшларга,
Забон битгай ҳатто тошларга,
Ҳумо мангу қўниб бошларга,
Қолмас ғамнинг алам, кулфати.
НАВБАҲОР
Шовуллайди ям-яшил ўрмон,
Навбаҳорнинг васфини куйлар.
Гарчи кўклам, бағримни ҳамон
Эзаётир аламли ўйлар.
Табиатнинг гулдек жамоли,
Паривашдай қиларкан мафтун,
Нечун аҳли башар аҳволи,
Мушкуллашиб борар кундан-кун.
Қир-адирлар атлас ранг-баранг,
Камалакдай сержило гуллар.
Юракларни сел қилар, қаранг,
Сайроқи ҳур қумри, булбуллар.
Кўҳна кенту овуллар обод,
Майсазорлар барра, расида,
Дов-дарахту жумла мавжудод,
Ҳур ҳаётга айтар қасида.
Ҳилпирайди шаббода майин,
Беғубор соф, мунаввар олам.
Яшнаб борар ҳар лаҳза сайин
Ва дунёдин чекинар алам.
Безамиш гар Замин юзини,
Жаннатмонанд Ҳақ, Парвардигор,
Нечун аҳли башар ўзини,
Балоларга этар боз дучор?!
ЎРОҚЧИ ЖУВОН
Адирликда ёлғиз бир жувон,
Буғдой ўриб куйлайди равон.
Қўшиғига ўзи асира —
Ҳалал берманг, бермангиз сира.
Тоққа туташ бепоён дала,
Жувон қўшиқ куйлар баралла.
Ҳасратини тўкар боз куйлаб,
Қўшиқ янграр адирлик бўйлаб.
Саратонда билмайин тиним,
Терга ботиб меҳнат қилар ким.
Безор этса гар оғир иши,
Ёқарми ҳеч булбул хониши.
Ҳар юмушнинг ўз мавриди бор,
Бузилса гар мезон ҳам меъёр,
Татимагай ҳаттоки бол ҳам,
Кулфат — ҳаддан зиёд иқбол ҳам.
Бироқ жувон қўшиғи равон,
Хонишида қай бир сир пинҳон.
Хазин нола, хазин ниҳоят,
Мозийданми сўйлар ривоят.
Маъсум қалбин дод-фарёдими,
Муҳаббатнинг аччиқ ёдими.
Ё қисматдан нолишми экан,
Қўшиқдан қасд олишми экан?!
Куйлар жувон ҳимояси йўқ,
Қўшиғининг ниҳояси йўқ.
Юксалгани сайин хониши,
Таажжубки, унарди иши.
Фикру зикрим ҳасрати билан
Асир этди бу маҳзун ўлан.
Ҳамдард, ҳамроҳ шу куй-тарона,
Манзилимга бўлдим равона.
ЛОНДОН. 1802 йил. МИЛЬТОН
Мильтон, сенсиз Англия хароб,
Мудраб ётар ғафлат ичра у.
Ҳою ҳавас бамисли сароб,
Асир этмиш барчамиз, ёҳу.
Сен эмасми юртга бир замон,
Улуғворлик бахш этган даҳо.
Қайтгил яна хароба, вайрон,
Ватан бўлгай улуғ, бебаҳо.
Оташ қалбинг офтобдай қайноқ,
Даъватларинг бамисли бўрон.
Самодай чўнг, булутдай оппоқ,
Бағри дарё, жўмард қаҳрамон.
То куйлабсан шоҳона баёт,
Барҳаётсан, мангу барҳаёт!
АНГЛИЯ. 1802 йил
Қаллобларнинг дегани деган,
Маккорларнинг чопган омади.
Эзгуликнинг ғамини еган —
Биронта ҳам жўмард қолмади.
Бамисоли куз ҳавосидай
Турланмасанг ўтмагай кунинг.
Улуғворлик мозий сасидай,
Афсус, ҳеч бир қадри йўқ унинг.
Айшу ишрат, ўғирлик, таъма —
Тўрт томонга ташлаган соя.
Ҳақни гўё унутган ҳамма,
Ҳақни ҳеч ким қилмас ҳимоя.
Қайда толе ҳур дориломон,
Қайда Ишонч, Эътиқод, Иймон?!
* * *
Ҳолимдан ҳеч олмайсан хабар,
Ваъдаларинг наҳот унутдинг?!
Раҳм қилмай ҳолимга, дилбар,
Айрилиқнинг шаробин тутдинг.
Асирингман ва лекин ҳамон,
Сендан ўзга кўринмас кўзга.
Тиланчидай ташналаб, инон,
Интизорман сендек юлдузга.
Ишқинг бир пайт айлаган сархуш,
Қалбим, эй ёр, кулбадай хароб.
Васлинг наҳот энди ширин туш.
Наҳот армон насибам, ё раб,
Аҳволимни фаҳм қил, фаҳм,
Ошиғингга раҳим қил, раҳим.
