O‘rta asrlar Sharqining ulug‘ muarrixlaridan biri Mirzo Muhammad Haydar Dug‘lot(1500–1551) Zahiriddin Muhammad Boburning xolasining o‘g‘li, ya’ni bo‘lasi edi. Uning onasi Xub Nigorxonim Boburning onasi Qutlug‘ Nigorxonimning tug‘ishgan singlisi edi. Ota-onadan yosh yetim qolgan Mirzo Haydar bir necha yil Boburning tarbiyasida davomi…
E’tiborga loyiq bo‘lgan badiiy yetuk asarlarga javobiya aytish yoki tatabbu’ bitish mumtoz adabiyotimizda an’anaga aylangan hodisa edi. Bu o‘ziga xos ijodiy musobaqa bir qancha teng qimmatli rang-barang asarlarning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ldi. Alisher Navoiy va Jomiy orasida ham ana shunday davomi…
“Boburnoma”ni har gal o‘qiganimda ham jismonan, ham aqlan baquvvat inson bo‘lgan Boburning juda yosh — 47 yoshda hayotdan ko‘z yumgani meni taajjubga soladi. Ko‘p jangu jadallar jarohatlariga bardosh bergan Bobur o‘z vatanida amalga oshirolmagan tadbirlarni Hind elida amalga oshirib, u davomi…
Ilm-fanning taraqqiyoti bashariyat duch keladigan qiyinchiliklarni yengib o‘tishiga xizmat qilishi, shubhasiz. So‘nggi paytlarda ayrim mamlakatlarda odamlarning og‘irini yengillashtirayotgan robotlar va ularning xilma-xil olami haqida alohida to‘xtalib o‘tish odat tusiga kirdi. Robot aslida chex tilidagi “robota” so‘zidan olingan bo‘lib, erksiz ishchi davomi…
Ollohning eng buyuk ixtirosi nima? – Odam.Odamning eng buyuk ixtirosi-chi? – Til.Tilning eng buyuk ixtirosi nima? – So‘z.So‘zning eng mukammal xazinasi-chi? – Lug‘at.Lug‘atning eng buyuk xazinasi nima? – Izohli lug‘at… Xalqning Vatani, davlati kabi yana bir buyuk, ehtimolki, birlamchi boyligi davomi…
Bugunimiz o‘tmishga aylanayotgani kabi o‘tmishda ham xuddi hozirgi davr cingari kun, oy, yillar silsilasida ajdodlarimiz umrguzaronlik qilgan. Har qaysi davrning o‘z buyuk shaxslari bo‘lganki, ular olamshumul kashfiyotlari bilan insoniyat tarixida iz qoldirishgan.
XIX asr oxiri insoniyat tarixida aloqa vositalarining taraqqiyotida sezilarli siljishlar bo‘lgani bilan sharaflanadi. An’anaviy pochta aloqalari temiryo‘l va avtomobil transportining tatbiq etilishi bilan ancha jadallashdi. XIX asr birinchi choragi yutug‘i bo‘lgan elektromagnit telegraf elektr aloqasi tarixida muhim kashfiyot bo‘ldi.
Ma’lumki, atropomorf, ya’ni odamlarnikiga o‘xshash harakatlarni, yoki biror tirik organizmning ba’zi funktsiyalarini qisman yoki to‘liq bajara oladigan mashinalarni – robotlar deb ataymiz. Robot atamasi ilk bor 1920 yilda chex yozuvchisi K.Chapekning «R.V.R.» pesasida mexanik odamlarga nisbatan ishlatilgan.
Nyu-York, Ist-Xyuston ko‘chasi, 48-uy. Bu manzilda g‘alati, ko‘zlari allaqanday nur sochuvchi odamovi olim yashardi. Uning graf Drakulaning qarindoshi va quyosh nuriga chiqa olmaydigan vampir ekanligi haqida mish-mishlar yurar, uning yer sharini bo‘laklarga bo‘lib tashlashga qodir qurol yaratgani haqida gapirishardi. Bu davomi…
Bashariyat tarixidagi buyuk aql-zakovat sohiblaridan biri bo‘lgan Albert Eynshteynning olamshumul ilmiy kashfiyotlari ko‘pchilikka ma’lum. U yaratgan ikkita kashfiyot – maxsus va umumiy nisbiylik nazariyalari ilm-fan dunyosidagi eng muhim ta’limotlar sirasiga kiradi. Agar muayyan tarixiy davrga o‘sha kezlarda yaratilgan yangiliklar nuqtai davomi…