Muhtaram kitobxon!
Ko‘plab begunoh kishilarni o‘z domiga tortgan suronli yillar to‘g‘risida ko‘pgina kitob va maqolalarni o‘qigansiz. Ammo qatag‘on davri haqidagi siz bilgan haqiqat dengizdan bir tomchidir.
Sizning e’tiboringizga havola etilayotgan ushbu kitob XX asrning 30-yillarida O‘zbekistondan zo‘ravonlik yo‘li bilan boshqa o‘lkalarga ko‘chirilgan, mol-mulki, uy-joyi davlat tomonidan musodara etilgan, qarindosh-urug‘laridan ajratib olinib, manglayiga “xalq dushmani”, “mushtumzo‘r” yo “quloq” tamg‘asi bosilgan jabrdiyda kishilar haqida hikoya qiladi.
MUNDARIJA
Shahidlar ruhiga avlodlar ta’zimi (Naim Karimov)
Naim Karimov. Surgun
Rustambek Shamsutdinov. Ukrainaga badarg‘a qilingan “quloq”lar
Janggohlarda shahid ketgan “quloq”lar
So‘ngso‘z o‘rnida
Yillar va davrlar o‘tadi. Ammo mustabid sovet tuzumining o‘zbek xalqiga keltirgan jabru jafolari aslo unutilmaydi.
Frantsiyada o‘rta asrlarda ro‘y bergan qatag‘onni Varfolomey kechasi, deb atashadi. Shu bir kechaning o‘zida yuzlab odamlar qirib tashlangan. Mustabid sovet tuzumi davrida esa bunday kechalar oz bo‘lmagan. Birgina 1937-1938 yillarning dahshatli kechalarida minglab vatandoshlarimiz qamoqqa olinib, yo‘q qilib yuborilgan. Ana shu bechora, jabrdiyda, jafokash kishilar orasida “insoniyatning go‘zal bo‘lagi” – ayollar ham bo‘lishgan.
Qo‘lingizdagi kitob ana shu munis ayollarimiz haqida.
MUNDARIJA
Muqaddima
Xolida Ahrorova. Xadicha Aliyeva
Naim Karimov. Kimyoxon Ashurova
Naim Karimov. Tojixon Ahmedova
Dilshod Rajabov. Valentina Vasileva
Naim Karimov. Yana Valentina Vasileva to‘g‘risida
Naim Karimov. Ketevan Islomova
Naim Karimov. Elmira Islomova
Naim Karimov. Maqsuda Ishoqova
Sherali Turdiyev. Xayriniso Majidxonova
Naim Karimov. Ashob Mirsharopova
Sherali Turdiyev. Matluba Muhamedova
Naim Karimov. Zoya Ollaqulova
Sherali Turdiyev. Gulsum Rahimova-Ashrafiy
Naim Karimov. Sabohat Rahmatova
Naim Karimov. Yekaterina Sulaymonova
Xolida Ahrorova. Maryam Sultonmurodova
Sherali Turdiyev. Yana Maryam Sultonmurodova to‘g‘risida
Naim Karimov. Yana Maryam Sultonmurodova to‘g‘risida
Naim Karimov. Sora Turabekova
Naim Karimov. Hikmatjon Fitratova
Xolida Ahrorova. Sobira Xoldorova
Xolida Ahrorova. Viloyat Xo‘jayeva
Naim Karimov. Ona, bola va kelin Xo‘jayevalar
Naim Karimov. Rahbar Shermuhamedova
Xolida Ahrorova. Tojixon Shodiyeva
Sherali Turdiyev. Zaynab Hoshimova
Ushbu risola O‘zbekistonda birinchi fizika va kimyo darsliklari muallifi, pedagog olim Husaynxon Niyoziyning hayot yo‘li va ilmiy-pedagogik faoliyatini yoritishga bag‘ishlangan.
Qatag‘on yillarida shahid ketganlardan biri, tabiiy fanlar jarchisi Husaynxon Niyoziy o‘zining qisqa hayoti davomida salmoqli ilmiy va ilmiy-texnik meros qoldirgan. Risola Husaynxon Niyoziy faoliyatining bugungi ilmiy va tarbiyaviy ahamiyati haqida hikoya qiladi.
MUNDARIJA
Nohid Niyozov. Tabiiy fanlar jarchisi
Rustam Rahmon. Xalq professori
Zuhriddin Nuriddinov. “Xalq professori”
H.Siddiqov. Dastlabki fizika darsliklari muallifi
Sayfiddin Jalilov. Nohaqlik qurboni
Nohid Niyozov, Adhamjon Arzimatov. “O‘zboshimcha sart bolasi”
Muhiddin Narziqulov. Husaynxon Niyoziy bobomiz to‘g‘risida
Naim Karimov. Husaynxon Niyoziyning so‘nggi kunlari
ILOVA
Husaynxon Niyoziy. Qisqacha tarjimai holim
Rustam Rahmon. Husaynxon Niyoziy g‘azallari
Husaynxon Niyoziy. G‘azallar
Ushbu risola qatag‘on davri qurbonlaridan biri Hidoyat Inoyatovning fojiali taqdiriga bag‘ishlangan.
Hidoyat Inoyatov o‘tgan asrning 30-yillarida shakllangan yosh avlodning vakillaridan biri bo‘lib, o‘t-olovligi, g‘ayrat va shijoatliligi, turli-tuman yangi kasb va sohalarga o‘ta qiziqqanligi orqasila yoshlar harakatining bayroqdorlaridan biriga aylangan.
U 1938 yilning boshlarida NKVD tomonidan qamoqqa olinib, o‘sha yilning oktyabr oyida Stalinga go‘yo suiqasd uyushtirmoqchi bo‘lgan kishi sifatila minglab vatandoshlari bilan birga Toshkentla otib tashlangan.
Risola o‘zbek sportining iftixorlarilan biri Hiloyat Inoyatovning 90 yilligiga bag‘ishlanadi.
Botu taxallusi bilan ijod qilgan Mahmud Hodiyev (1904—1938) o‘tgan asrning 20-yillarida xalqimiz o‘rtasida nafaqat shoir, balki har tomonlama bilimli, iste’dodli va fidoyi jamoat arbobi sifatida ham tanilgan. U, ayniqsa, yoshlik nashidasi bilan sug‘orilgan, tengdoshlarining olijanob intilishlariga ruh va kuch bag‘ishlaydigan she’rlari bilan yosh avlodning mehr-muhabbatini qozongan edi.
Botu 26 yoshida «aksilinqilobchi», «millatchi» va «xalq dushmani» sifatida qamoqqa olinib, o‘n yillik jazo muddatini o‘tash uchun dastlab Solovets orollariga yuboriladi, so‘ngra 1938 yil 9 mayda Moskvada otib tashlanishi bilan uning porloq adabiy istiqboliga qonli nuqta qo‘yiladi.
I.Gasprinskiy (1851—1914) — Turkistondagi jadidchilik harakatining shakllanishiga katta ta’sir ko‘rsatgan siymolardan biri. XIX asr oxiri — XX asr boshlarida o‘zbek maktablarida ta’lim tizimining isloh etilishi, shuningdek, o‘zbek milliy matbuotining paydo bo‘lishi uning nomi bilan bog‘liq.
Ushbu kitobdan o‘rin olgan maqolalar I.Gasprinskiyning Turkistondagi milliy uyg‘onish davri ma’rifati va madaniyatiga ko‘rsatgan ta’siri hamda uning o‘zbek jadidlari bilan o‘zaro aloqalarini yoritish masalalariga bag‘ishlangan.
