Байрамхон (асл исми Муҳаммад Байрамхон ибн Сайф Алибек) (? — 1561.1.2) — бобурийлар даври сиёсий арбобларидан, шоир. Акбаржон оталиғи. Туркманларнинг қора қўюнли уруғидан. Ёшлигида Бадахшонда бобурийлар хизматига киради.
1534 йили муҳрдорлик мансабига тайинланади. 1540 йили Шершоҳ исёни сабабли Ҳумоюн билан Эронга кетади ва 1545 йили Ҳумоюннинг инилари Мирзо Аскарий ва Комронлардан Қандаҳор ҳамда Кобулни қайтариб олиш учун қилинган урушда қатнашади. Байрамхон шундан сўнг 10 йилча Қандаҳорда яшайди ва бадиий ижод билан шуғулланади. 1555 йили «Хони ҳонон» (бош хон) унвонига сазовор бўлади.
Байрамхон ҳажга кетаётиб Гужаротнинг Паттон деган жойига етганда лоҳани уруғидан бўлмиш Муборакхон томонидан ўлдирилиб, дастлаб Шайх Ҳусомиддин мақбарасига дафн этилган, кейинчалик унинг хоки Деҳлига, 1563 йилда эса Машҳадга келтирилиб, Имом Ризо мақбараси ёнига қўйилган.
Байрамхоннинг туркий, форсий тиллардаги шеърларидан иборат девони бизгача етиб келган.
ҒАЗАЛЛАР
* * *
Етмасун осеби таб сарви хиромоним санга,
Эсмасун боди хазон гулбарги хандоним санга.
Бошингга эврулса жони нотавоним не ажаб,
Чун тилайдур садқа бўлмоқ нотавон жоним санга.
Йўқтурур, биллаҳ, малолинг эшитурга тоқатим,
Етмасун ногаҳ малолангиз афғоним санга.
То сени бетоб эшиттим бас паришон ҳолмен,
Ваҳки, зоҳир бўлмади ҳоли паришоним санга.
Ҳар жафо бўлса мени бетобға бўлсун насиб,’
Йўқтурур тоби жафо хуршиди тобоним санга.
Лабларинг васфида Байрам шеъридур оби ҳаёт,
Сиҳҳати берсун илоҳи оби ҳайвоним санга.
* * *
Фиғонки, ёр манга ёр бўлмади ҳаргиз,
Аниси хотири афгор бўлмади ҳаргиз.
Кичик ёшида гирифторлар ғамин не билур
Ки, ҳеч ғамға гирифтор бўлмади ҳаргиз.
Не айб фориғ агар бўлса зорлар ғамидин,
Биров фироқида чун зор бўлмади ҳаргиз.
Манга мухолифат изҳори қилмаким, мендин,
Бажуз мувофиқат изҳор бўлмади ҳаргиз.
Не умрдур буки Байрам жафо чекиб умре,
Иноятингға сазовор бўлмади ҳаргиз.
* * *
Эй кўнгул, муждаким, ул сарви хиромон келадур,
Янги бошдин тани афсурдам аро жон келадур.
Яна кўзум учадур шодлиғ ашкини тўкуб,
Магар ул мардумаки дийдаи гирён келадур…
Яна тан шаҳрида ойини ажабдурки, бу кун,
Улки бор эрди кўнгул мулкида султон келадур.
Гарчи кўп дард чекиб ўлгани етдим ғамидин,
Шукрлиллаҳки, бори дардима дармон келадур.
Сийна хилватгаҳини холи этинг, жону кўнгул
Ки, бу манзилға букун ўзгача меҳмон келадур.
Кўзларим ҳар нафасе телмурадур йўлға боқкб,
То хабар келдиким, ул хусрави хубон келадур.
Лек толеъ йўқидин ҳар нечаким пайки сабо
Югуруб, мужда бериб чин деса, ёлғон келадур.
Байрамо, солма кўнгул ҳажри паришонлиғиднн,
Билки, жамъияти дилҳойи паришон келадур.
* * *
Ёшил либос аро ул сарви гулузорни кўр,
Кўнгул очилғудек ул дилкушо баҳорни кўр.
Либосин этти ёшил сарви лоларухсорим,
Баҳор мавсумида турфа лолазории кўр.
Гул узра сунбули сероб кўрмаган бўлсанг,
Юзида тер ичида зулфи мушкборни кўр.