ЛЎЛИЛАР
Эркагу аёл ҳам, қарию ёш ҳам,
Аридай бир тўпга бўлиб олган жам;
Яйлов ўша, давра ҳам ўша,
Найрангбозлар қўша ҳам қўша;
Тун бўйи ловуллар гулханлар алвон,
Тўрт томон қип-қизил сачрагандай қон —
Чеҳраларда шуъла айланар,
Алвон ҳатто чодир-чайлалар…
Қайларда тентираб, қайларда кездим,
Сайру саёҳатдан совудим-бездим, —
Қавми лўли ҳамон бир жойда,
Кимга зарар, ким учун фойда…
Сайёҳдай сарғайиб ботаркан қуёш,
Кетма-кет чарақлаб юлдузлар нурпош —
Азалий сафарга шайланар,
Оҳиста шоҳлардай айланар.
Ой ҳам тарк айлагач юксак тахтини,
Кўргайсиз юлдузлар шиддат-шаҳдини.
Чарақлайди улар басма-бас,
Лўлилар-чи ҳатто эсламас.
Бундайин беташвиш турмушдан ғариб,
Дунё кезган афзал толе ахтариб,
Ором билмай юлдузлар ана,
Чарх урарлар, қилар тантана.
Гарчи безовта ҳам беором дунё,
Лўлиларга таъна қилмасман асло.
Инсоният наслидан, бироқ —
Сизу биздан йироқ, хўп йироқ!
СОНЕТ
Вестминстер кўпригида 1802 йил 3 сентябрда ёзилган
Тонг оқарар, гўзал, беқиёс,
Жозибаси айлар маҳлиё.
Ҳашаматли шоҳона либос
Зийнатидан ёшаргай дунё.
Алп бинолар муаззам, кўркам,
Сарбаланд чўнг ибодатхона.
Мисли биллур тасма дарё ҳам,
Манзараки, асл дурдона.
Қуёш бунча балқмаган ҳеч соз,
Сирли саҳар — соҳибкаромат —
Осойишта, осуда, ҳамроз,
Жаннатга хос файзу тароват.
Шаҳар мудрар. Йўловчилар оз,
Қалбимда ҳур роҳат, фароғат.
Русчадан Абдул Ҳамид таржимаси.
НАРГИЗ ГУЛЛАР
Тоғ-у тош ва водий оралаб гўё,
Мен булут сингари ёлғиз кезардим.
Ва ногоҳ учратдим, ростми ё рўё:
Бир тўда тилларанг наргиз шодасин.
Дарахтлар остида, кўл ёнбағрида
Майин эпкин оҳангида ҳилпирар, ўйнар.
Улар порлар эди юлдуз мисоли,
Сомон Йўлини-да гуллаб ёритар.
Бу гуллар тизгинсиз чиройи ила,
Безайди соҳилни, ёғду тимсоли.
Кўзларим улардин узолмам нетай?!
Наргизлар рақсига шайдоман, нетай!
Тўлқинлар севинчдан жўш урар тинмай,
Лек бўлмас алардек нафис, бежирим.
Шоирки шодонлик туймоғи табиий,
Шундайин гўзаллик қаршисида жим.
Бундан ортиқ бахтни туймоқ мумкинми,
Ёлғиз ўзим буни кузатдим… кўрдим.
Гоҳ қолсам танҳолик қаърига чўмиб,
Ўйчанлик қалбимни тирнаса гоҳо,
Кўзимни юмаман, оламан юмиб,
Наргиз гул нигорин кўрмоқлик учун.
Ва юрак ҳапқирар ҳаяжон ичра,
Наргиз гуллар билан рақсга шошилиб.
Инглиз тилидан Гулноз Мамарасулова таржимаси
“ОЛАМ ҒАНИМАТДИР…”
Олам ғаниматдир; эртами ё кеч
Тандан дармонимиз кетгай оқибат.
Баҳра ололдикми шу табиатдан,
Ё увол бўлдикми, қолдикми бебахт?!
Ойга бағир очиб ётар она Ер,
Шамоллар увиллар умрин тўзғитиб.
Ухлаётган гулдай беғам, бепарво
Ўтиб кетамиз жим куйлардан безиб;
Ҳеч нима қўзғатмас бизни, лек ё, Раб!
Эскирган бидъатлар бузди онгимиз.
Шу тобда қадрдон майсазор узра
Увушган қаддимни кўтардим ожиз.
Денгизлар юзида пишқирган тўлқин
Ҳаёт қўшиғини куйларди бетин…
ВАҚТ СИЛСИЛАСИ
Кўкка кўтарилиш нақадар оғир,
Қоя бўйлаб пастга юмалаш осон.
Даҳшатли садолар сусаймас ахир,
Қўнғироқ овози жаранглаган он.
Қўнғироқ жаранглар, жаранглар дунё,
Ташвишли ноласи ўхшар фироққа.
Ҳақиқат ўлмагай; ботиний фарёд
Бетизгин ҳаётни тутар сўроққа.
Фақат шундан кейин улуғвор қоя
Тонгда оқаринган ерга бўй эгар.
Кечаги эскирган салтанат каби
Тождор бошин ортиқ кўтармай қолар.
Сукунатни тилар муздай бир нидо:
Биз вақтга мағлубмиз, бўлурмиз фидо!
Инглиз тилидан Қандилат Юсупова таржимаси