MUNDARIJA
Muqaddima
MAQOLALAR
Naim Karimov. Turkiy dunyo yulduzi
Sirojiddin Ahmedov. Tarixiy haqiqat
Begali Qosimov. Ismoil Gasprinskiy va Mahmudxo‘ja Behbudiy
Bahodir Karimov. Ismoil Gasprinskiy va Cho‘lpon
Sharif Yusupov. Toshkentdagi do‘st va safdoshlar
Ulug‘bek Dolimov. Ismoil Gasprinskiy va Turkistonda usuli jadid maktablari
Boybo‘ta Do‘stqorayev. Ismoil Gasprinskiy va Turkistonda milliy matbuot
Abduqodir Hayitmetov. Turkiston yulduzlari haqidagi kitob
Zaynobidin Abdirashidov. Buyuk ma’rifatparvar
Sherali Turdiyev. O‘zbekistonda Ismoil Gasprinskiy faoliyatining o‘rganilish tarixi
JADIDLARNING ISMOIL GASPRINSKIYGA BAG‘IShLANGAN ShE’R VA MAQOLALARI
Mahmudxo‘ja Behbudiy. Quddusi sharif yo‘lida. Ismoilbek hazratlari
Siddiqiy-Ajziy. Tashakkur va rijo
Abdulla Avloniy. Adibi shahir Ismoilbek ruhina
Sadriddin Ayniy. Buyuk bobomizning musibatila parishon o‘lan xotirdan bir necha parishon she’rlar
Hamza Hakimzoda Niyoziy. Yavmul-vafot. Marsiya
Tavallo. «Tarjimon» gazitasin noshir va muharriri murafahiy Ismoilbek G‘asprinskiy janoblarining tarix-vafoti
«Yig‘la, millat qon to‘kub, aylab navolar yig‘lagil…»
Izucheniyu istorii, xaraktera i masshtaba stalinskix politicheskix repressiy 20—50-x godov, unesshix jizn millionы ni v chem nepovinnыx lyudey, posvyaщeno mnojestvo knig, izdannыx kak v bыvshix sovetskix respublikax, tak i v zarubejnыx stranax. Eta tema zatronuta i vo mnogix nauchnыx trudax, posvyaщennыx novoy istorii Uzbekistana. S obrazovaniyem Komissii po uvekovecheniyu pamyati jertv kolonialnogo perioda i blagotvoritelnogo fonda «Shaxidlar xotirasi» po lichnoy initsiative Prezidenta Respubliki Uzbekistan I.A.Karimova nastoyaщaya tema stala odnoy iz veduщey v nashey istoricheskoy nauke i publitsistike. Odnako udelyaya glavnoye vnimaniye uvekovecheniyu pamyati jertv politicheskix repressiy v godы sovetskogo totalitarnogo stroya, nashi istoriki i publitsistы oboshli vnimaniyem takiye vajnыe momentы, kak vыyavleniye prichin vozniknoveniya repressivnoy politiki, iskusstvennoye prevыsheniye polnomochiy instituta vnutrennix del i prevraщeniye yego v karatelnыy organ, lisheniye naseleniya vsyakix grajdanskix prav i zaщitnogo immuniteta.
Publikuyemыe v nastoyaщem sbornike dokumentы i materialы v kakoy-to mere prolivayut svet na istoriyu, xarakter i masshtab repressiy 1937—1938 godov v Uzbekistane.
V sbornike vpervыe v nashey respublike delayetsya popыtka sostavit Knigu pamyati Respubliki Uzbekistan.
Sbornik rasschitan na studentov, aspirantov i prepodavateley istoricheskogo fakulteta gumanitarnыx institutov, a takje na vsex tex, kto interesuyetsya voprosami stalinskix politicheskix repressiy.
O‘tgan asrning 20-yillarida yetmishga yaqin iste’dodli turkistonlik yoshlarning Germaniyaga o‘qishga yuborilishi o‘sha yillarning ijtimoiy-madaniy hayotida ulkan voqea bo‘lgan. Fan va xo‘jalikning turli sohalarida zamonaviy bilimlar bilan qurollangan yoshlarning yuqori malakali kadrlar bo‘lib qaytishi xalqimiz va mamlakatimizning keyingi taqdiriga katta ta’sir o‘tkazishi mumkin edi. Afsuski, O‘zbekistonning mustamlaka tarzida qolishidan manfaatdor bo‘lgan sovet davlati dastlab bu talabalarning o‘qishni bitirmay turib qaytishlarini talab etdi. 1937 yilning qonli voqealari boshlanishi bilan ularni Germaniyaning josuslari va aksilinqilobchi-millatchi unsurlar sifatida mahv etib tashladi.
Taniqli adabiyogshunos olim Sh.Turdiyev uzoq yillardan beri katta bir qismi 1937 yil voqealarining qurboni bo‘lgan, kichik bir qismi esa qatag‘ondan qochib, Turkiyada panoh topgan sobiq talabalarning fojiali taqdirini o‘rganib keladi.
Qo‘lingizdagi arxiv qujjatlari va jonli xotiralar asosida yozilgan kitob mazkur talabalarning Germaniyadagi hayoti va taqdiri haqida hikoya qiladi.
MUNDARIJA
Kirish
Birinchi qism. Turkistonlik talabalarning Germaniyaga o‘qishga borishi
Tarixga bir nazar
Germaniyada o‘qigan talabalarning xorijiy o‘zbek matbuotidagi faoliyati
Ikkinchi qism. Germanilda o‘qib O‘zbekistonga qaytib kelgan talabalar
Abduvahob Murodiy
Solih Muhammad
Sattor Jabbor
To‘lagan Mo‘min
Sulton Matqul
Basya Matqulova
Maryam Sultonmurodova
Xayrinisa Majidxonova
Gulsum Rahimova-Ashrafiy
Ruqiya Xo‘jayeva (Rahimova)
Nasriddin Sherahmedov
Fuzail Sherahmedov
Uchinchi qism. Germaniyada o‘qib, O‘zbekistonga qaytib kelmagan talabalar
Tohir Chig‘atoy
Ibrohim Yorqin
Abduvahob Ishoq
Saida Sherahmedova
Ahmadjon Ibrohimov
So‘ngi so‘z
Ilovalar
Maqolalar
Shokir Sulaymon. Ovro‘poda Turkiston o‘quvchilari
Turar Risqulov. Nashi studentы v Germanii
Olimjon Idrisiy. Germaniyada o‘zbek shogirdlari
«Yosh Turkiston». Turkistonlilar diqqat-nazariga
Eltar. Istanbulda Turkiston kuni
Xotiralar
Ibrohim Yorqin. Xotiralar
Ahmadjon Ibrohimov. Xotiralar
Ahmad Zaki Validiy To‘g‘on. Berlindagi Turkiston talabalari
Naim Karimov. Qurbon Beregin qismati. “Shahidlar xotirasi” xayriya jamg‘armasi, “Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi. — Toshkent, O‘zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti, 2006.Risola o‘zbek xalqi madaniyatining taraqqiyoti yo‘lida xizmat qilgan taniqli jamoat arbobi, qatag‘on davrining qurbonlaridan biri Kurbon Beregin hayoti va ijtimoiy faoliyatiga bag‘ishlangan.
