ЗАГС эшиги олдидаги скамейкада беқасам тўн кийган чол билан крепжоржетдан кўкрак бурма кўйлак кийган кампир ўтирибди. Чолнинг қўлида бир даста гул. Кампир резинкаси оёғини қисиб юборган шекилли, капрон пайпоқни ҳимариб, тўпиғига тушириб олибди. ЗАГС эшигига кирган ҳам, чиққан ҳам уларга қараб илжайиб қўяди.
Навбат чол билан кампирга келди. Иккови қизил стол олдига қўйилган стулга омонатгина ўтиришди. Кампир рўмолга юзини ўраб акса урди. Чол уни киши билмас бир туртди. Кампир ўрнашиб ўтириб олди.
ЗАГС мудираси катта дафтарни очиб чолга қаради.
— Исмингиз, отангизнинг исми, туғилган йилингиз? Биринчи уйланишингизми?
Чол ҳамма саволта жавоб берди-ю, «Биринчи уйлаланишингизми», деган сўроққа нима дейишини билмай оғзини очганича туриб қолди.
— Жавоб бермадингиз-ку?— деди мудира. Чол шошиб жавоб қилди.
— Шу биринчи уйланишим, болам. Шундоқ деб ёз.
— Ёшингиз етмиш иккига кириб, энди уйланяпсиз-ми?
— Йўқ болам, аввал уйланганман. Ҳакимжон бойвачча ўғлини суннат қилдирган куни уйланганман.
ЗАГС мудираси ҳайрон қолди.
— Ҳакимжон бойваччангиз ким бўлди?
— Хўжайиним-да. Ҳакимжон бойвачча билан бир онани эмиб катта бўлганмиз. Отаси Зиёдулла кўпос тўрт даҳага таниғлик эди. Шу Ҳакимжон туғилганда онасининг кўкрагига сут келмай, бизнинг волидага эмиздирган. Катта бўлганда хизмат ҳақингиз учун ўғлингиз Ирисматни уйлаб қўяман, деб ваъда берган. Кўпос номардлик қилиб, катта бўлганимизда Ҳакимжонни уйлаб, мени қирга молбоқар қилиб чиқарворди. Ҳакимжон ўғил кўрди. Ўзи бу авлоднинг насли тоза эмас экан, келиннинг ҳам кўкрагига сут келмай, болани волидамизга эмиздирди. Шу бола катта бўлиб, суннат қилинганда, мен йигирма бешни уриб қўйган эдим. Жаҳлим чиқиб Ҳакимнинг синглисини отга ўнгариб қочдим.
Кампир рўмол орасидан гап қўшди.
— Довдирамай ўлинг. От эмас, эшакда опқочган эдингиз.
— Эсимда йўқ, эсимда йўқ. Сен аралашма, — деди чол.
— Хўш, нима қилгин дейсиз? — деб сўради мудира.
— Бизни никоҳлаб қўй, болам.
— Ҳалигача никоҳинглар йўқмиди?
— Эски никоҳни домком инобатга олмаяпти. Кесак-қўрғондаги Кофир қори никоҳлаган эди. Лаънати никоҳ ҳақига янгигина, атиги икки марта бошлатилган этигимни ечиб олган.
— Домком нима дейди?
— Э, болам, тарихи узоқ бу гапнинг. Ҳукумат Чилонзордан янги уй берган эди. Домовойдан ўтаман, деб домкомнинг олдига тушсам, кампиримни ўтказмади. Бувим сизнинг хотинингизликларини мен қаёқдан биламан, дейди. Ўн тўрт невара, саккиз чеварамни етаклаб алдига тушдим. Кўнмайди. Ҳужжат керак, дейди. Қанақа ҳужжат керак, десам, закска қоғозини олиб келинг, дейди. Мана олдингга келдим. Бир бало қил.
ЗАГС мудираси кулди.
— Бўпти, ота, ҳозир тўғрилаб бераман. Энди, айбга буюрмайсиз, қоида шунақа, сўроқларимнинг биттасини ҳам қолдирмай жавоб бёрасиз.
У кампирга мурожаат қилди.
— Исмингиз нима, буви?
— Қулоқдан қолган, қаттиқроқ гапир, болам. Оти Халча эди. Қариб, бўшашиб қолганидан уни Халта деб чақираман. Қайси бирини ёзсанг ҳам бизга бари бир.
— Хоҳлаб тегяпсизми, буви?— деди мудира қаттиқ товушда.
Кампир чолга қараб муғомбирона кулиб қўйди.
— Оҳ, болам, ёшлигим қайтиб келса бу сассиқ чолга ўлсам ҳам тегмасдим. Ўттиз беш йил олдин мени урган.
— Эски гапни қўй,— деди чол. — Дўхтир испарапкаси йўқ гапни гапирма. Хоҳлайди, хоҳламай қаёққа борарди.
Кампир яна гапирди:
— Ҳу, ўша, қўша қаринглар, деган кофир қорини ер ютсин.
— Қарғама. Кофир қорини ер ютганига ўттиз йилдан ошиб кетди. Кўрдингми, қизим, шу хотин билан безакун қирқ икки йилдан бери яшаяпман.
ЗАГС мудираси уларнинг гапига қотиб-қотиб куларди.
— Асли бу кампир яхшиликни билмайдиган нарса. Домовойдан ҳам бир амаллаб ўтказардим. Бу ёқда бошқа гап ҳам чиқиб қолди. Ҳукумат менга олтмиш сўм пенсия беради. Шу кунда сал тобим айниб, юрибди. Ўлиб-нетиб қолсам пенсиямни шу олсин, деб закска қилдиряпман. Закска бўлмаса бунга пенсиямни бермайди.
Кампирнинг жаҳли чиқиб кетди.
— Пенсиянгизга зор эмасман. Битта жонимни невара-чевараларим боқиб олар. Ўлигим кўчада қолмас.
— Кўрдингизми. Қулоғим кар дейди-ю, ўзига керакли гапни дарров эшитади.
— Бунақа гапларни қўйинглар. Одамлар кутиб қолишди. Хўш, хоҳлайсизларми?
— Шартим бор, — деди кампир. — Нос чекишни ташласа хоҳлайман.
— Менинг ҳам шартим бор. Бошини қатиқ билан ювмасин. Доим сочидан сузма халтанинг ҳиди келади.
Эшикда кутиб қолган бетоқат келин-куёвлар ичкарига бостириб киришди. Чол билан кампирнинг муомаларини кўриб, гуриллаб кулиб юборишди.
— Хўп, — деди чол ўрнидан тураркан. — Ҳаммасига розиман. Ишни тезроқ битказ, болам.
Орқадагилардан бири гап қотди.
— Ўпишишмаса қоғозни берманг.
— Ия, ҳали шунақаси ҳам борми? — деди кампир ҳайрон бўлиб.
— Ҳа, қоида шунақа, — деди мудира жиддий.
Улар ноилож қолишди. Чол кампирнинг елкасига қўлини ташлаб уни ўзига қаратди.
— Ўптириш ҳам эсингдан чиқиб кетгандир. Шошма! Чол бир ютиниб енгини шимарди-да кампирни ўпди.
— Ҳа, хотинча, ўптиришни сенга-ю, ўпишни менга чиқазган-да!
Кулгидан ЗАГС деразалари зириллаб кетди.