Гаҳи қарор топар беқарор ишқ, вале .
Қарор топмади ҳаргиз бу беқарорни кўр.
Агарчи зору гирифтор кўптурур, Байрам,
Ажаб балоға гирифтордур бу зорни кўр.
* * *
Сарвеки, лутф боғида нозук ниҳоли бор,
Нозук ниҳолининг не бало эътидоли бор.
Қадди била белини тахайюл қилур кўнгул,
Нозук хаёли бор уни, нозук хаёли бор.
Гулнингки, юз тажаммули бор ҳусн боғида,
Ул гулни кўргали юзидин инфиоли бор.
Дедимки, «Бизга боқмоғининг эҳтимоли йўқ»,
Боқиб табассум айладиким: «Эҳтимоли бор».
Байрамки, хурдабинлиғ аро мўшикоф эрур,
Оғзи била бели сўзида қийлу қоли бор.
* * *
Ёрсиз жонимни олғон меҳнати ҳижрон эмиш,
Меҳнати ҳижрон демангларким, балойи жон эмиш.
Ханжаринг шавқи, юзунг меҳрию лаълинг ҳажридин,
Кўкраким чоку юрак юз пора, бағрим қон эмиш.
Ком лаълингдин висол айёмида душвор эди,
Йўқса жон бермак фироқинг шомида осон эмиш.
Не балодурким, халосим йўқ замоне ҳажридин,
Қисматим гўё азалдин меҳнати ҳижрон эмиш.
Бесару сомон дебон Байрамни, эй носиҳ анга,
Панд берма, кимга парвойи сару сомон эмиш.
* * *
Қилмағил, эй шўхи саркаш мунча бепарвойлиғ,
Бир менинг раъйим била бул тобакай худройлиғ.
Ғам туни қон йиғларимнинг меҳнатин кўнглум билур,
Гарчи кўзумга кўрунмас мунча хунполойлиғ.
Етмағай ҳаргиз такаллумда лаби жонбахшиға,
Ҳар неча қилса Масиҳ алфози руҳафзойлиғ.
Юз била зулфи ҳавосидек фараҳбахш ўлмағай,
Нечаким қилғай насими субҳ анбарсойлиғ.
Токи туғди ахтари давлат саодат буржидин,
Қилмади бир кавкаб ул ойдек жаҳоноройлиғ.
Чун топилмас бир гули бехор олам боғида,
Боғбонлар токай этгайлар чаманпиройлиғ.
Демагил Байрамки, бепарводур ул султони ҳусн,
Подшаҳдур, не ажаб гар қилса бепарвойлиғ.
* * *
Қошингға тушгали, эй сарви гулузор, сочинг,
Мени ел эсганидек қилди беқарор сочинг.
Фироқи ёр туни бўлди субҳи равшани васл,
Турарда тушгали юзунгга тор-тор сочинг.
Очилса нофа юки мушк иси тоғилғондек,
Муаттар айлади оламни мушкбор сочинг,
Май ичра оби ҳаёт айлади ниҳон оғзинг,
Гул узра сунбули тар қилди ошкор сочинг.
Асирн ишқинг эмас ўзлуки била Байрам,
Солибтур они бу савдоға, эй нигор, сочинг.
* * *
То либосинг ғайр қони бирла гулгун айладинғ,
Қон тўкардин кўзларймни ғарқаи хун айладинг.
Қийгали сиймин танинг узра қизил тўн, эй қуёш,
Кўз баёзин қон ёшим бирла шафақгун айладинг.
Оташин гулгуналик тўн бирла гулгунунг миниб,
Ўт ёлиндек билдуруб шўрумни афзун айладинг.
Кўрсатиб юз, жон била кўнглумга қўйдинг доғи ишқ,
Ўртадинг кўнглумнию жонимни мамнун айладинг.
Байрамо, зулфи йилониға фусундин не осиғ,
Чунки муҳликроғ бўлур ҳар неча афсун айладинг.
* * *
Ҳаргиз мени тараҳҳум ила ёд қилмадинг,
Маҳзун кўнгулни қайғудин озод қилмадинг.
Дард аҳлидек мулоҳазаи хотирим қилиб,
Қўнглимни бир иноят ила шод қилмадинг.
Очилмади юзунг гулидин ғунчадек кўнгул
Ким, ҳажр сарсари била барбод қилмадинг
Оламда лафзи бесанаде ҳеч қолмади
Ким, ишқ элиға ани иснод қилмадинг.