MUNDARIJA
Debocha
Davr shamollari
Yo‘l boshida
Chiniqish
Madaniy-ma’rifiy jabhalarda
Adabiy-badiiy sohalarda
Ijodkorlik faoliyati
Yunus Maqsudiyning hikoyasi
Unutilmas kunlar
Tantanalardan keyin
Mudhish anjuman
Iztiroblar og‘ushida
Mash’um kun
Tergov
Qatldan so‘ng
Hayot davom etadi
Ushbu kitobda qizil saltanatning qatag‘on siyosati, begunoh kishilarning qatl etilishi, kontsentratsion va mehnat tuzatuv lagerlariga uzoq muddat bilan qamoqqa tortilishi, butun sovetlar mamlakatida bo‘lganidek, O‘zbekistonda ham mudhish «katta terror»ning amalga oshirilishi to‘g‘risida xujjat va materiallar asosida ma’lumot beriladi. Unda hozirgacha e’lon qilinmagan, maxfiylik tamg‘asi bilan saqlangan arxiv hujjatlaridan keng foydalanilgan.
Kitob keng o‘quvchilar ommasiga, ayniqsa, mustabid tuzum tarixi bilan shug‘ullanuvchi oliy o‘quv yurtlari talabalari, magistrlari, aspirantlari, professor-o‘qituvchilariga mo‘ljallangan.
Izvestno, chto 1937—1938 godы yavilis apogeem Bolshogo terrora i odnoy iz tragicheskix stranits nashey istorii. Bolshoy terror kak apogey vsey repressivnoy politiki sovetskogo gosudarstva bыl nachat v iyune 1927 g. i prodoljalsya vplot do marta 1953 g.
Nastoyaщiy sbornik vklyuchayet v sebya lish shest protokolov zasedaniy «troyki» NKVD UzSSR, v kotorыx v izvestnoy stepeni nashli otrajeniye tragicheskiye sudbы mnogix nashix sootechestvennikov, kotorыe v noyabre 1937 goda stali jertvami politicheskix repressiy. Vse oni v kontse 80-x — nachale 90-x godov proshlogo stoletiya, a takje s obreteniyem nezavisimosti Respubliki Uzbekistan bыli reabilitirovanы. Dannыy sbornik prednaznachen dlya istorikov i vsex tex, kto interesuyetsya istoriyey Uzbekistana sovetskogo perioda.
Ushbu kitobda O‘zbekiston tarixining mustamlakachilik davrida mamlakatimiz va xalqimiz hayotida ro‘y bergan, ammo tarixchi olimlar tomonidan oz o‘rganilgan yoki umuman tadqiq etilmagan muhim masalalarga oid hujjat va materiallar ilk bor e’lon qilinmoqda.
“Shahidlar xotirasi” xayriya jamg‘armasi va “Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi bundan keyin ham shunday hujjat, material va ilmiy axborotlardan iborat kitoblarni nashr etib boradi.
MUNDARIJA
So‘zboshi
ChOR MUSTAMLAKAChILIGI DAVRIGA DOIR HUJJAT VA MATERIALLAR
Milliy tarqqiyparvarlarning chor oxrankasi tomonidan ta’qib etilishi
Mirzo Ko‘qonboy Abduxoliqzoda. Jizzax qo‘zg‘oloni
SOVET MUSTAMLAKAChILIGI DAVRIGA DOIR HUJJAT VA MATERIALLAR
Buxoro Xalq Sho‘rolar Jumhuriyatining Xalq maorif nazoratiga
Botu. O rabote kontrrevolyutsionnoy organizatsii po linii xudojestvennoy literaturы
Protokol doprosa obvinyayemogo Fitrata Rauf Raximovicha ot 25 oktyabrya 1937 goda
Sotti Husaynga oid to‘rt hujjat
ILMIY AXBOROT
Valeriy Germanov. Professor Zinaida Kastelskaya: slomannaya sudba istorika
XOTIRALAR
Sobir Mo‘minov. Qibray fojialari
Viloyat Xo‘jayeva. Ota-onam haqidagi xotiralarim
Gulnaxor Isaxodjayeva. Iskoverkonnoye detstvo
MUNDARIJA
Muqaddima
ILMIY MAQOLALAR
Baxtiyor Hasanov. Turkistondan noyob kitoblarning Rossiya kutubxonalariga olib ketilishi
Ravshan Nazarov. Matmurad Devanbegi — borets s ekspansiyey tsarizma
Jannat Ismoilova. 1916 yil qo‘zg‘oloni oqibatlarining Rossiya Davlat Dumasidagi muhokamasi
Gurganbek Allaniyazov. Iz istorii politicheskix repressiy v Karakalpakstane
Valeriy Germanov. Obshestvennыy i politicheskiy deyatel Turkestana: sudba istoricheskogo naslediya Vadima Chaykina
HUJJAT VA MATERIALLAR
Murod Zikrullayev. «Ulamo jamiyati» va uning ijtimoiy faoliyatiga oid ikki hujjat haqida
Alisher Sabirov. O F.M. Beyli i yego knige «Missiya v Tashkent»
Frederik M. Beyli. Missiya v Tashkent
Naim Karimov. Sostoyalas li vstrecha predstaviteley uzbekskoy oppoziiii s angliyskim razvedchikom?
Daniil Shevchenko. Prichinы basmacheskogo dvijeniya v Sredney Azii v svete rassekrechennыx arxivnыx materialov
Sherali Turdiyev. Germaniyaga o‘qishga borgan talabalar va ularning keyingi taqdiri
Sirojiddin Ahmedov. Germaniyada ta’lim olgan Abduvahob Murodiyning yozma ko‘rsatmasi
Naim Karimov. Salimxon Tillaxonovning «Milliy itgihod» tashkiloti haqidagi yozma ko‘rsatmasi
Qahramon Rajabov. Bosmachilik harakatiga oid ikki hujjat
Rinat Shigabutdinov. Dokumentы, rasskazыvayushiye o presledovanii musulmanskoy intelligentsii organami ChK i GPU
XOTIRALAR
Dilbar Rashidova. Professor Fitrat v nashey seme
Iskander Musabekov. Jizn pod prismotrom
MUNDARIJA
“Mustaqillik, yillarida o‘zbek tarixshunosligida qatag‘on davri tarixining o‘rganilishi: yutuqlar, muammolar va yondashuvlar” mavzuidagi ilmiy-amaliy anjumani tashabbuskorlar guruhining Respublika yoshlariga murojaati
B.Hasanov. Prezident I.A.Karimov rahbarligida mamlakatimizda mustamlakachilik davri qurbonlari xotirasining abadiylashtirilishi
D.Ziyayeva. Uzbekistonda sovet hokimiyatining qatag‘on siyosati: tarixshunoslik va manbashunoslik masalalari
N.Karimov. O‘zbekistonda “Katta qirg‘in”ning boshlanishi
R.Shamsutdinov. O‘zbekistonda sovet boshqaruv tizimidagi rahbar xodimlarning qatag‘on qilinishi haqida yangi ma’lumotlar
Q.Rajabov. BXSR sobiq rahbarlarining 1937 yilda qatag‘on qilinishi
X.Yunusova. O‘zbekistonda paxta ishi qatagonlari va uning oqibatlari
S.Ahmedov. Mustaqillik yillarida tarixiy adolatning tiklanishi
E.Yusupov. K probleme politicheskix repressiy v SSSR v sovetskoy i postsovetskoy istoriografii
M.Zikrullayev. “Ulamo jamiyati” faoliyatini o‘rganilish tarixshunosligi
M.Hoshimova. XX asrning 30-yillarida Markaziy Osiyoga surgun qilingan koreyslar tarixshunosligidan
V.Xolov, Xorijiy tadqiqotlarda sovet qatag‘on siyosati talafotlari tahlili
