Ленгстон Хьюз (James Mercer Langston Hughes; [1.02.1902, Миссури, АҚШ — 22.05.1967, Нью-Йорк] — таниқли афроамерикалик шоир, ёзувчи, публицист ва жамоат арбоби. У америкалик негрлар муҳитида пайдо бўлган жаз мусиқасига хос шаклларни шеърият кўчиришга уринган новаторлардан ва Америка маданиятида катта ўрин эгаллаган «Ҳарлем Ренессанси» ҳаракатининг пайдо бўлишига сабабчи бўлган ижодкорлардан биридир. Унинг бобоси АҚШ конгрессига сайланган биринчи қоратанли бўлган.
Шоирнинг илк шеърий асари 1921 йили “The Crisis” журналида эълон қилинган. 1922 йили ўзига нисбатан салбий ирқий муносабатларга қарши Колумбия университети тарк этиб, таҳсилини Филадельфиядаги Авраам Линкольн университетида давом эттирган. 1932–33 йиллар Совет Иттифоқида, шу жумладан Ўзбекистонда ташриф буюрган. Бу сафар таассуротлари унинг «Советлар Ўрта Осиёси негр нигоҳи билан» китобида акс этган.
Ленгстон Хьюз шеъриятида афроамерикаликлар фольклори оҳанглари, шакллари ва мавзулари ёрқин намоён бўлган. Шоир ҳаёти давомида 16 шеърий тўпламини нашр эттирган. Энг машҳур шеърий тўпламларидан бири «Шекспир Ҳарлемда» (“Shakespeare in Harlem”, 1942) деб номланади.

ОРЗУЛАР ПОСБОНИ

Орзумандлар,
Барча орзуингизни менга ишонинг.
Менга ишонинг,
Кўнглингизнинг ҳамма мусиқаларин,
Токи мен уларни яшира олай
Булутларнинг мовий қаърига
Бу дунёнинг беҳад қўпол
Бармоқларидан.

МУҚАДДИМА

Мен — занжиман.
Тун каби қора.
Қораман Африка ўрмонларидай.
Мен доимо қул бўлдим:
Сарой зиналарин тозаладим Қадимий Римда.
Вашингтонда ботинка тозалайман.
Мен доимо ижодкор бўлдим:
Бу мен — Миср пирамидаларин ўрнатган,
Осмонўпар биноларга лой қориб берган.
Мен доимо куйчи бўлдим:
Қўшиқларимни Африкадан Миссуригача элтдим,
Ҳар ерда жаранглар гумбурлаган садоси
Ва ғамгин оҳанги.
Мен доимо фидойи қурбон бўлдим:
Мени савадилар Конго далаларида,
Тошбўрон қилдилар Техасда.
Мен — занжиман,
Тун каби қора,
Қораман Африка ўрмонларидай.

МЕН ҚАНДАЙ УЛҒАЙДИМ

Бу воқеа бўлиб ўтган жуда кадимда
Ва менинг орзуйим деярли унутилган.
Лекин у
Кейин ҳам мени чорлади,
Қуёш каби порлоқ
Бу орзу.
Узоқ ўсди девор,
Ўсди секин,
Секин,
Орзум билан менинг орамда.
Секин, секин ўсди,
Орзум нурларини
Яшириб,
Яшириб,
Осмонгача ўсди
Бу девор.
Соя.
Мен қораман.
Улоқтирилдим сояга.
Энди йўқ орзумнинг нурлари қаршимда,
Бошимда.
Фақат калин девор бор,
Соя бор фақат.
Қўлларим!
Менинг қора қўлларим!
Деворни қўпоринг!
Орзуни топинг!
Ёрдам беринг менга, зулматни парчалашга,
Бу тунни йўқотишга,
Бу сояни йўқотишга,
Токим минглаб қуёшлар айлансин,
Токим минглаб қуёшлар
Порласин!

ХАЁЛИЙ ҚЎШИҚ

Ҳей! Ҳей!
Шундай куйлар
Доим бир хил қўшиқлар.
Оҳанги ғуссали,
Лаблари кулар.
Ҳей! Ҳей!
Азизим ташлаб кетди,
Қочишга шошди беҳад.
Севгилим ташлаб кетди,
Қочишга шошди беҳад.
Кунбўйи кулфатимдан
Кулар қўшиқлар фақат.
Ҳей! Ҳей!
Азоб берар,
Қийнайди,
Титратар огриқ.
Аммо яна
Қайдадир
Қуёш порлайди ғолиб.
Поездга билет олдим,
Лаш-лушларни йиғиб жўнайман.
Улар учун куйла, синглим, куйла!
Поездга билет олдим,
«Куч»ни йиғиб жўнайман,
Поезд жилса, бу куйларни
Изларига тўкай ман.
Қаҳ-қаҳ уриб куламан.
Ҳей! Ҳей!..
Сен ҳам қаҳ-қаҳ уриб кул,
Ҳей! Ҳей!

