Qalbimni olovlatding!
(Qo‘shiqdan)

Ular metroning “Paxtakor” bekati yonida uchrashdilar.
Quyuq, qoramtir bulutlar pastlab kelib, oqshom erta tusha boshlagan, havoni yomg‘ir bo‘yi tutgan edi. Qizil chirog‘ini yoqib olgan avtomobillar oqimi qo‘lida miltillagan sham ushlagan horg‘in va xomush olomonni eslatadi.
Qizning manglayiga bir-ikki mayda tomchi tushganday bo‘ldi. Yomg‘irpo‘shining quloqchinini ko‘tarishga shoshildi. Lekin izdihomda ko‘chani kesib o‘tishga ulgurmadi.
— Bu qanday jabr? – Erkak kishining o‘ktam ovozi eshitildi.
Qiz yon-veriga qaradi. Hech kim ko‘rinmadi.
— Bu qanday zulm?
Yana o‘sha dadil, lekin erkalovchi ovoz keldi. Tanish odamgina shunday, hazil aralash gap qotishi mumkin. Qiz ilkis ortiga burildi va yonida jilmayib turgan baland bo‘yli, xushbichim, xushsurat yigitni ko‘rdi. Sport zalidan chiqib kelayotganday. Qomati tik, ixcham. O‘ttizgayam borib-bormagan.
Ajablangan qizning nigohi uning mavzun gavdasidan sirg‘alib o‘tdi va mushaklari o‘ynab turgan bilaklarini, yelkasi terdan namiqqan oq futbolkasini tasavvur qilib, yigitni basketbolchi bo‘lsa kerak, deb taxminladi. U turmushga chiqib, o‘g‘il ko‘rsam, bolamni albatta basketbol to‘garagiga beraman, deb orzu qilardi. Basketbolchilarning oyoqlari uzun, baquvvat, bo‘ylari baland, o‘zlari chayiru chaqqon bo‘ladi.
— Menga aytyapsizmi?
— Yana kimga aytay? – dedi astarsiz jinsi kurtkasining yoqasidan qizil sviteri ko‘rinib turgan yigit.
— Voy, nima qippan? – dedi qiz xavotir bilan.
— “Nima qippan?” Yoshgina joningizga shuncha jabr. Shuncha sitam! – U qizning yelkasiga qo‘lini cho‘zdi. – Bering, menga. Yordamlashib yuboray.
Qiz tislandi. Yigitga shubha va hadik aralash sinovchan boqdi. Boqar ekan, cho‘chish mumkin bo‘lgan biror alomat ko‘rmadi. Sezmadi. Gaplari samimiydek tuyuldi.
— Rahmat! – dedi quruqqina qilib. – O‘zim eplayman. Og‘irmas.
— Rahmatni keyin aytasiz. – Yigit uning yelkasida osilib turgan g‘ilofning tasmasidan dadil ushladi. Barmoqlari mashshoqlarniki kabi uzun, yuzi kabi oq edi. –Qo‘rqmang, opqochish odatim yo‘q. Qayergayam olib borardim. Birov olsa, koshki.
Qizning qulog‘idagi sirg‘asidan boshqa pichoqqa ilinadigan narsasining o‘zi yo‘q. Zirak onasidan qolgan. Necha oydan beri pulini qirib-qirtishlab, uch kun burun olgan telefoni bor. Shularga ko‘z tikkan bo‘lsa, ola qolsin.
Yigitning amriga bo‘ysunishdan boshqa iloji qolmagan edi.
— Rahmat, – dedi qiz hamon ikkilanibroq va nozikkina yelkasini tutgan bo‘ldi. Yigit tasmani olar ekan, boshini chayqadi:
— O‘h-ho‘! Og‘irligini qarang.
Chizilib qolgan g‘ilof ichidagi sozning torlari bo‘g‘iq sas berganday bo‘ldi. Qizning yelkalari ezilib-uvishib, beli qotib qolgan ekan, yengil tortdi. “O‘zingga shukr!” – dedi ichida.
— O‘-o‘! Violonchel! Sozlarning shohi, shohlarning sozi!
Yigit yonboshiga burilib, ikki marta aksa urdi.
— Gapingiz rost ekan. Sog‘ bo‘ling! – dedi sozanda.
— Tashakkuri kalon. Sumkangizni oling. Sumkangizni nega tutyapsiz?
— Voy, kechirasiz!. Bilmay qoppan… Egnimdan sirg‘alib ketdi, shekilli…
— Ehtiyot bo‘ling, okasi!
— Xo‘p-xo‘p… Siz ham sozandamisiz? – Hayratini izhor qilmoqqa shoshildi hamrohi. Lekin ulgurmadi.
— Qani endi, ildamroq yuraylik! – Yigit uning tirsagidan oldi. – Buyuk istiqbol sari keng yo‘llar ochildi!
Qiz otasini esladi. Ertalab maktabga kuzatar ekan, gavjum ko‘chadan mana shunday, bilagidan avaylab ushlagancha o‘tkazib qo‘yar va: “Yaxshi borib kelgin, Oymomom! – derdi. So‘ng albatta qo‘shib qo‘yardi: – O‘zimning Oymomom! Oymomojoni-im!..”