E.Do‘smatov, J.Rasulov. Sovetlarning 1937-1938 yillarda O‘zbekistonda o‘tkazgan qatag‘on siyosati va uning tarixshunosligi
G.Shagatayeva. Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda sho‘ro hukumati qatag‘on siyosatining o‘rganilishi (“Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi xodimlari faoliyati misolida)
M.Abdullayev. Mustaqillik davri tadqiqotlarida “quloqlar surguni” muammosining yoritilishi
A.Raxmankulova. Spetsposelentsы v Uzbekistane: spetspereselentsы, deportirovannыe, mobilizovannыe
N.Mustafayeva. Fayzulla Xo‘jayev: milliy madaniyat qayg‘usi
X.Qurbonov. Shohidlar xotirasidagi qatag‘onlar
N.Xudoyorov. O‘zbekiston maxsus posyolkalaridagi quloqlarning takroran qatag‘on qilinishi (1937-1938 yillar)
E.Xolmirzayev. O‘zbekistonlik siyosiy maxbuslarning GULAG lagerlaridagi hayotiga doir
Z.Islomov. Abdurauf Fitrat Mahmud Zamaxshariy ilmiy merosi tadqiqotchisi sifatida
U.Sattorov. Totalitar tuzum kurboni (Tanqidchi va adabiyotshunos Sotti Xusayin haqida)
B.Irzayev. Tarixiy adolatning tiklanishi fuqarolik jamiyatining ma’naviy ko‘zgusi sifatida
M.Akabirova. Qatag‘on qurbonlari qismati va taqdiri – talabalar BMI mavzusidir (ADU, O‘zbekiston tarixi kafedrasi tajribasidan)
U.Kurbonov. Ta’lim tizimida qatag‘on davri tarixini o‘rganish
N.Zairova. Mustabid tuzum yillarida o‘zbek ayollarining qatag‘on etilishi
S.Umarov. Qatag‘on fojialarini o‘rganishda og‘zaki tarix metodining o‘rni
MUNDARIJA
MUSTAQILLIKNING 20 YILLIGI
Baxtiyor Hasanov. Prezident I.A. Karimov rahbarligida mamlakatimieda mustamlakachilik davri kurbonlari xotirasining abadiylashtirilishi
Ne’matullo Muhamedov. Yurtimiz allomalari nomlari va ilmiy-ma’naviy merosining tiklanishi
ILMIY MAQOLALAR
Danil Shevchenko. Enver-pasha – kompromissnaya figura v organizatsii dvijeniya soprotivleniya v Sredney Azii
Murodilla Haydarov. 20-yillarda milliy rahbarlarning markazlashtirish siyosatiga qarshi kurashi
Rinat Shigabdinov. Natsionalnaya intelligentsiya u istokov akademicheskoy nauki Uzbekistana (1920-e godы)
Valeriy Germanov. Nauchnoye naslediye arxeologa i oriyentalista Lva Zimina
Rustambek Shamsutdinov, Elyorbek Xolmirzayev. GULAG lagerlaridagi o‘zbek mahbuslari
Baxtiyor Hasanov, Bahrom Irzayev. Urush va urushdan keyingi davrdagi ijodiy jarayonlarda milliy ziyolilarning ishtiroki va stalincha qatag‘onning madaniyat sohasida davom ettirilishi
Ravshan Nazarov. «Xlopkovoye delo» v kontekste etnicheskoy politiki Sentra po otnosheniyu k Uzbekistanu
HUJJAT VA MATERIALLAR
Turkistonda tashkil etila boshlagan yangi usul maktablarining chor oxrankasi tomonidan nazorat qilinishi. (Nashrga tayyorlovchi Sherali Turdiyev)
1917 yil 29 oktyabrdagi Toshkent voqealari haqida muhim hujjat. (Nashrga tayyorlovchi Murod Zikrullayev)
Lev Trotskiy va Inomjon Xidiraliyevga oid ikki hujjat. (Nashrga tayyorlovchi Sirojiddin Ahmedov)
Tangriqul Maqsudiy. Yozma ko‘rsatmalardan. (Nashrga tayyorlovchi Sirojiddin Ahmedov)
Dokumentы, rasskazыvayuщiye o tom, kak velis sledstviya v 1937 godu. (K izdaniyu podgotovili Baxavedin Allaniyazov i Sharip Babashev)
QATAG‘ON QURBONLARI
Sayyora Muhamedova. Muso Saidjonov
Naim Karimov. Muhiddin Qori Yoqubov
Boybo‘ta Do‘stqorayev. Muhammad Hasan fojiasi
XOTIRALAR
Viktor Ivonin. Samoye gnusnoye mesto v mire
Valentina Vasileva. Poyezdka v Solovki
Kimyoxon Ashurova. Mudhish xotiralardan bir lavha
Aziz Abdurazzoq. «O‘tgan kunlar» taqdiri
MUNDARIJA
B.Hasanov. Qatag‘on qilingan fan, maorif va madaniyat xodimlari ilmiy merosining muzey xodimlari tomonidan o‘rganilishi
N.Karimov. Qatag‘on qilingan shoirlar ijodida erk va hurriyat g‘oyalarining ifodalanishi
R.T.Shamsutdinov. “Katta qirg‘in” qurboni bo‘lgan jurnalistlar
S.Ahmedov. “Yosh turkiston” sahifalarida milliy istiqlol harakati
N.Mustafayeva. XX asrning 40-50-yillaridagi sovet qatag‘on siyosatining O‘zbekiston madaniy rivojlanishiga ta’siri
M.Ergasheva. Abdurauf Fitrat davlat mustaqilligi to‘grisida
O.Safarov, H.Safarova. Cho‘lpon – “Buxoro axbori” gazetasining bosh muharriri
Z.Ishanxodjayeva. Formirovaniye organov ideologicheskogo kontrolya v Uzbekistane v 20-30-e godы XX veka
Z.Mirzayeva. Jabrdiyda yozuvchilar ijodining o‘zbek muhojirlari tomonidan o‘rganilishi
X.Qurbonov. Muso Turkistoniyning “Ulug‘ Turkiston fojiasi” – tarixiy manba sifatida
E.Yusupov, S.Hoshimov. Millat xotirasiga naqshlangan siymolar
Sh.Ahmedova. Vadud Mahmud va Fitrat ijodida portret-maqola janri (qatag‘onga uchragan adiblar ilmiy merosini o‘rganilishiga doir)
A.Davlatova. Jadid adabiyotida Amir Temur obrazi
D.Yo‘ldosheva. Jadidlarning ona tili ta’limi va uning maqsadini belgilashdagi xizmatlari
S.Karimov, B.Amirov. Cho‘lponning tasvirlash san’atiga doir
M.Ismoilova. Unutmas meni bog‘im
P.Rahimov, Sh.Toshpo‘latova. O‘zbek ma’rifatparvarlari asarlaridagi iqtisodiy g‘oyalarning bugungi barkamol avlodni tarbiyalashdagi ahamiyati
A.Yusupov. Literatura kak zerkalo istorii na primere poemы “Rekviyem” A.Axmatovoy
M.Ismoilova. Mustamlakachilik davri tarixiga bir nazar
U.Amonov. Fitrat asarlarida “tamug‘” va “uchmoh” talqini
G‘.Fazliyev. Mahv etilgan iste’dod
D.Qalandarova. Ilk o‘zbek nashrlarini varaqlab
G.Orifjonova. Abdulla Qodiriy va ilk o‘zbek professional teatri
MUNDARIJA
ILMIY MAQOLALAR
R.N.Shigabdinov. Probujdeniye Turkestana (novыe dokumentы o politike Rossiyskoy imperii)
Naim Karimov. 40-50 yillardagi mafkuraviy kampaniyalar va qatag‘on
Baxtiyor Hasanov, Bahrom Irzayev. Fayzulla Xo‘jayev asarlarining sovetlarning katag‘on siyosati tarixini o‘rganishdagi ahamiyati
Rustambek Shamsutdinov. Politicheskiye repressii nemtsev v Uzbekistane i ix sudbы (1937-1938 gg.)
