Асл исм-шарифи Семуел Ленгхорн Клеменс бўлган америкалик ёзувчи, жаҳон адабиётининг йирик намояндаси. Ўспиринлик ва йигитлик йилларида дарбадарликда кун кечирган, турли касблар билан шуғулланиб, тирикчилик ўтказган, кейинчалик газета таҳририятларида ишлаган.Фолклор сюжети асосида ёзилган «Калаверасдан чиққан машҳур сакровчи қурбақа» асари (1865)да соддадил америкаликларнинг ҳазил-мутойибаси ва ҳаёти тасвирланган. 1867 йилда Европа ва Фаластин бўйлаб саёҳат қилган. «Чет эллардаги соддадил кишилар» (1869) юмористик очерклар, «Тобланганлар» (1872) очерклар китобларига кирган асарлар ана шу саёҳатлар таассуротлари асосида майдонга келган.«Зарҳал аср» (1873, Ч. Уорнер билан ҳамкорликда) романи молиявий-сиёсий коррупсия ҳақида, «Ялтироқ аср» (1874) сатирик романида эса жамият иллатлари ҳажв этилади. Юмористик ва сатирик йўсинда ёзилган «Эски ва янги ҳикоялар» (1875), «Теннесидаги журналистика» (1869), «Мени губернаторликка қандай сайлашгани» (1870), «Қишлоқ хўжалиги газетасига қандай муҳаррирлик қилдим» (1870) сингари тўпламларига кирган асарларида Америка хаётининг турли қирралари тасвирланган.«Геклберри Финнинг бошидан кечирганлари» (1884) романида америкача ҳаётнинг етук ижтимоий танқиди, мурувват ва илтифотнинг манфаатпарастлик ва шафқатсизлик билан ёнмаён мавжудлиги кўзга ташланса, «Қирол Артур саройидаги коннектикутлик янкилар» (1889) қиссасида ижтимоий қарама-қаршилик дунёси крраланади. «Миссисипидаги эски даврлар» (1875), «Миссисипидаги ҳаёт» (1883) китоблари, «Шаҳзода ва гадо» (1882), «Овсар Вилсон» (1894), «Том Сойер чет элда» (1894), «Том Сойер — жосус» (1897), «Сирли нотаниш одам» (1916) каби роман ва қиссалар муаллифи.Ёзувчининг 1895 йилдаги жаҳон бўйлаб саёҳати «Экватор бўйлаб» (1897) китобида, шунингдек, памфлетлар туркуми, шу жумладан «Қоронғида ўтирган одамга» (1901), «Ҳарбий ибодат» (1923 йилда нашр этилган) асарларида акс этган.Болаларга атаб ёзилган асарлари болалар адабиётининг мумтоз намуналари саналади («Том Сойернинг бошидан кечирганлари», 1876 ва б.). «Том Сойернинг бошидан кечирганлари» асари (А. Пирназаров таржимаси) ўзбек тилида бир неча бор нашр этилган. Шунингдек, «Геклберри Финнинг бошидан кечирганлари», «Ҳикоя ва памфлетлар» (1959), «Шаҳзода ва гадо» (1962) ва бошқа асарлари хам ўзбек тилига таржима қилинган, мактаб дарсликларига киритилган.Раҳматулла Иномов
Шарқий штатлардан менга хат йўллаган ошнамнинг илтимоси билан мен Саймон Уилер деган очиқкўнгил бир эзма чолни кўргани бордим-да, мендан ошнамнинг ошнаси Леонидас. У. Смайли ҳақида бирон янгилик олиб келишимни сўраганини айтиб, уни гапга солдим ва бу қандай натижа берганини қуйироқда давоми…
1882 йил март ойида мен Мантонадаги Ривьерада яшаб турардим. Монте-Карло ёки Нитсада бўлгани каби одамлар соясида эмас, балки шаҳар чеккасидаги бу жойда танҳоликдан роҳатланасиз. Яна мен айтмоқчиманки, қуёшнинг ёрқин нурлари, ҳаётбахш ҳаво ва тип-тиниқ зангори денгиз тиниб-тинчимаган одамларнинг шовқин-суронлари ҳамда давоми…
…Гап шундаки, сэр, — гапини давом этди мистер Мак-Вильямс. Чунки суҳбат бу билан бошланмаган эди, — яшиндан қўрқиш — одамзод мубтало бўлган энг қайғули ночорликлардан бири. Бундан аёллар кўпроқ азоб чекадилар, бироқ бундай ҳол вақти-вақти билан кучук болаларида, баъзида эса давоми…
Бундан бир неча ой муқаддам мустақиллар партияси буюк Нью-Йорк штати губернатори лавозимига менинг номзодимни кўрсатишди. Бошқа икки партия мистер Стюарт А. Вудфорд ва мистер Жон Т. Гофман номзодини кўрсатишди. Бироқ бу жанобларга қараганда менда муҳим устунлик — доғ тушмаган обрў давоми…
“Жуда”, “ўта” деган сўзни ишлатмоқчи бўлганингизда унинг ўрнига ҳар сафар “ҳаддан ортиқ” ёки “беҳад” иборасини қўлланг. Шунда муҳаррир бу сўзларни ўчириб ташлайди ва ёзганларингиз бинойидай бўлади-қолади. Хулоса: ортиқча сўзларсиз, аниқ, равон, таъсирли ёзинг. Ўринсиз ҳаяжон ёки ясама муболаға сунъийликка олиб давоми…
Серҳаракат, олифтанамо ва анчагина вайсаҳи йигитча мен таклиф этган стулга ўтириб, «Кундалик момақалдироқ»дан келганини айтиб қўшимча қилди: — Сиздан интервью олиш учун келганимга эътироз билдирмасангиз керак? — Нимага келдим, дедингиз? — Интервью олиш учун. — Аҳа, тушунарли. Ҳа-ҳа. Ҳм! Ҳа-ҳа. давоми…
Бир неча йиллар аввал Ню-Йоркдаги Саламанка шаҳарчасига келдим. Бу ерда мен поездни алмаштиришим ва ухлаб кетиладиган вагонга чиқишим керак эди. Платформа одамлар билан гавжум, уларнинг бари аллақачон лиқ тўлиб бўлган узун вагонга чиқиб олишга уринишарди. Мен чипта сотиладиган кассада ўтирган давоми…
Менинг чиройли, янгигина қўл соатим ўн саккиз ой давомида на олдга чопиб, на ортда қолиб ишлайди. Бирон марта тўхтаб қолгани йўқ. Гўё, унинг механизми абадий. Ниҳоят, соатим тўхтаб қолди. Айбдор ўзим. Бу қандайдир катта бахтсизликдан далолат дея куйина бошладим. Энг давоми…
Қишнинг изғиринли туни. Дўкондор дўкон деразасининг ташқи панжараларини туширар экан, тўсатдан ойнадан дўкон ичидаги кимсага кўзи тушди. Дўконда ҳали одам борлигини пайқамаган ҳам экан. У нотаниш кишининг дўкон пештахтасида турган бир неча бўлак сариёғни чаққонлик билан шляпаси ичига яширганини кўриб давоми…
Мен ҳаммавақт одам ҳалол яшаши керак, деб ишониб келганман. Доимо битта гапни такрорлардим: “Ҳеч қачон ўзинг тер тўкиб топмаган нонни оғзингга олмагин”. Ҳозир сизга бутун умрим мобайнида нечоғлик ҳалол яшаганимни исботлаб берувчи битта ҳикояни айтиб бермоқчиман. Бир-икки кун илгари яқин давоми…