XVI asr mobaynida yevropalik sayyohlar va savdogarlar o‘z mamlakatlari mahsulotlarini hind ziravorlari, Xitoy ipaklari va ayrim yapon narsalari bilan ayirboshlash maqsadida Osiyo xalqlari tomon yo‘l olishdi. Avvaliga ispaniyalik va portugaliyaliklar Sharq bozorida yetakchilikni qo‘lga olishgan bo‘lsa, XVII asrning o‘rtalarida Gollandiyaning davomi…
Ingliz tiliga “Orientalism” deya tarjima qilinadigan “sharqshunoslik” atamasi – G‘arb va Sharq mamlakatlarining madaniy aloqalari rivoji hosilasi hisoblanib, Sharq olami, uning tillari, madaniy merosi, tsivilizatsiyasi, uning o‘tmishi va buguniga oid ma’lumotlarni o‘rganishni, hamda tadqiq qilishni anglatadi. Yevropada tarixchi olimlar o‘rtasida davomi…
Vaqt shunchalar beshafqatmi?! Yo umr o‘tkinchimi?! Vaqtning, umrning oqar daryoligi haqida garchand ko‘p eshitsamda, asl mohiyatiga tushunib yetmas edim. Buning naqadar haq gapligiga endi qattiq amin bo‘ldim. Bu gaplarning ma’nosini qalbimdan o‘tqizmagan ekanman. Ehtimol men ham umrimning yarmidan oshig‘ini yashab davomi…
Zarbdorlik xolamning yoshlik yillari haqidagi hikoyalari ko‘p. Biznikiga mehmon bo‘lib kelganida, kechki ovqatdan so‘ng o‘z-o‘zidan onam va xolam bolalik davrlarini eslay boshlaydi. Dadam esa bunday paytlarda ishxonasiga kirib, bir dunyo yozuv-chizuvlari bilan andarmon bo‘ladi. Avvallari qomati alifdek, bo‘yi uzun bo‘lgan davomi…
Hovli. Oshxona. Tandir… Quyosh hovliga kiraverishdagi yo‘lakchaning o‘ng va so‘l tomonlariga bir chiziq qilib ekilgan rayhonlarni, tomorqada ko‘karayotgan sabzi, bodring va boshqa qator ekinlarni, oxurida suvi tugab qolganidan ba-balab ishora berayotgan qo‘y-qo‘zilar qamalgan og‘ilxonadan tortib, jamiki atrof-olamni ayamay qizdirardi. Ona davomi…
Sokin tun…. Ovozi pastlatib qo‘yilgan radiodan taralayotgan maxzun kuygina bu xonadonda hayot davom etayotganini anglatardi. Qo‘shni uydan quloqqa chalinib turadigan g‘ala-g‘ovurlar ham bugun tinch. Goh-gohida issiq o‘rnida miriqib uxlayotgan bolaning g‘ingshishi jimlik pardalarini yorib o‘tardi-yu yana tin oladi. Qani u davomi…
Choshgoh. Keng hovli o‘rtasidagi o‘rik daraxti tagidagi supachada aka-uka tortishardi. – Nima?!. Otamni o‘zi shunday deptimi-a? Uylanarmikan?! Qariganida-ya… Bu nimasi endi? Yo Xudo, qishloqda shu gap yetishmayotuvdi o‘zi. Ana sharmandalik, e, qo‘ysang-chi, yana hazil qilayotgan bo‘lma, – deya qo‘lidagi do‘ppisini davomi…
Bu — ikkisi uchun ham og‘ir bo‘lgan mavzuda ular ko‘p gaplashishgan, fikrlashishgan… qayg‘urishgan ammo, nachora! Bir gal ayol yuragini g‘ijimlab yotgan bu savollarni aytib yuborishiga bir bahya qolganini hozir ham o‘shanday dardli kechinma bilan eslab qo‘yarkan, tag‘in ko‘ksi simillab ketdi. davomi…
Yillar… Soniyalar… Ana oq ot, oppoq ot shamol raqsiga hamohang tarzda hilpirayotgan o‘zining uzun-uzun yollariga mahliyo bo‘lib chopib ketayapti. Bu yellar uni qay yurtlarga elitadi, qay manzillardan makon toptiradi, kimlar bilan oshna qiladi-yu so‘ng qay kunlarni boshiga solishini hech kim davomi…
O, yoz mazza-da! Do‘ppingni osmonga otsang bo‘sh qaytmaydi – olmamidi, o‘rikmidi ishqilib to‘lib tushadi. Qadrdon joyingda – qishloqning har joyiga mo‘ralab turadigan qalin tut shoxida yonboshlagancha atrofdagi uzun quloq gaplardan boxabar bo‘lib, kamiga og‘zinga kilkillab, oppoqqina qurtday yaltirayotgan tutlardan xovuchlab davomi…