Ravshan Nazarov. K istorii repressirovannыx etnosov (na primere turkov-mesxetintsev)
Valeriy Germanov. Mixail Filippovich Gavrilov
Zamira Ishanxodjayeva. Ob ekspertnom zaklyuchenii «Elbek»
Adolat Raxmankulova. Deportatsiya koreytsev, krыmskix tatar i turkov-mesxetintsev v Uzbekistan (1937-1944 gg.) i ix sravnitelnmy sotsialno-pravovoy status
HUJJAT VA MATERIALLAR
Naim Karimov. Bois Qoriyev (Oltoy)ning o‘z qo‘li bilan yozgan ko‘rsatmasi
Sirojiddin Ahmad. Nashrga tayyorlovchi. Salimxon Tillaxonov
Uzlatda bitilgan xotiralar
Murodilla Haydarov. Kommentariy k nekotorыm pervoistochnikam po istorii Uzbekistana
Baxavedin Allanyazev. Kirish so‘z muallifi va hujjatlarni nashrga tayyorlovchi
Baxtiyor Hasanov, Bahrom Irzayev. Kirish so‘z muallifi va hujjatni nashrga tayyorlovchi. Qori Yokubovning SSSR Bosh prokurori nomiga yozgan arizasi
Zaynobiddin Abdurashidov. Mahmudxo‘ja Behbudiyning tashqi davriy matbuotdagi publitsistik faoliyatiga bir nazar
Naim Karimov. “Katta qirg‘in”ning kelib chiqish sabablari va omillari. O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, “Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi, “Shahidlar xotirasi” jamoat fondi. – Toshkent, “Fan” nashriyoti, 2013.Yaqin o‘tmishimizda sovet imperiyasining xalqlar ustidan qanchalik zulm va nohaqliklar qilganini bugungi yoshi katta avlod vakillari yaxshi eslashadi. Qo‘lingizdagi mazkur risolada mustabid tuzum tomonidan o‘zkazilgan qatag‘on haqida, bugungi dorulomon kunlar imkoniyatidan foydalanilib, tarixiy faktlar asosida hikoya qilingan.
MUNDARIJA
1-bob. “Katta qirg‘in”ning tayyorlanishi
1.1. VChK, GPU va OGPU organlarining vujudga kelishi va Sovet davlati qatag‘on mashinasining shakllanishi
1.2. VChK-GPU-OGPUning Turkistondagi faoliyati
1.3. NKVDning tashkil etilishi va 1937 yilgacha bo‘lgan faoliyatining umumiy yo‘nalishi
2-bob. 30-yillar avvalidagi sovet davlati zo‘ravonlik siyosati va uning fojiali oqibatlari
2.1. “Tozalash”kampaniyasi
2.2. “Quloqlashtirish” kampaniyasi
2.3. Ocharchilik
2.4. Stalincha qurilishlar va qullar mehnati
2.4.1. Belomor-Boltiq kanali (Belomorkanal)
2.4.2. Maxsus yo‘nalishdagi Solovets lageri (SLON)
2.4.3. Moskva-Volga kanali qurilishi
2.4.4. Dmitrov mehnat-tuzatuv lageri (Dmitlag)
2.4.5. Kolimadagi tilla konlari
3-bob. O‘zbekistonda katta qirg‘inning boshlanishi
4-bob. “Katta qirg‘in”ning boshlanish sabablari
Ilovalar
Ma’lumki, sovet davlati 30-50 yillardagi ommaviy qatag‘onlarni VKP(b)-KPSS Siyosiy byurosi va shaxsan Stalin boshchiligida harbiylashtirilgan maxsus organlarga tayangan holda amalga oshirgan. Zulm va bedodlik avj olgan o‘sha davrda nafaqat davlat va partiya arboblari, balki fan, maorif, madaniyat va boshqa sohalarda ishlagan, keyinchalik “xalq dushmani” deb e’lon qilingan minglab kishilarga nisbatan shafqatsiz jazo choralarini qo‘llagan. Sovet davlati, jumladan, 1937-1938 yillardagi “Katta qirg‘in”ni amalga oshirishdan avval bu g‘ayri insoniy kampaniyani o‘tkazishga asos bo‘la oluvchi “me’yoriy-huquqiy hujjatlar”ni ishlab chiqqan. Ammo, bu “hujjatlar” bilan tanishish ularning madaniy dunyoda qabul qilingan me’yoriy-huquqiy normalarga mutlaqo zidligini ko‘rsatadi. Qo‘lingizdagi risola mazkur masalaga bag‘ishlangan.
Ma’lumki, sovet imperiyasi o‘zining misli ko‘rilmagan qatag‘on siyosati bilan insoniyat tarixida mudhish iz qoldirgan edi. Qo‘lingizdagi mazkur risolada mustabid tuzum tomonidan o‘tkazilgan qatag‘on siyosati va uning kelib chiqish sabablari haqida mushohada yuritilgan.
MUNDARIJA
Ma’muriy-buyruqbozlik tuzumining qaror topishi. Milliy siyosat va milliy munosabatlardagi haqsizliklar
Qishloq xo‘jaligini isloh qilishdagi ziddiyatlar va majburiy jamoalashtirish fojialari
Respublikada sanoat qurilishining sun’iy jadallashtirilishi va inqirozli hodisalar
O‘zbekistondagi ijtimoiy o‘zgarishlar
“Hujum” va uning amalga oshirilishi
Ta’lim, fan va madaniyat taraqqiyotiga hukmron mafkuraning ta’siri
MUNDARIJA
MAHMUDXO‘JA BEHBUDIY VA MUSTAQILLIK
S.Ahmedov. Turkiston xalqining milliy qahramoni
N.Karimov. Erk va hurriyat jarchisi
B.Nazarov. Behbudiy publitsistikasida Istiqlol ruhi
S.Agzamxodjayev. Dunyo kezgan mutafakkir
Z.Amonova. M.Behbudiy – millat rahnamosi
K.Soipova, S.Islamova. M.Behbudiy – milliy islohotlar yo‘lboshchisi
M.BEHBUDIY VA JADIDChILIKNING O‘RGANILIShI
B.Hasanov, B.Irzayev. M.Behbudiy xayoti va faoliyatining o‘rganilishi
B.A.Koщanov, X.U.Utenov. Naslediye M.Bexbudi i aktualnыe voprosы izucheniya istorii djadidskogo dvijeniya v Karakalpakstane
MAHMUDXO‘JA BEHBUDIYNING SIYoSIY-IJTIMOIY VA HUQUQIY QARAShLARI
N.Jabborov. M.Behbudiyning XX asrdagi boshkaruv usullari va siyosiy partiyalar faoliyatiga oid qarashlari
N.Mustafoyeva. M.Behbudiyning ijtimoiy-siyosiy va madaniy qarashlari
M.3ikrullayev. M.Behbudiyning “kadim” va “jadid” ulamolarga munosabati
M.Ergasheva. M.Behbudiy qozilar faoliyati va ularning xuquqiy maqomi to‘g‘risida
MAHMUDXO‘JA BEHBUDIYNING BADIIY OLAMI
Sh.Rizayev. M.Behbudiy va teatr