“Xayr, dada!..”
“Xayr, Oymomom!..”
Gavjum chorraha ortda qoldi.
— Basketbolchimisiz? – so‘radi qiz.
— Shunday desak ham bo‘laveradi, – dedi yigit ajabsinib. So‘ng qo‘shib qo‘ydi: – Tezroq yurmasak, yomg‘irda iviymiz. O‘rdagacha hali ancha bor.
— Voy, siz ham o‘sha yoqda turasizmi?
— Shunday desak ham bo‘laveradi.
Shu tobda bu hazilomuz javob qizning ko‘nglidagi xavotirni ko‘targanday bo‘ldi. Tanimasa, yordam berarmidi. Necha yildan beri shu ko‘chadan, shu g‘adir-budur beton yo‘lakdan qatnaydi. Egnidagi zil-zambil yukini birov olib, iltifot ko‘rsatganini eslay olmaydi. Balki odamlar ayol kishining yelkasiga qo‘l uzatishga istihola qilar. Oyda-yilda deyish qiyin, lekin orkestr boshqa joyda kontsert beradigan yoki qiz yangi asar ijrosini qiyomiga yetkazmoqchi bo‘lsa, sozini uyiga ortmoqlab keladi.
U ota-onasi avtohalokatga uchrab, yetim qolgunicha san’at maktabining g‘ijjakchilar sinfida o‘qirdi. O‘n yoshida Toshkentga, xolasining bag‘riga, uchinchi farzandi bo‘lib “tiqilganidan keyin” violonchel guruhidan boshqa joyda bo‘sh o‘rin topilmadi.
— Bugun telemarkazda zapis bormidi? – so‘radi yigit.
— Bilarkansiz. Siz ham artistmisiz? – dedi qiz ranjitib qo‘yishdan cho‘chiganday mayin tabassum va muloyimlik bilan.
— Shunday desak ham bo‘laveradi.
Qiz pastki labini tishladi.
— Nechanchi xonada yashaysiz? Hoynahoy, beshinchi qavatdan pastda bo‘lmasa kerak.
— Kechirasiz! Qanaqa xona? – Shitob bilan ketayotgan yigitga arang ergashib borarkan so‘radi hamrohi.
— Qanaqa bo‘lardi. O‘rda dahasidagi yotoqxonaga qarashli xona-da.
— Siz ham o‘sha yerda…
— Yo‘q! – uning gapini shartta kesdi yigit.
— Unda qayerdan?..
— Anhor bo‘yi deb atalmish O‘rda dahasida ko‘p qavatli otarchilar makoni borligini jamiki taraqqiyparvar insoniyat yaxshi biladi. Taraqqiyparvar insoniyat esa to‘yini otarchilarsiz o‘tkaza olmaydi. O‘tkazsa, tuyasiyam, biyasiyam qisir qoladi…
— Kechirasiz-u, men otarchi emasman! – dedi qiz va yigitning qo‘lidan bilagini tortib olmoqchi bo‘ldi.
— Bilaman. Juda yaxshi bilaman! Violonchelistdan otarchi chiqmaydi. Bu yurtda, bu zamonda.
Ko‘cha chiroqlari yonib, yomg‘ir siyraklashganday bo‘ldi.
— Sal sekinroq yuraylik, – dedi qiz. “Oyog‘im og‘riydi, tez yurolmayman”, demoqchi bo‘ldi-yu, fikridan qaytdi.
— Uzr, – dedi yigit. – Maynam ishlay boshlaganida qadamim tezlashib ketadi. Maynam bilan oyog‘imning simi bitta.
— Gapniyam boplarkansiz. Shoirmisiz deyman?
— Shunday desak ham bo‘laveradi.
Qizning bu sirli hamroh bilan gaplashgisi kela boshlagan edi. Lekin botinolmasdi. Nima desang, eshitadigan javobing bitta: “Shunday desak ham bo‘laveradi”. Baribir, o‘zini tiyib turolmadi. Besh-olti qadamlik sukutdan keyin yana so‘radi:
— Mening O‘rdada, buning ustiga, yotoqxonada yashashimni qayerdan bilasiz? Sinchimisiz? Yo organda ishlaysizmi? Faqat, iltimos, “Shunday desak ham bo‘laveradi”, deb masxara qimang…
Yigit o‘zini eshitmaganga oldimi yo “maynasi”dagi fikrlarini jamlashga tushdimi, birpas jim yurdi-da, ilkis to‘xtadi:
— Shu savolingizga keyinroq javob bersam maylimi?
Qiz cho‘chib tushdi.
— “Keyinroq” deganingiz – qachon? – deya hadik bilan unga tikildi. Yigit sirli va samimiy jilmayib turardi.
— Ertaga, indinga. Bir yildan keyin…
— Kechirasiz-u, siz meni taniysizmi? Yo?..
— Yo‘q! – Shartta javob qildi yigit. – Tanimayman. Umrimda birinchi marta ko‘rib turibman. O‘lay agar!
— Tavba!..
— Qo‘lingizni bering?
