Саъдий, қишнинг ўртасида бир савдогарни учратди. Унинг юз эллик туя моли, қирқта қули ва хизматчилари бор эди. Савдогар бир кеча Саъдийни уйига таклиф қилди. У бутун кеча давомида у ёқ бу ёқдан гапириб турди:
–Фалон танишим Туркистондадир. Фалон молларим Ҳиндистондадир. Бу қоғоз фалон ернинг жасоратидир. Фалон нарсаган фалон кафилдир…
Куракда турмайдиган лофларнинг кети узилмади. Ҳавоси хуш бўлганлиги учун яқинда Искандарияга кетмоқчи эканлигини айтиб ортидан:
–Йўқ, йўқ… Ҳозир Оқ денгиз қўшилган, – дея бошқа лофларни қўшиб юборди. Гапининг ўртасида, савдогар:
–Саъдий! –деди. –Бир сафарим бор, ҳалигача ўйлайман, шу ишларимни ҳал қилсам, кейин бир четга бориб умримни қолган қисмини ўша ерда ўтказаман.
Саъдий сўради:
–Бу қандай сафар экан?
Савдогар:
–Барс олтингугуртини Чинга олиб боряпман. У ерда баҳоси жуда юқори деб эшитдим. Онадўли ипагини Ҳиндистонга, Ҳинд пўлатини Ҳалабга, Ҳалаб шишасини Яманга, Яман олчасини Барсга олиб келаман. Ундан сўнг бу хил юришларни йиғиштириб, бир дўконга ўтираман.
Савдогар бунга ўхшаш минг хил тижорий хаёлларидан лоф урдики, ортиқ гапиришга кучи қолмагач, Саъдийга қараб:
–Саъдий! – деди. – Сен ҳам кўрган-кечирганларингдан бирон нима десанг-чи…
Саъдий жавоб қилди:
–Сен чўлда тевасидан тушган бир карвон соҳибининг, “Бойнинг кўзини ё қаноат тўйдиради ёки мозор тупроғи!” – деганини эшитмаганмидинг?

Ҳикмат

Тамакорнинг кўзини тупроқ тўйдиради:
Шундай инсонлар борки, тўйганини билмайдилар;
Кўзлари очдир, шунга биноан мол-мулк оз кўринади уларга. Бу тамаъдан фақат ўлибгина қутуладилар.

“Гулистон”дан
Кавсар Шодиева таржимаси