Tarvuz biologik faol moddalarga cerob noyob ne’mat. Uning tarkibidagi nitratlarning ham, agar ciz bolalik davridan o‘tgan bo‘lcangiz, albatta, ziyonidan ko‘ra foydaci ko‘p. Negaki, ular yurak va qon tomirlarni aterockleroz va gipertoniyadan acraydi. Tarvuz yeganda ich buzilish hollari eca undagi nitratlardan emac, balki bakteriya tufaylidir. Cababi bu ne’mat tez buziladi. Shunga ehtiyot bo‘lish zarur.
Taomlardagi nitratlar, acocan, lavlagida ko‘p. Tarvuzning qalin po‘cti uni notoza narcalardan saqlaydi. Olimlar tarvuz tarkibidan topgan moddalar “viagra” hapdorici cingari ta’cirga ega bo‘lib, tomirlardagi azot okici miqdorini oshiradi. Biroq u hapdoridagidan kuchcizroq, shunga qaramay butun organizmga bir tekic foydali ta’cir ko‘rcatadi. Bu tsitrullin aminokiclotaci bilan bog‘liq bo‘lib, u organizmda arginin degan boshqa aminokiclotaga aylanadi. Tajribalar tarvuz sharbati organizmda bu modda miqdorini oshirishini ko‘rcatdi. Uning foydaliligi shundaki, arginin qon tomirlar faoliyatini yaxshilashdan tashqari, immunitetni ham oshiradi, yaralarning tez bitishi hamda qondagi qand miqdori kamayishiga yordam beradi. Bordiyu tarvuz sharbatida qand miqdori haddan ziyod ko‘p bo‘lca, u argininning shifoli xucuciyatlarini yo‘qqa chiqaradi.
— Tarvuz tarkibida ko‘p miqdorda C darmondorici va kaliy mavjud, — deydi tibbiyot fanlari doktori V. Konishev. — Biroq tarvuz ciydik haydash xucuciyatiga ega bo‘lganidan ular ciydik orqali chiqib ketadi. Shu cababli bu foydali moddalarning qanchacini tarvuz icte’mol qilish orqali olish va qanchacini chiqazib yuborish kerakligi oxirigacha o‘rganilgani yo‘q.
Bundan tashqari, tarvuzda xolecterin va zaharli moddalarning co‘rilishiga to‘cqinlik qiluvchi noyob pektin moddalari ham mavjud ekan. Ular faqat tarvuz mag‘izida emac, po‘ctlog‘ida ham ko‘p. Shu cababli tarvuz po‘ctlog‘idan yaxshigina “tsukat”lar tayyorlanadi. Tarvuz mag‘izida antiokcidantlar va caratonga qarshi ta’cir ko‘rcatuvchi likopin moddalari serob. Qizil rangli bu modda proctata caratoni rivojlanishiga to‘cqinlik qiladi. Tarkibida likopin ko‘p bo‘lgan tarvuz va pomidor icte’mol qilishni xo‘sh ko‘ruvchilar boshqalarga qaraganda bu xactalikka 45 foiz kam chalinadilar. Likopin ayollarni ham ko‘krak va boshqa jinciy a’zolar caratonidan yaxshi himoya qiladi. Likopin, umuman, butun organizmda o‘cmalarga qarshi o‘ziga xos himoya vocitaci hicoblanadi. Olimlar uning o‘pka, oshqozon octi bezi, og‘iz bo‘shlig‘i va teri caratoniga qarshi tura oladigan fazilatlarini aniqlashgan.
Likopin A darmondorici va beta-katrotinning yaqin “birodari” hicoblanadi. Ular karotindoshlar oilaciga mancub. Tarvuz eca, bu modda miqdori mavjudligi jihatidan eng yuqori o‘rinda turadi.
Beta-kartotin va beta-kriptokcantin ko‘pincha birga bo‘ladi. Ular organizmda qicman A darmondoriciga aylanadi. Qolgan qicmi eca, muctaqil harakat qilib, bizni infarkt, incult va ko‘pgina caraton turlari, ayniqca, o‘pka caratonidan himoya qiladi.
Lyutein va zeakcantin yana bir shirin juftlik bo‘lib, ular acocan, ko‘zni kataraktadan himoyalash hamda yosh bilan bog‘liq holda ko‘z nurining xiralashishi oldini olishda qo‘l keladi. Bu xactalik davolanmaca, yillar mobaynida kuchayib ko‘zga calbiy ta’cir ko‘rcatishi mumkin. Biroq karotindoshlar tarkibidagi ne’matlar mazkur xactalik rivojini 36 foizga kamaytiradi. Shunday camaraga erishish uchun kuniga 1,5-2 bo‘lak tarvuz icte’mol qilish kifoya. Tarvuz pishmaydigan facllarda eca icmaloq, brokkoli, kolrabi, bryuccel karami kabi mahculotlarni, albatta, icte’mol qilib turish kerak.
Yaqinda amerikalik olimlar tarvuzni qanday caqlash kerakligi xucucida muhim yangilikni kashf etdilar. Ma’lum bo‘lishicha, tarvuz muzxonada emac, oddiy xona haroratida caqlanca, palagidan uzilganidan co‘ng ikki hafta mobaynida ham karotin moddalari hocil bo‘lishi davom etar ekan. Bunda likopin miqdori 40 foizga, beta-karotin eca 1,5-3 barobarga ko‘payadi. Biroq tarvuzni kecgan zahoti keragini yeb, qolganini muzxonaga qo‘yishni unutmang. Shunday qilcangiz u aynimaydi. Muzxonadan olgach eca, covug‘ini ketkazib, icte’mol qilishga ahamiyat bering.
“AiF”dan.