Ҳар лаҳза юз иморати хотир қилиб хароб,
Ҳаргиз бинойи марҳамат обод қилмадинг.
Бас қил, йўқ эрса тонглаки инсоф вақтидур,
Фарёд айлагайменки, не бедод қилмадинг?
Байрам, не сўздурурки сени ёд қилмағай,
Гар ёд айладинг ани фарёд қилмадинг.
* * *
Айлаб шиор шеваи бедод кўзларинг,
Оламни қатл айлади жаллод кўзларинг.
Ислом кишварида барафтод айлади,
Ойини адлу қоидаи дод кўзларинг.
Етмас эди бурунғи балосики, ғамзадин
Касб айлади тариқаи бедод кўзларинг.
Аҳли ҳузур хотирини сайд қилдилар,
Сайёдлиғ тариқида устод кўзларинг.
Бўлди яқин зуҳури қиёматки, бўлдилар,*-
Ики ғизол экач ики сайёд кўзларинг.
Хуш ул замонки, бир назари марҳамат била,
Қилғон кўнгулни қайғудин озод кўзларинг.
Чун тарк айлади назари лутф одатин,
Байрамни қилди ғам била муътод кўзларинг,
* * *
Эй жафожў ғайр бирла ошнолиқ қилмағил,
Ошно бўлған ёронлардин жудолиқ қилмағил.
Ошнолиғ яхшидур, лекин ямондур эл тили,
Тилға тушган халқ бирла ошнолиғ қилмағил.
Бевафолиғ гарчи ҳусн аҳлиға расмедур қадим,
Сен уларға ўхшамассен, бевафолиғ қилмағил.
Беадолиқдур вафо тарк айламак ҳусн аҳлиға,
Бевафолиқ таркин айла, беадолиқ қилмағил.
Байрамо, чун эътиборинг йўқтурур ёр олида,
Кўрсатиб анга ўзунгни худнамолиқ қилмағил.
* * *
Эй сарв, шамъи мажлйси ағёр бўлмағил,
В-эй гул, рафиқи ҳар хасу ҳар хор бўлмағил.
Ағёр бирла ҳамдам ўлуб жоним ўртадинг,
Тенгри учунки, ҳамдами ағёр бўлмағил.
Мен худ ғамингда зор бўлубмен худой учун,
Сен бир сари бу навъ дилозор бўлмағил.
Йўқтур парирухеки, анинг зори бўлмағай,
Сен ҳам манга назар қилу безор бўлмағил.
Байрам, чу билдинг эмди гирифторлиқ ғамин,
Мундин нори кишиға гирифтор бўлмағил.
* * *
Йўқтурур олам аро ишқ аҳлидек бадном эл,
Ком топмай дўстдин, халқ ичра душманком эл.
Гоҳ базми айши даврон офатидин қўзғолиб,
Гоҳ субҳи васли ҳижрон зулматидин шом эл.
Гоҳ қуюндек ғам биёбонида саргардон бўлуб,
Топмағон бир дам қарору кўрмаган ором эл.
Гоҳ Мажнундек жунун ифротидин бехуд бўлуб,
Хотириға етмаган оғоз ила анжом эл.
Гоҳ касрат ваҳшати ифротидин девонавор,
Халқ аро зоҳир қилиб ҳам куфру ҳам ислом эл.
Гоҳ ваҳдат бодасин тортиб иродат жомидин,
Юз туман Жамшидға жом айлаган инъом эл.
Ишқ элидин масту бехудлуқ ажаб йўқтурки, боз
Шавқ базмида сипеҳр ақдоҳин этган жом эл.
Неча бул Байрам кишига ишқ ўти сўзин дема,
Ким бу ўтға куйганингни бовар этмас хом эл.
* * *
Либосин этгали ул сарви хуш хиром қизил,
Кўзумни айлади қон ёш била тамом қизил.
Парирухум яна қонлиғ кўзумда қилди мақом
Ки, ҳусн аҳлиға зебодурур мақом қизил.
Мудом орази рангинлиғи чоғирдин эмас
Ки, ҳеч юзни бу ранг айламас мудом қизил.
Агарчи ҳусн элидур жомдин қизил юзлук,
Эрур ҳамиша юзунг акси бирла жом қизил.
