To‘lqin Hayit 1957 yil 15 noyabrda Surxondaryo viloyatining Sariosiyo tumanidagi Dashnobod qishlog‘ida tug‘ilgan. Respublika rus tili va adabiyoti institutini tutatgan (1981). «Meni kechir, bolajon» (1991), «Dashnobod xangomalari» (1992), «Vafo malikasi» (2005), «Qora Shahzoda» (2007) nasriy asarlari hamda «Ulug‘ Amir o‘gitlari» (2004), «Shohi Zinda» (2005) kabi risolalari nashr etilgan.
Qish kuni bir tutam, ko‘zlagan ishni bitiraman, deguncha qosh qorayadi. Tashqari sovuq edi, oqshomgi izg‘irin odamni junjiktirib yuborardi. Markazdan kelgan oddiy amaldor Hakim To‘xtayev issiq xonadan tashqari chiqishi bilan yuziga urilgan sovuqdan eti uvishib, a’zoi badani dir-dir titradi. G‘udranib tamshangancha davomi…
Keng osmonni xira bulut bossa, Nigoraxonning oydek chehrasiga qora soya tushib, ruhi horg‘in tortadi. O‘l-a qolsin-a, bugun ham shu ahvol: ertalabdan hovlining yuzi ham xira osmondan rang olibdi, yozning o‘ninchi kunida-ya! Non hidi ufurib turgan qo‘lini paxsa qilib, osmonga, qo‘rg‘oshinrang davomi…
1 Tong yuzida bokira qiz jilmayishi, maysada havas, zilol suvning kumush jamalaklarida iddao. Nega? Nega Kun nuridan Bosh Qo‘rg‘onga kamalak yog‘du tushdi? Nega bizga emas?! Daraxt shoxlari hasadni supurib tashlab, nozik qo‘lchalarini havasga uzatdi. “Bizga ham o‘sha yog‘dudan bir qatim davomi…
Tut shoxlari chirsillab yonib, quyuq qora tutun tun qo‘yniga singiydi, uzoq-uzoqlardan goho otning pishqirib kishnagani, goho qo‘y-qo‘zilarning ma’rashi quloqqa chalinadi, yonginangizda chirildoqlar chirillab, yoshlik pallalarini, ajib tuyg‘ularni, issiq yoz oqshomlarini yodga soladi. Bunday paytlarda odam degani hardamxayol bo‘lib, o‘tgan zavqli davomi…
Katta-kichik archalar orasidan qorli cho‘qqilar ko‘zga tashlanadi. Tik kelgan quyosh oppoqqorlarni kumushday yarqiratadi. Oynadek silliq muzlar yorig‘idan oqayotgan zilol suv shildiraydi. Adir bag‘ridagi qizil, ko‘k va yashil tunuka tomli uylar mo‘rilaridan chiqayotgan tutun ko‘kka o‘rlaydi.Tog‘da o‘q tovushi eshitilib, aks-sado beradi. davomi…
Qo‘shni qishloqdagi to‘ydan qaytgan Ochil bobo xufton namozidan so‘ng, boshini devorga tiraganicha:– Ko‘rgali husningni zoru mubtalo bo‘ldum sanga, – deya xirgoyi qilib qoldi.– Hay, chol, sizga nima bo‘ldi? Kul-pul bosib keldingizmi? Bu nima aljirash? Uyalmaysizmi? – dedi Hanifa kampir qirmizi davomi…
Hojar ona ayvon chekkasidagi taxta so‘rida muk tushgancha guruch tozalamoqda edi. Ichkari uydan chikqan o‘g‘li patila soch, ingichka mo‘ylovli Hosilmat:— Yana oshmi, momoshka! Qo‘ying, nima qilasiz… qizlar kuladi, — dedi javrab.— Tug‘ilgan kuningni eshitib, Asal dugonam bilan Mehrining tomog‘i tushadi, davomi…