N.Egamqulova. “Oyina” jurnalida hajviyot
O.Abdulhakimova. Behbudiyning tanqid haqidagi qarashlari
MAHMUDXO‘JA BEHBUDIY VA MA’RIFAT
D.Yo‘ldosheva. M.Behbudiy va ta’lim tili
M.Rajabova. Behbudiy publitsistikasida til muammolarining o‘rganilishi
MUNDARIJA
Milliy matbuotimizning ikki yo‘lchi yulduzi (So‘zboshi o‘rnida)
Karimov N. Milliy matbuotimizning ikki mashhur siymosi
Hasanov B. “Sadoi Farg‘ona” gazetasida ta’lim va maorif masalalarining yoritilishi
Ahmad S. Ubaydulla. Xo‘jayev publitsistikasi
Shodmonova S. “Sadoi Turkiston” va “Sadoi Farg‘ona” gazetalari sahifalarida xotin-qizlar masalasining yoritilishi
Shigabdinov R. Dorevolyutsionnaya politicheskaya deyatelnost A.Validi v Turkestane i natsionalnaya pressa
Qodirova M. Jadidlarning “Sadoi Farg‘ona” gazetasida e’lon qilingan she’rlari
Mustafayeva N. “Sadoi Turkiston” sahifalarida Abdurauf Muzaffarzodaning madaniyat va taraqqiyotga oid mulohazalari
Irzayev B. “Sadoi Turkiston” gazetasida ta’lim va tarbiya masalalarining yoritilishi
Qozoqov T. “Sadoi Farg‘ona” va “Sadoi Turkiston” gazetalarida diniy-ma’rifiy masalalarning yoritilishi
Mahmudov M., Nasriddinova D. “Sadoi Turkiston” gazetasida ayollar masalasi
Irzayev B, Atabayeva L. “Sadoi Turkiston” va “Sadoi Farg‘ona” gazetalarida siyosiy axborotning yoritilishi
Qozokov T., Vohidova K. “Sadoi Farg‘ona” va “Sadoi Turkiston” gazetalarida iqtisodiy masalalarning yoritilishi
Zikrullayev M. Abdulla Avloniyning “Burung‘i o‘zbek vaqtli matbuotining tarixi” maqolasi xususida
Radjapov E., Radjapova G. Milliy matbuot sahifalarida Turkiston muxtoriyatining yoritilishi
Naim Karimov. 1937-1938 yillardagi “Katta qirg‘in”ning fojiali oqibatlari. – Toshkent, 2015.
1937-1938 yillardagi “Katta qirg‘in”ning kelib chiqishi va fojiali oqibatlari to‘g‘risida xorijiy davlatlarda ko‘plab kitob va maqolalar e’lon qilingan. O‘zbekistonda bu masalaning o‘rganilishi “qayta qurish” va oshkoralik yillarida boshlangan bo‘lsa-da, mustaqillik davridagina shu mavzuda jiddiy ishlar amalga oshirilmoqda.
Qo‘lingizdagi risola muallifning 2013 yilda chop etipgan “Katta qirg‘in”ning kelib chiqish sabablari va omillari” risolasining mantiqiy davomi bo‘lib, unda 1937-1938 yillardagi dahshatli siyosiy qatag‘onning o‘zbek xalqiga, uning fani va texnikasi, maorif va madaniyati, sanoati va qishloq xo‘jaligiga keltirgan katta talofati to‘g‘risida bahs yuritiladi.
MUNDARIJA
Muqaddima
1-bob. Qo‘rquv va dahshat saltanati
2-bob. Davlat va partiya arboblarining qatag‘on qilinishi – ommaviy qirg‘inning boshlanishi
3-bob. Fan va madaniyat xodimlarining qatag‘on qilinishi
Miyon Buzruk Solihov (1891-1939)
Tavallo (1982-1937)
Ubaydulla Xo‘jayev (1882-1939)
Safo Mug‘anniy (1882-1940)
Ilhom Odiliy (1888-1942)
Lutfulla Olimiy (1983-1069)
G‘ozi Olim Yunusov (1893-1938)
Elbek (1898-1939)
Naim Said( 1902-1939)
Mo‘min Usmonov (1903-1938)
Muhammad Hasanov (1904-1938)
A’zam Ayub (1904-1938)
Otajon Hoshim (1905-1938)
Asil Mansurov (1905-1937)
Sattor Jabbor (1905-1938)
Maryam Sultonmurodova (1905-1972)
Rahmat Majidiy (1906-1983)
Sobira Xoldorova (1907-?)
Sulaymon Amirov (1907-1969)
Sojida Nosirova (1909-?)
Yunus Latif (1910-1941)
4-bob. Xotin-qizlar va bolalarni qatag‘on qilish kompaniyasi
5-bob. Qatag‘on qurbonlarini badnom etish va la’natlash kompaniyasi
6-bob. Sovet davlatining milliy kadrlarni va umuman milliy xalqlarni qatag‘on qilishi va bundan kuzatgan maqsadi
«Katta qirg‘in»ning fojiali oqibatlari (Xulosa o‘rnida)
MUNDARIJA
So‘zboshi
BIRINChI QISM. ILMIY MAQOLALAR
Hasanov B. Sanjar Siddiq va uning adabiy merosi
Karimov B. Bir hikoya qismati
Karimov N. Yunus Latif – taniqpi shoir, jurnalist va adabiyotshunos
Ahmad S. G‘ozi Yunus feletonlarida davr havosi
Mirzayeva 3. Sattor Jabbor va uning ilmiy-adabiy merosi
Irzayev B. A’zam Ayub – iqtidorli jurnalist va tarjimon
Zikrullayev M. Muhammad Hasanov – muharrir, tarjimon va adib
Shigabdinov R. Obshestvenno-politicheskaya deyatelnost i tragicheskaya sudba Ismaila Abidova
To‘laganova S. Abdulla Qodiriy publitsistakasi bilan bog‘liq ayrim masalalar
Rahmonova D. Tavallo ijodining ba’zi bir masalalari
Irzayev B, Io‘ldoshev A. Qosim Sorokin – ham nozir, ham qalamkash
IKKINChI KISM. ADABIY-BADIIY VA PUBLISISTIK ASARLAR
A.Qodiriy. Quyosh bilan ham kurashaman
Cho‘lpon. Meros
Yunus Latif. Yangi mehmon. Sharofat. Ukamning hikoyasi
M.Hasan. Gap qoralig‘imizda ekan
Gazetchi. Robindranat Tog‘ur va “G‘arb madaniyati”
MUNDARIJA
ILMIY MAQOLALAR
Zamira Ishanxodjayeva. Nekotorme svedeniya o «kulturnoy revolyutsii» bolshevikov i yeyo vnedrenii v Turkestane
Rinat Shigabdinov. Politika korenizatsii v Uzbekistane: planы i rezultatы
Baxtiyor Hasanov, Bahrom Irzayev. O‘zbekiston komsomol tashkiloti rahbarlarining qatag‘on etilish tarixidan
Xurshida Yunusova. O‘zbekistonda “paxta ishi” qatag‘onlari va uning oqibatlari
Erkin Radjapov, Abduvali Yo‘ldoshev. Qatag‘onga uchragan o‘zbek harbiylari
HUJJAT VA MATERIALLAR
Tursunxo‘jayev Muborakning SSSR Ichki Ishlar xalq Komissariga yozgan shikoyatnomasi