Билиб сипеҳр ғамим қон ёшин тўкар, Байрам,
Шафақ эмаски, эрур ҳар намозшом қизил.
* * *
Ҳар неча, эй бевафо, васлингға лойиқ бўлмасам,
Ишқ аҳли бўлмайин ишқингда содиқ бўлмасам.
Топмайин сендин муроде эътиқодим бўлмаса,
Сен манга бўлғил мухолиф гар мувофиқ бўлмасам.
Ишқ олам қайдидин бўлди халосимға сабаб,
Неткай эрдим мунча меҳнат бирла ошиқ бўлмасам.
Қўйки, Байрамдек йироқдин жилваи ҳуснунг кўрай,
Ҳар неча, эй бевафо, васлингға лойиқ бўлмасам.
* * *
Яна кўзи ғамидин нотавондурур кўнглум,
Рафиқу ҳамдами оҳу фиғондурур кўнглум.
Агарчи жазм эмас ваъдаға вафо қилури,
Вафоға ваъда қилурдин хушондурур кўнглум.
Наво чу топти ушшоқ ичра Мажнунға,
Жунун мақомида ҳам достондурур кўнглум…
Тараҳҳум айлаки, Байрамдек элсифат кўпдин,
Сени тилаб неча бехонумондурур кўнглум.
* * *
Эй чамани жон аро сарви хиромонғинам,
Умр гулистонида ғунчаи хандонғинам.
Кўзга мани илмаған, бир назаре қилмаған,
Кўнглум олиб билмаған дилбари нодонғинам.
Ҳам ўзи яхшиғина, ҳам кўзи яхшиғина,
Ҳам сўзи яхшиғина ёри сухандонғинам.
Эй юзи гул-гулғина, в-эй сочи сунбулғина,
Қилма тағофулғина, бўлма пушаймонғинам.
Эй қади чобукғина, в-эй лаби нозукғина,
В-эй сўзи ўтрукғина, ваъдаси ёлғонғинам,-
Воситаи давлати васлинг агар бўлмаеа,
Меҳнати ҳижрон аро чиққусидур жонғинам.
* * *
Мунтазири висол эдим, бедилу беқарор ҳам,
Раҳмки, эмди қолмади тоқати интизор ҳам.
Бир эмасу икки эмас меҳнати ҳажру бори дил,
Меҳнатима ҳисоб йўқ, дардима йўқ шумор ҳам.
Ҳар кўнгулеки, бор эди меҳнату ғамға ёр эди,
Юз алам ихтиёр эди, қолмади ихтиёр ҳам.
Руҳни булбулунг қилур, жонни дағи қулунг қилур,
Чеҳрани гулгунунг қилур, турраи тотор ҳам.
Ҳар киши ишқибоздурур, хоки раҳи ниёздурур,
Ишқ ила сарфароздурур Байрами хоксор ҳам.
* * *
Не деб, эй нозанин, менднн малолинг бор, билмасмен,
Недин, ёраб, етибтур кўнглунга озор, билмасмен.
Малолинг зоҳиру билмай сабаб жон етти оғзима,
Нечук жон злтайин гар қилмасанг изҳор, билмасмен.
Кириб душман сўзига дўст билмайсен мени, лекин,
Худо ҳозирдурур мен сендин ўзга ёр билмасмен.
Не қилдим, не хато воқеъ бўлубтур, ваҳ, не сўз дебмен,
Ки, сўз қотмас манга ул лаъли шаккарбор, билмасмен.
Ҳавас қилдим ани туш кўрмак, аммо тушда кўргаймен,
Чу ҳаргиз тушда ҳам бахтим кўзин бедор билмасмен.
Не тонг гар ғайр бирла ҳамдам ўлса ул гули раъно,
Жаҳон боғи аро чун бир гули бехор билмасмен.
Бу қатла бир парининг ишқидин кўп зорсен, Байрам,
Сени ҳаргиз биров ишқида мундоқ зор билмасмен.
* * *
Фиғонимдин қулоқ оғрибмудур ороми жонимға,
Йўқ эрса не учун, ёраб, қулоқ солмас фиғонимға.
Қулоғи оғриғон ташвишидин озурдадур жоним,
Бериб сиҳҳат, илоҳи, раҳм қил озурда жонимға.
Бировким ошкоро нолалар қилсам қулоғ солмас,
Не турлук, ёраб, ўлғай мустамеъ дарди ниҳонимға.