ҲОРҒИН ҚЎШИҚ

Уйимиз айтарли эмасдир —
Бойлик гўё осмонда офтоб.
Уйимиз айтарли эмасдир —
Бойлик гўё осмонда офтоб.
Шимолдаги ҳаёт ҳаётми:
Йўтал тешар кўкракни, ахир.

Қўшиқ билан ишлаб, яшадим.
Менда жоҳилликни кўрмади ҳеч ким.
Қўшиқ айтиб ишлаб, яшадим,
Менда жоҳилликни кўрмади ҳеч ким,
Лекин лой кечмоққа қолмади кучим,
Дунё ҳам чарчаган бўлиши лозим.

Бир қиз мени севарди,
Мен ҳам уни севардим.
Бир қиз мени севарди,
Мен ҳам уни севардим.
Иш бўлса ҳамон йўқдир,
Иш ишкни кемиради.

Чарчадим мен, чарчадим,
Эрталабдан жуда чарчадим.
Чарчадим, ҳеч кучим йўқ,
Эрталабдан жуда чарчадим.
Шодлик камдир ҳаётда,
Эҳ, дунёга келмасам эдим.

ШОДЛИК

Ҳамма жойдан Шодлик изладим.
Жилмайган Шодлик.
Ўйнаб кулувчи Шодлик,
Қартаймаган Шодлик.
Ва топдим. Болакайга қарайман.
Қўйкўз. Миқти.
Гўшт ортилган аравани тортиб юрибди.
Мана, у қандай Шодлик.
Ёш ва илоҳий. Уни асра, болакай.

Йўлдош Эшбек таржималари

ХАЛҚ ҲОКИМИЯТИ

Халқ ҳокимияти барпо бўлмагай
Бугун, келаси йил
Ҳеч қачон ёки,
Қўрқув ва муроса бор экан, токи.

Айнан сиздаги каби
Менинг ҳам ҳаққим бор
Оёғимни ерга қўймоққа,
Ўз эркимга ўзим тўймоққа.

Мен бездим одамлар сўзидан,
Улар барчасига шунчаки кўнар
Ва сўнгсиз эрталар билан овунар.

Менга ўлганимдан сўнг эрк керакмас,
Бугуннинг нонини бугун есам, бас.
Озодлик-
Бу унумли дондир.
Уни сен ўз вақтида
Ундир.

Мен ҳам шу ер фарзанди,
Мен ҳам эркни истайман,
Худди, сиздаги каби.

Рафиқ Сайдулло таржимаси

ОРЗУ

Шундай дунё бўлса, унда ҳеч киши
Таҳқирлай олмаса бошқа одамни.
Тотувликка тўлса ҳар битта манзил,
Муҳаббат чулғаса бутун оламни…

Шундай дунё бўлса, унда ҳар киши
Англаб етса асли не эканин эрк.
Ҳирсга ҳеч бир кўнгил бўлмаса тобе,
Нафснинг эшигини тутса тамом берк.

Шундай дунё бўлса, кофирми, ҳабаш
Пеш қилмай яшаса миллатларини.
Барча баҳам кўрса бир-бири билан
Она сайёранинг неъматларини.

Шундай дунё бўлса, унда ҳар киши
Яшаса бахт билан эгизак мисол.
Муҳтожлик тарк этса инсонни абас,
Шундай дунё бўлса…
лекин бу – хаёл.

УРУШ

Менинг юзим – урушнинг юзи,
Сенинг юзинг – урушнинг юзи,
Ранги сарғиш, қора, оқ…

Ўлим – шосупурги, оламан қўлга,
супурмоқчи бўлиб бутун Ер юзин
топ-тоза.

Супураман, супуруман, супураман,
Бегуноҳ одамлар?
… барчасига тупураман…
Сўнг артаман, артавераман…

Қонга ботираман супургимни мен,
Артгичим-да қонга ғирт бўккан,
Ёзғирганим эса сен –
Ғаним.

Мени айбламоқчи бўласан – нафсиз!
Қаршингда тураман ва…
Ҳаётингга қўяман нуқта,
Ҳаётимга қўясан нуқта.

Худди сенинг исминг каби
менинг ҳам исмим –
УРУШ…

ПАРИЖЛИК ТИЛАНЧИ АЁЛГА

Бир замонлар эдинг навқирон,
Бу дам қаддинг букик совуқдан.
Қариганинг барчага аён,
Бироқ, ғаминг егувчи йўқ-да!

Бир замонлар эдинг хўб дуркун,
Бу дам эса тўшагинг – замин.
Наҳот ҳеч ким эслолмас бугун
Сен улашган ўпичлар таъмин?!

О, яримжон, қартайган сулув,
Терс кетарми шунчалар йўлинг?
Йўқламаса гар сени биров
Йўқлаб келар бир куни ўлим…

Инглиз тилидан Шоҳрух Усмонов таржимаси