Antonina Nikitichna Balabaning VKP(b) MQ kotibi A.A.Andreevga yozgan arizasi
Rizo Yoqubovning SSSR Oliy Soveti Prezidiumining Raisi K.E.Voroshilovga yozgan ariza
Zayavleniye D.M.Loginova, bыvshego Zampreda SNK KKASSR
O‘zbekiston musulmon ruhoniylarining 1927 yildagi holati haqida OGPU O‘rta Osiyodagi muxtor vakilining axboroti
XOTIRALAR
Vera Shaskolskaya. Iz Frantsii – do Turkestana
Radjab Islambek. Stalnoy diktator
MUNDARIJA
So‘zboshi
JADIDChILIK VA MILLIY G‘OYa MASALALARI
S.Agzamjodjayev. Jadidchilikning g‘oyaviy rivojlanish bosqichlari
B.Nazarov. O‘zbek va frantsuz ozodlik she’riyati: tipologiya masalasiga doir
J.Ismailova. Milliy – ozodlik harakatlari va ma’rifatparvarlar
Z.Abdirashidov. Turkiston jadidlari va milliy g‘oya targ‘iboti
R.Shamsutdinov, Sh.Saydaliyeva. Jadidchilik harakati namoyandalarining ijtimoiy, ma’naviy-ma’rifiy qarashlariga doir
T.Qozoqov. Farg‘ona vodiysida jadidchilik harakatining shakllanishi va rivojlanish bosqichlari
B.Jamilova. Vatan armon, istiqlol orzu
N.Xoliqova. Istiqlolning g‘oyaviy rahnamolari
JADID MATBUOTINING ShAKLLANIShI
D.Alimova. Bez natsionalnoy pechati “net samoy natsii” – kontseptsiya razvitiya djadidskoy pressы
B.Hasanov. Jadid matbuoti sahifalarida Turkistonda ta’lim masalalarining yoritilishi
B.Irzayev, U.Ortiqov. Jadid matbuoti sahifalarida Turkistondagi siyosiy jarayonlar
R.Raxmatjonov. Jadidlar va matbuot
A.Mingnarov. Madaniy jarayonlar va ta’lim masalalarining Turkiston milliy matbuotida yoritilishi
JADID ADABIYoTI VA SAN’ATI MASALALARI
N.Karimov. Jadid teatrining milliy manbalariga doir
B.Irzayev. O‘zbek musiqa madaniyati va jadid taraqqiyparvarlari
R.Barakayev. Jadid ma’rifatparvarlik harakati va o‘zbek bolalar adabiyoti
JADID MAKTABI, MAORIF VA AXLOQIY TARBIYa MASALALARI
D.Ziyoyeva. XX asr boshlarida shahar kutubxonalari taraqqiyotida jadid ma’rifatparvarlarining o‘rni
N.Mustafayeva. Turkiston jadidlarining zamonaviy o‘rta va oliy maktab, maorif masalasiga munosabati
Sh.Ziyodov. Turkistondagi shaxsiy kutubxonalar tarixidan
E.Yusupov, E.Tojimirzayev. Milliy g‘oya va “usuli jadid” maktablarining faoliyatida doir
A.Rasulov, D.Nasriddinova. Jadidchilik harakatida tatar ayollarining tutgan o‘rni
Z.Ishanxodjayeva. Progressivnыe idei djadidov i ix sudba
A.Kudiyarov. Iz istorii prosvetitelskoy rabotы v Karakalpakii
D.Jamolova. Buxoro respublikasi hukumatining maorif sohasidagi siyosati
JADIDChILIK TARIXShUNOSLIGI
F.Shirinova, S.Hamroyeva. Buxoro jadidlari mahalliy muarrixlar talqinida
F.Temirov. S.Ayniyning ijodiy merosi Buxorodagi jadidchilik harakatini o‘rganishda muhim manba
A.Yusupov. K istorii izucheniya istorio-graficheskogo truda Sadriddina Ayni
Bahrom Irzayev. Turkiston jadidlarining «Ko‘mak» tashkiloti. O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, “Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi, “Shahidlar xotirasi” jamoat fondi. – Toshkent, Toshkent islom universiteti, 2016.MUNDARIJA
Turkiston jadidlarining ma’rifatparvarlik faoliyati va “ko‘mak” tashkiloti
“KO‘MAK” TAShKILOTI TOMONIDAN ChET ELLARGA O‘QIShGA YuBORILGAN TALABALAR HAQIDA
O‘qug‘uvchi tovushi
Moskvada turkistonlik shogirdlar
O‘qig‘uvchi talabalarga ko‘mak berish lozim
Ovrupoda Turkiston o‘quvchilari
Baladiya idoralari uchun unumlik joylar
O‘lka o‘zbek bilim yurti esda tutilsin!
Maskovdagi o‘qig‘uvchilarimiz to‘g‘risida
“Chetda o‘quvchi talabalarimizga ko‘mak ishlari”
Chetga ko‘proq o‘quvchilar yuborish kerak
Kichik armug‘onim
Xayriniso Majidxon qizig‘a
Bilim yo‘lida (“ko‘paysin deyman”)
Germaniyada o‘quvchi musulmonlar
Ulug‘ ustod Fitrat afandiga
Chetdagi talabalarga yordam
Berlindagi talabalarga ko‘mak (hisob)
Chetda o‘quvchilarni unutmaylik
Ko‘makning javobi
Germaniyadagi o‘quvchilarimiz
Qanday choralar ko‘rildi
1920–1924 yillar
GERMANIYaDA TAHSIL OLGAN TALABALARNING TURKISTON MATBUOTDAGI ChIQIShLARI
Sanoyi nafisamiz o‘ldi
Endigisini qo‘ldan bermaylik
Tabiatdan javob
Harakatda barakat
Turkiston dorulfununi
Turkistonning kelgusi
Germaniyadan xat
II. Ovrupo va biz
III. Germaniyada o‘qish va o‘qitish
Turkistonning taraqqiyot yo‘llari
Petrovskiy ziroat akademiyasi
“Ko‘mak” uyushmasidagi o‘rtoqlarimga
Germaniyada O‘rta Osiyo talabalarining ikki yili
Germaniyada O‘rta Osiyo hisobidagi studentlar tubandagilar
Chet ellarda Buxoro talabalari
Berlindagi talabalarimizdan o‘rtoq Fayzulla Xo‘jaga xat
Badan tarbiyasi
Ispurt
Sog‘liq va harakat
Sport tan harakati
Qora odam mashina boshida
“KO‘MAK” UYuShMASI TAShKILOTChILARI VA TALABALARI ShE’RLARIDAN NAMUNALAR
Erkinlik istagi
Qor
Oyg‘a
Temirchi
Ey qo‘biz
Vatan
Buloq
Anhor
GERMANIYaDA TAHSIL OLGAN TURKISTONLIK TALABALARNING “KO‘MAK” JURNALINING TO‘LIQ ShAKLI
Aql va sezgu yoki miya va yurak
Adabiyotda idealizm va realizm
Texnika va biz
Osiyoning oq o‘g‘li
Yozuvingga javob
Cho‘lpon cho‘lpondir
Ketganingda
Ovrupo
Tilak
Hayot
Yurak
Rohat qilaman degan chog‘larda
So‘rma!
Tush
Parcha
Amriqoda kishi qoni
Dunyo urushi qanchaga tushdi?