Яқин билганда ғофил бўлмасини зори ноламдин,
Қулоғи оғриғи келмас эди ҳаргиз гумонимға.
Эшитмасдин бурун, ваҳ, не учун кар бўлмадим, ёраб,
Эшитгунча қулоғ оғриғини сарви равонимға.
Кўнгулдинким, кўнгулга йўлдурур, дерлар, ғалат эрмиш
Ки, меҳрим ҳеч таъсир этмади номеҳрибонимға.
Отимни ёр билмай, ғайрдин истар нишон Байрам,
Не ному не нишон, раҳмат менинг ному нишонимға.
* * *
Кўрунур гулгун пар ул сарви хиромон бошида,
Ёнма-ёндурур шафақ хуршиди тобон бошида.
Ё тулуъ этган қуёшедур Масиҳо ушнида,
Ё қанот ёйғон тазарведур Сулаймон бошида.
Қомати шамъи шабистонимдуру, гулгун пари —
Шуълаедур гўйиё шамъи шабистон бошида.
Санчибон пар жилва бер рахшингға майдон сориким,
Сен келурсен деб, кўзум тўрт ўлди майдон бошида.
Қадду рафторингға кўнглум онча мойил борким,
Йўқ ҳавойи жилваи сарви хиромон бошида.
Кам эмас бир дам хаёли шеър Байрам бошидин,
Кўргали шеърини ул шоҳи сухандон бошида.
* * *
Кўзум учадур то кўра олғай асар андин,
Кўнглум ўсадурким, ола олғай хабар андин.
Ваҳким, назарим ўтрусида жилвагар эрмас.
Улким, кўтара олмас эдим бир назар андин.
Лаъли ўти гулгуна сиришкимни қилур тез,
Зоҳир бўладур қатрае хуни жигар андин.
Бунёди бало қилмади тўфони сиришким,
Ким ер ила кўк бўлмади зеру забар андин.
Байрамки, сўроғ айлар эди оғзи нишони,
Лаълини сўруб бўлди сўзи мухтасар андин.
* * *
Эй бехабарим, хоҳ инон, хоҳ инонма,
Куйди жигарим, хоҳ инон, хоҳ инонма.
Гарчи гузаринг йўқ манга, биллаҳки, сендин
Йўқтур гузарим, хоҳ инон, хоҳ инонма.
Юз фитна кўзу зулфунг аро чин топилибтур,
Эй фитнагарим, хоҳ инон, хоҳ инонма.
Сен бўлғали манзур маҳу меҳрға ҳаргиз —*
Тушмас назарим, хоҳ инон, хоҳ инонма.
Сендин хабарим бўлғали, ҳаққоки, ўзимдин
Йўқдур хабарим, хоҳ инон, хоҳ инонма.
Йўқ сенча киши севгулук эл ичраки, йўқтур
Сендек севарим, хоҳ инон, хоҳ инонма.
Байрам киби яксон кечадур зулфу юзунгдин
Шому саҳарим, хоҳ инон, хоҳ инонма.
* * *
Ҳар сўзки ғаразгў деса, эй ёр, инонма,
Арбоби ғараз сўзига зинҳор инонма.
Гар етса зоҳир қиладур ишқини элга,
Биллаҳ, кишига қилмадим изҳор, инонма.
Ҳар дам санга юз сўз мени маҳрумдин айтиб,
Ҳар сўзда анинг юз ғарази бор, инонма.
Биллаҳки, ағёр сўзи барча ғараздур,
Мендин санга бир сўз деса ағёр, инонма.
Ҳар неча жафо кўрса вафо тарки қилурму,
Байрамки билур ўзни вафодор, инонма.
* * *
Азбаски меҳринг озлиғидин беқарормен,
Ҳар лаҳза оҳу нолада беихтиёрмен.
Мен зори беқарорға раҳм этки, муттасил,
Ишқингда беқарору фироқингда зормен.
Мискину, хоксору ғарибига раҳми йўқ,
Мискин мену ғарибе мену хоксормен.
Боримда бар хотир эмас ғайр таънаси,
Чун ҳар не айтадур мени, юз онча бормен.
Доим жунуну халқ аро Мажнунча шуҳратим,
Расволиғим не айбки, девонавормен.
Қуллуққа гарчи маъсиятим баркамолдур,
Аммо камол авжидин умидвормен.
Байрам жаҳонда ҳеч кишига қўймон эътибор,
Топсам ҳабиб ҳазратида эътибор мен.
