Тукан кўринишидан энг ғаройиб қушлардан бири. Ҳақиқатан ҳам у табиатнинг мўъжизаси. Биринчидан, туканнинг тумшуғи улкан, унинг ўлчами бошидан бир неча баравар катта! Айрим туканлар тумшуғининг узунлиги бутун танасининг учдан бир қисмини ташкил этади. Шакли жиҳатдан у бизга катта чиғаноқ қисгичини давоми…
Қизилиштон соатлаб дарахтни ўйса ҳам негадир ақлдан озмайди? Ахир зарба бераётганда тумшуғининг ҳаракат тезлиги 2000 километр соатни ташкил этади! Катталиги жиҳатдан пишган олчадек келадиган, жимитдай қизилиштоннинг мияси тўхтовсиз урилаверишга қандай бардош бериши мумкин? Ахир ҳар бир зарбасининг давомийлиги бор-йўғи секунднинг давоми…
Бу тарих бундан тахминан 400 йиллар олдин бошланган эди: Голландия кемаларининг бири Ҳинд океанида жойлашган Маврикий оролига келиб тўхтайди. Қуруқликда ҳам, сувда ҳам кўникиб кетилган каптар, балиқ каби ҳайвонлар билан бир қаторда денгизчилар куркага ўхшаган катта ва семиз қушларнинг улкан давоми…
Бир жойда ғуж бўлиб яшайдиган ва уяларини ҳам бир дарахтга қурадиган қушлар мавжуд. Аммо айрича яшашга ҳаракат қиладиган қушлар ҳам бор. Уя қурилган жой ва унинг атрофини қушлар ўз ҳудудлари деб ҳисоблайди ва уни астойдил қўриқлайди. Мисол учун, катталиги жиҳатдан давоми…
Аксарият ҳайвонлар ҳид, товуш сигналлари ёки ўз «кийимларидаги» айрича тафсилотлар орқали таниқлик белгиларига эга. Жуфтлашиш даврида мана шу «шахсий гувоҳнома» бозорга қўйилган мол сингари кўз-кўз қилинади. Жониворлар танитиш белгилари сифатида ўзларининг ўзига хос, жимжимадор ҳолатларини сафарбар этади. Зорянкалар қизилтоб кўкрагини давоми…
Ҳозир учолмайдиган қушлар минглаб йиллар бурун ўз қанотларининг илк вазифасини бажариш имкониятини йўқотган. Бунинг сабаби оддий: уларга қанот керак бўлмай қолган, чунки улар жойлашган жойга ҳеч қандай йиртқич ҳужум қилишга ботинолмаган ёки бошқалари анча йирик бўлганидан хавф туғилган чоғи қутула давоми…
Қушларнинг бир жойдан иккинчи жойга учиб кетишидан, ўйлаймизки, кўпчилик хабардор. Одамлар қушларнинг учиб кетиши ва қайтишига қараб, йилнинг қандай келишини айтиб бера оладилар. Аммо ҳеч ким уларнинг ғоят узоқ масофага сайр қилишини охиригача билолмайди. Биз буни фақат ҳароратнинг ўзгариши билан давоми…
Айрим қушлар йилни бир жойда ўтказмайди. Фасллар ўзгариши ёки овқатнинг камайиши билан улар бошқа жойга учиб кетади. Шуниси борки, биринчи ҳолда улар яна қайтиб келади, иккинчи ҳолда эса янги жойда ўрнашиб қолади. Кўчиш — ҳайвонлар гуруҳининг улар яшаётган жойдаги шароит давоми…
Одамлар от югуртириш ва чопиш бўйича мусобақалар уюштиради. Бу ўринда тезликни аниқлаш осон: чунки старт ва финиш чизиқлари мавжуд ҳамда бир қанча ҳакамлар қўлидаги секундомерига қараб туради. Хўш, қушлар парвозининг тезлигини қандай аниқлаш мумкин? Аксарият қушларнинг парвози тезлигини ифодалайдиган жуда давоми…
Буни тушуниш учун, аввало, қушларга рангнинг нега кераклигини билиб олишимиз лозим? Бунинг сабаблари ҳар хил талқин қилинди, фан эса ҳали узил-кесил хулосасини чиқарган эмас. Айрим қушларнинг пати ғайриоддий, турли тусдалиги, бошқа бирларининг бир хил рангдалиги муаммолигича қолмоқда. Баъзилари очиқ рангли, давоми…