O‘tinchlar
Idoradan
MUNDARIJA
ILMIY AXBOROT VA MAQOLALAR
Baxtiyor Hasanov. Bir inson qismati
Naim Karimov. 1938 yilda yozilgan bir xat tarixi
Baxtiyor Hasanov, Bahrom Irzayev. Muftizodalar qismati
Rustam Shamsutdinov. Dehqonlarni “quloqlashtirish” va qatag‘on qilish tarixiga doir
Zamira Ishanxodjayeva. Sistemnыy krizis i padeniye totalitarizma
Sirojiddin Ahmad. Vatan va xalq manfaatini ko‘zlagan adib
Rinat Shigabdinov. Axmed Zaki Validi: pisma iz emigratsii
Bahrom Irzayev. Abdulhay Tojiyev – davlat va jamoat arbobi
Erkin Radjapov, Abduvali Yo‘ldashev. Qo‘mondonning mash’um taqdiri
HUJJAT VA MATERIALLAR
Bahrom Irzayev. 20-yillar o‘zbek matbuoti sahifalaridan
Sirojiddin Ahmad. Doklad OGPU v SK VKP(b) o politicheskix nastroyeniyax v Uzbekistane
XOTIRALAR
Hamid Sulaymon. Otam haqida
To‘lqin G‘oziyev. Shirinsuxan edilar
O‘zbek milliy davlatchiligi tarixida Turkiston muxtoriyati. “O‘zbek milliy davlatchiligi tarixida Turkiston Muxtoriyatining o‘rni va roli” mavzuidagi Respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari (2017 yil 12 oktyabr) [Matn] / mas’ul muharrir: B.Hasanov; O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, “Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi, “Shahidlar xotirasi” jamoat fondi. – Toshkent: Toshkent islom universiteti, 2017.MUNDARIJA
Baxtiyor Xasanov. Intelligentsiya i vlast: opыt borbы politicheskoy elitы Turkestana za nezavisimost
Alisher Sabirov. Vыborы 1917 g. v Turkestane.ot mestnogo samoupravleniya do Uchreditelnogo sobraniya
Saidakbar Agzamxodjayev. Turkiston Muxtoriyati uchun kurashning g‘oyaviy asoslari
Naim Karimov. Saidnosыr Mirjalilov – kaznachey pravitelstva Turkestanskoy Avtonomii
Qahramon Rajabov. Turkiston Muxtoriyati hukumati vazirlarining faoliyati va keyingi taqdiri
Rustambek Shamsutdinov, Shodi Karimov. Turkiston Muxtoriyatiga bolsheviklar tajovuzi
Sanobar Shodmonova. Nemis va turk tilidagi tadqiqotlarda Turkiston Muxtoriyati haqidagi qarashlar
Baxыt Koщanov. Geroi i antigeroi Turkestanskoy Avtonomii
Zamira Ishanxodjayeva. Bolshevistskaya «modernizatsiya» obщestva – stanovleniye sistemы
Bahrom Irzayev. Turkiston Muxtoriyati tarixini o‘rganishda muhim manba
Rinat Shigabdinov. Turkestan i Axmed Zaki Validi v 1917 godu – vremya nadejd
Tohirjon Qozoqov. Turkiston Muxtoriyatida Farg‘ona jadidlarining ishtiroki
Umar Rashidov, Yu.Haydarov. Turkiston xalqlari tomonidan Muxtoriyat hukumatining qo‘llab-quvvatlanishi
Bahrom Irzayev, Ikrom Qodirov. G‘ozi Yunus va Turkiston Muxtoriyati
Abduxoliq Mingnarov. Turkiston Muxtoriyati va uning qismati Turkiston milliy matbuoti sahifalarida
Salima Madyarova. Turkiston Muxtoriyati zamondoshlar qarashlarida
Bahrom Irzayev. G‘ulom Zafariy Turkiston Muxtoriyati ilhomchisi
Erkin Radjapov. Turkiston Muxtoriyati milliy qo‘shini tarixi
TURKISTON MUXTORIYaTI XORIJ OLIMLARI TALQINIDA
Dr. Bekir Tümen Somuncuoğlu. Nekotorыe mыsli o turetskix issledovaniyax po istorii Turkestana, Turkestanskoy Avtonomii i djadidizma
Xazretali Tursun. Alash i Turkestan: tochki prikosnoveniya
Gulnar Nurbetova. Sudba Turkistanskoy Avtonomii i Turkestanskoye natsionalnoye dvijeniye
Xakan As. Konurxodja Xodjikov – yarkiy predstavitel Turkestanskogo djadidizma
Vaxdet Tarakchi. Vospominaniya Mustafы Shokaya – istochnik po istorii Turkistanskoy Avtonomii
MUNDARIJA
Naim Karimov. Munavvar qori Abdurashidxonov milliy mustaqillik uchun kurash yo‘lboshchisi sifatida
Baxtiyor Hasanov. Munavvar qorining siyosiy faoliyatiga doir
Dilorom Alimova. “Chin ekan aytgan so‘zi” – Munavvar qorining tarixiy bashorati
Saidakbar Agzamxodjayev. Munavvar qorining yoshligi o‘tgan mahalla
Nurboy Jabborov. Munavvar qori va milliy ma’rifat
Sirojiddin Ahmad. Munavvar qori Abdurashidxonovning O‘rta Osiyo madaniyatidagi tutgan o‘rni va roli
Nodira Mustafayeva. Turkiston jamiyatining madaniy taraqqiyotida Munavvar qori Abdurashidxonovning o‘rni
Sotimjon Xolboyev. Millat fidoyisi va rahnamosi
Abduhamid Xolmurodov. Millatning buyuk fidoyisi
Bahrom Irzayev. Munavvar qori Abdurashidxonov va uning pedagogik maktabi tarixidan
Baxtiyor Egamov. Munavvarqori Abdurashidxonov – zamonaviy geografiya darsliklari muallifi va mohir pedagog
Dilnoza Jamolova. Munavvar qori Abdurashidxonov: vaqf mulklari haqida
I.Quljonov, D.Saibov. Nurli insonning porloq xotirasi mangu qalbimizda yashaydi
Nasiba Tursunova. Milliy maktab asoschisi
A.Yo‘ldoshev, E.Radjapov. Munavvar qori Abdurashidxonov faoliyatining o‘rganilishi
Abduvali Yo‘ldoshev. Munavvar qori Abdurashidxonov zamondoshlari nigohida
MUNDARIJA
ILMIY AXBOROT VA MAQOLALAR
Azimjon Sharipov kim edi
Shoira Zulfiyaning akasi yoki Normat Isroilovning fojiali taqdiri
Rustam Islomov qismati
Millatpanoh Mulla Solihbek oxund
Akbar Islomov yirik davlat arbobi
Fayzulla Xo‘jayev Toshkentda
Isroil Ortiqov
XX asrning 30-yillarida o‘zbek harbiy kadrlar elitasining qatag‘on etilish tarixi
HUJJATLAR VA MATERIALLAR
Botu zamon va zamondoshlari to‘g‘risida
O Fitrate
O Chulpane
Qing‘ir ishning qiyig‘i
Chaqimchilar haqinda
Haqiqat bayoni
Mamin xususinda
MAKTUBLARGA INGAN HASRATLAR
O‘zbek xalqining sadoqatli farzandi
Aka-uka Muhammedovlarning ayanchli qismati
Akmal Ikromov qarindoshlari qatag‘oni tarixidan
Rizayev Hanif Sultonovich
Tursunxo‘jayev Muborakxo‘ja
Eshonbobo Islomov
Qismatdosh do‘stlar fojiasi
“O‘tgan kunlar”ni o‘qigani uchun 25 yil
Yahyo Egamberdiyev
Ikki do‘stning achchiq qismati
Mustafo Yusupov qismati
Qurbonboy so‘fi To‘rabekov
Shukurovlar qayerda?
Sarman Balbekov kim edi
XOTIRALAR
Urgut Ikromovning otasi Akmal Ikromov to‘g‘risidagi xotiralari
Unutilmas kunlar