* * *
Парирухо, яна қайга ҳаво қилиб борасен
Ки, телбаларни ажаб бенаво қилиб борасен,
Фиғонки, ўқ киби ташлаб йироқ висолингдин,
Фироқ илкида қадимни ё қилиб борасен.
Кўнгул синуқтуру, йўқ тоқати жафо лекин,
Шикаста кўнглума, жоно, жафо қилиб борасен.
Висол давлатидин айириб мени, ваҳким^
Фироқ меҳнатиға мубтало қилйб борасен.
Вафолиғ эл аро мен зорни соғинса бўлур,
Чу итларингға мени ошно қилиб борасен.
Сафойи мажлиси ишрат сеньнг ҳузуринг эди,
Ҳузур мажлисини бесафо қилиб борасен.
Мени бу меҳнат аро норизо қўюб бординг,
Вале рақибни ўздин ризо қилиб борасен.
Бу тавр қилмағил, эй ғул, вафо тариқи эмас
Ки, булбулунгни асири бало қилиб борасен.
Бориб нигорингу юз сўз ила қолиб Байрам,
Фироқ ҳирқатидин ўтға ёқилиб борасен.
* * *
Эйким, ҳамиша дарду ғамингдин ҳалокмен,
Дардинг эшитгали не бало дарднокмен.
Гаҳ ханжари фироқинг ила дилафгор ўлуб,
Гаҳ тиғи иштиёқинг ила сийначокмен.
Гоҳи қилиб ҳавойи висолинг, топиб ҳаёт,
Гоҳи чекиб жафойи фироқинг, ҳалокмен.
Гаҳ қаҳр ила гудохтаи поки ишқмен,
Гаҳ лутф ила навохтаи ишқи пок мен.
Байрам не тил била анга жоним фидо демай,
Юз тил била чу қойили руҳи фидок мен.
* * *
Бодаиким ичтим ул шўхи ситамкор илкидин,
То ҳаётим бордурур кайфиятим бор илкидин.
Илкима олиб аёғ бордим иликдин бир йўли,
Ботроғ ич деб, чун ишорат қилди изҳор илкидин.
Шиша янглиғ қон тўкуб, соғар киби қондур ичим,
То ўлибтур шишау соғар намудор илкидин.
Кўрмайин илкига ҳар дам эл кўзи тушмакни деб,
Бордурур қонлиғ кўзум пайваста хунбор илкидин,
Масти лояқил бўлур эрмиш тамоми умрида,
Бсдиликим, журъае нўга этса дилдор илкидин.
На, нечук мен умрлар маст ўлмайин, эй дўстлар,
Ким, ичибмен майлар ул шўхи жафокор илкидин.
Байрам, ул давр ўттию ўлтурди бу ҳасрат мени
Ким, яна бир журъае нўш этмадим ёр илкидин.
* * *
Хуш улким, сарви нозим раҳм қилғай бенаволарға,
Нечукким, подшоҳлар марҳамат айлар гадоларға.
Агар ул шоҳи хўбон лутф ила бўлса харидорим,
Гадойименки, истиғно сотармен подшоҳларға…
Дамеким, ноз ила икки лаби васфин адо қилғай,
Масиҳо бўлса ҳам жон бергай ул нозик адоларға.
Балолардур манга ул кўз била зулфу қаду кокил,
Балолиғ кўз эдиким, учрадим мундоғ балоларға.
Юзин кўрсаттию кўнглум олиб ёшурди рухсорин
Қи, мундин сўнг кўнгулни бермагаймен дилраболарға,
Гадойи бенаводур Байраму йўлингда хок ўлғон,
Тариқи меҳр ила гоми гузар қил бенаволарға.
* * *
Нигоро, бир йўли мен зордин безорлиқ қилма,.
Мени маҳрум этиб ағёр бирла ёрлиқ қилма.
Кўнгул бердим санга дилдор деб тенгри учун, эй гул,
Менинг кўнглум олиб ағёрға дилдорлиқ қилма.
Қадимий қулларинг бераҳлиғидин нечаким бўлмиш
Муборак хотиринг озорлиқ, безорлиқ қилма.
Мен ул гул ишқидин қонлар ютуб розимни фош этмон,
Сен, эй кўз, дам-бадам ифшо учун хунборлиқ қилма.
Рақибо, хотирим озурдадур ҳижрон харошидин,
Дурушт айтиб мени оғритма, ноҳамворлиқ қилма.
Тилаб дилдорни зори қилурсен мендек, эй Байрам,
Бузуғдур хотирим, тенгри учун бу зорлиқ қилма.
* * *
Жон топти эътидол кадингдек ниҳолдин,
Ёраб, тажовуз айламасун эътидолдин.
Ул бел тахайюлида хаёли бўлуб кўнгул,
Анинг хаёли чиқмади ҳаргиз хаёлдин.
Ҳар кимки, баиду қурб ҳижобини қнлди рафъ,
Ғамгину шод бўлмади ҳажру висолдин.
Қилсанг жамоли шоҳиди ғайби кўрарга жаҳд,
Жаҳд ила мунқатеъ бўлакўр жоҳу молдин.
Байрам, ҳабиб килмади ҳолингга нлтифот,
Бўлғайму ҳеч ҳол ямонроғ бу ҳолдин.
* * *
Неча, эй гул, висолинг базмидин маҳрум бўлғаймен,
Тнлармен тенгридинким, бир йўли маъдум бўлғаймен.
Гулистони жамолинг бирла эл масрур, ваҳ, токай
Мени маҳзун маломат кунжида мағмум бўлғаймен?
Мен эрдим маҳраму ағёр маҳрум эрдилар, жоно,
Бўлуб ағёр маҳрам, мен не деб маҳрум бўлғаймен?
Вафоға от чиқардим кўп жафо тортиб, зиҳи, давлат
Ки, аҳли ишқ аро бу исмға мавсум бўлғаймен.
Басе ғамлар кўруб, жонлар чекиб мажҳулмен, Байрам,
Магар жон топшуруб ёр олида маълум бўлғаймен.
* * *
Дардоки, ёр сўрмади мен хаста ҳолини,
Ҳаргиз эшитмадим фараҳафзо саволини.
Кўнглум мараз ҳароратидин музтариб дурур,
Ёхуд тилайдур ул лаби майгун зулолини.
Армонда ўлдум, оҳ, не бўлғай эди агар,
Бир қатла кўрсам эрди муборак жамолини.
Васл эҳтимоли бўлмағанидин топар эдим,
Ҳар лаҳза хотиримда ўлум эҳтимолини.
Гар бир бало мараздин эди зор жисмима,
Жонимға юз бало эди, топмай висолини.
Бас, мушкил эрди бу мараз ичра тирилмагим,
Гар сўрғали юбормаса эрди хаёлини.
Байрам, фироқинг ичра маризу малулдур,
Хуш улки, дафъ қилса висолинг малолини.
* * *
Ул шўх дарди боиси қилдинг газандни,
Куйдурдунг, эй сипеҳр, мени дардмандни.
Тан мижмарида хаста кўнгул пора-пора, бас,
Дафъи газанд учун нетай ўзга сипандни.
Ул қадки, ҳусн гулшанида бўлди сарфароз,
Лутф ичра паст айлади сарви баландни…
Байрам камоли машраб эрур, тарки тавба қил,
Топсанг ҳариф бир неча ёри лавандни.
* * *
Жони шириним у лаъли нуктадонинг садқаси,
Ваҳ, не бир жон, балки юз жон бўлса онинг садқаси
Сен дағи бир нўшлаб ишқида мендек зорсен,
Зор кўнглумга тараҳҳум айла жонинг еадқаси.
Дединг, эврулма бошимғаким, равон мен телбага,
Сен равон бўл, мен бўлай сарви равонинг садцаси.
Ҳам Хизр суйи лаби жонбахшингга бўлсун фидо,
Ҳам Масиҳ анфоси жонбахш баёнинг садқаси.
Байрам, ўлма талхком ар жони ширин бўлмаса,
Жони ширининг, бути ширин забонинг садқаси.
* * *
Неча ҳижрон ғамидин нолаю фарёд қилай?
Ҳосили умрни фарёд ила барбод қилай?
Неча кўз лавҳида тасвир этибон суратини,
Дам-бадам хотир анинг кўрмокидин шод қилай?
Неча васлини тилаб ҳажрида хурсанд бўлай,
Неча уммиди била жонима бедод қилай?
Неча ғурбат аро бекаслик ўти бирла куюб,
Мотамийлар киби ўз ҳолима фарёд қилай?
Неча жонимға соғинмаслиғидин ўт тушубон,
Они бесабрлиғимдин куюнуб ёд қилай?
Неча ишқида бузуб сабру саломат ватанин,
Неча андуҳу маломат уйин обод қилай?
Неча зулфиға гирифтор бўлуб зор бўлай?
Келки, ўзни бу бало қайдидин озод қилай?
Байрамо, ёр вафо расмиға муътод эмас,
Эмди жонимни жафоси била муътод қилай?
* * *
Ер дарди жони беморимда бўлғай қошки,
Жисми озори тани зоримда бўлғай кошки.
Гул юзин кўргунча ранж осебидин бетоби ранг,
Юз тикан бу чашми хунборимда бўлғай кошки.
Заҳматиким ундадур, кош ул манга бўлғай насиб,
Сиҳҳатиким мендадур, ёримда бўлғай кошки.
Лаъли жон бахшини бир табҳола мажруҳ эткуча,
Юз жароҳат жони афгоримда бўлғай кошки.
Анда бўлғон дард бўлғай менда, лекин дарди ишқ —
Андаке ёри жафокоримда бўлғай кошки.
Байрам ул ойнинг ҳар озори ҳаётедур манга,
То тирикмен банди озоримда бўлғай кошки.
РУБОИЙЛАР
* * *
Байрамға басе ғариблик кор этти,
Ғурбат ани хору зору бемор этти.
Ёрабки, балоларға гирифтор ўлсун,
Ҳар кимки ани ғамга гирифтор этти.
* * *
Кўз равшани, ёри дилситоним борадур,
Жон гулшанидин сарви равоним борадур,
Бу хаста агар қолди анинг қуллуғидин,
Сен қолмағил, эй кўнгулки, жоним борадур.
* * *
Базмингки, нигорхонаи Чин ўлғай,
Анда тарабу нишот ойин ўлғай.
Мажлис бегиу ғайрға юз басту нишот,
Не важҳ ила Мир басти ғамгин ўлғай.
* * *
Жўяндаи айшу инбисотингдурмен,
Хоҳони фароғату нишотингдурмен.
Сен мухталит ўлмадинг, йўқ эрса мен зор,
Биллаҳки, хароби ихтилотингдурмен.
* * *
Не дин ғамидин даме паришондурмен,
Не куфр ҳужумидин ҳаросондурмен.
Бутхонау масжид манга яксон кўрунур,
Гўёки, не кофир, не мусулмондурмен.
* * *
Сен борғали кам эмасдур, эй тоза ниҳол,
Кўзда наму, хотирда ғаму, жонда малол.
Бу ҳол била бўлмаса уммиди висол,
Ёрабки, не бўлғай эди мен хастаға ҳол?!
* * *
Аввал мени хидматингға маҳрам қилдинг,
Базминг аро ҳамзабону ҳамдам қилдинг,
Охир яна илтифотни кам қилдинг,
Расвойи тамоми аҳли олам қилдинг.
* * *
То чанд ғамингда изтироб этгаймен,
Ҳажр ўтида бағримни кабоб этгаймен.
Хатингни кўруб чу қолмади ҳуш манга,
Маълумки, не навъ жавоб этгаймен.
* * *
Ҳам хутба забонингга муайян бўлсун,
Ҳам секка отинг била музайян бўлсун.
То зулмату нур бўлғуси, жумла жаҳон —
Хуршеди жамолинг била равшан бўлсун.
* * *
Ҳажрингни хаёл қилмоқ мушкил,
Сендин талаби висол қилмоқ мушкил.
Ҳолимни санга арз қилсам дейдурмен,
Аммо санга арзи ҳол қилмоқ мушкил.
ФАРДЛАР
* * *
Эй парирў, бандаи зулфи паришонинг бўлай,
Эй сиҳи қад, садқаи сарви хирэмонинг бўлай.
* * *
Эйки сарви бўстони эътидолимсен менинг,
Ноз бирла парвариш топқон ниҳолим сен менинг.
* * *
Эй пари пайкарки, умри жовидонимсен менинг,
То тирикмен сендин айрилмонки, жонимсен менинг.
* * *
Тожи сияҳ эмасдур ул дилситон бошида,
Солмиш ҳумой соя сарви равон бошида.
* * *
Сариғ ниқобу қизил тож бирла ул қадди зебо,
Қўрунур ўйлаки еарв узра ғунчаи гули раъно.