Yigit kutib turmasdan uning qo‘lini o‘ng kafti orasiga olib, kurtkasining cho‘ntagiga soldi. Kafti qattiq, lekin issiqina ekan. Qizning dimog‘iga erkaklar soqol olgandan keyin sepadigan atirning ifori keldi. Qo‘shni xonada turadigan Zahroning eri har kuni ertalab hammomga kirib chiqqanidan keyin izidan shunday yoqimli bo‘y qoladi. Har kuni!
— Qo‘llaringiz muzlab ketibdi, – dedi yigit.
Qizning oyoqlarini bir lahza mador tark etganday bo‘ldiyu munkib ketishiga sal qoldi. Sershox, seryaproq, ulkan-ulkan chinorlar ko‘cha chiroqlarining shusiz ham xira nurlarini to‘sib, beton yo‘lakka ko‘lankasini tashlamaganida va yigit birrov burilib, hamrohining yuziga razm solganida, qizning chiroyli ko‘zlari jiqqa yoshga to‘lganini ko‘rar edi.
U ko‘chada, oydin kechalarda mana shunday, qo‘lini qo‘liga berib, osoyishta, shoshilmay, boshini yigitining yelkasiga qo‘yib, gangur-gungur suhbatlashib, sayr qilib yurgan qiz-juvonlarni ko‘rganida, yurak-bag‘ri qonga to‘lardi. O‘ziga bunday saodatli kunlar, baxtli lahzalar endi nasib etmasligidan ezilardi.
— “Sen borursan katta yo‘ldan, baxtiyor yoshlar bilan!” Shunaqa qo‘shiq bo‘lardi, eshitganmisiz?
Qiz tomoq qirdi. Yutindi.
— Ha, — dedi ovozi titrab. – Ortiq Otajonov aytardi.
— Balli!
Qiz bu maqtovmi, hazilmi – bilolmadi.
— Endi chorrahaning narigi tomoniga o‘tamiz. Qarabsizki, O‘rda.
— Bir gapni so‘rasam, ijozat etadilarmi?
— So‘rangiz.
— Violonchel chalishimni bilsangiz. Anhorning O‘rda dahasidagi yotoqxonada, hatto yuqori qavatda yashashimni bilsangiz. Balki, pasportimning seriyasini ham…
— Bilaman!
— Nima-a?!.
Yigit daf’atan to‘xtadi.
— Oling, o‘sha pasportingizni. Cho‘ntagingizdami, ishqilib?
Qiz hayratu hadik bilan qo‘llari qaltiragancha charm sumkachasini ochdi va pasportini olib, ko‘cha chirog‘ining yorug‘iga tutdi.
— Qarang, – dedi yigit. – Seriyasi – “SA”. Nomeri… – U ikkilangandek chakkasini siladi, – Xullas, nomerida 1, 9, 7 raqamlari bor. Ismingiz – Robiyaxon, familiyangiz –Rizayeva. Ho‘qandi latifda o‘ninchi iyul kuni tug‘ilgansiz.
Qizning qo‘lidagi hujjat tushib ketdi. Yigit uni ilib oldi.
— Bu qanaqasi? Hujjatni ehtiyot qilish kerak, begoyim!..
— Siz kimsiz, o‘zi?.. Qo‘rqitmang meni!
— Kim bo‘lardim. Yaratganning sizday bir ojiz bandasiman. Xudodan qo‘rqqan – bandasidan cho‘chimaydi.
— Endi mullalarga o‘xshab ketdingiz.
— Ha, har sohadan bir shingil. Baxtim ham, kulfatim ham shunda.
Yigitning ovozi hazin tortdi:
— Keling, qo‘lingizni bering, Robiyaxon! Yana pichagina kaftim orasida olib yuray. Yana ozgina… Iltimos!
Hamrohining bu o‘tinchi qizning dilidagi gidirni go‘yo darhol yuvib ketdi. Qo‘lini berdi. Yigit uni kafti orasiga olib, avaylab cho‘ntagiga soldi. Barmoqlarini mehr bilan siladi. Endi yigitning qo‘li ipakdek muloyim tuyuldi. Robiyaning mijjalari yana yoshga to‘ldi. Boshini uning yelkasiga qo‘yib, ko‘zlarini yumgisi keldi.
— “Bu dunyoda sen ham g‘arib, men ham g‘arib”, – dedi hamrohi birpasdan keyin. – O‘qiganmisiz?
— Yo‘q. Eshitganman… Boshim og‘rib ketdi.
— Boshim? Nega?
— Shuncha sir-sinoat. Shuncha gap. Ming yildan beri tanishday muomala qilyapsiz. Men esa sizni birinchi marta ko‘rib turibman.
— Balki ikkalamiz bir-birimizni ming yillardan beri bu yorug‘ olamda sarson-sargardon izlab yurgandirmiz!
— Shunday gaplar bilan odamni ezishdan lazzat olasiz, shekilli.
— Balki… Mana, qarorgohingizga ham yetib keldik. –Yotoqxonaning oynavand eshigi oldida to‘xtadilar. – Bilaman, siz lutf uchun ham “bir piyola choy ichib keting”, demaysiz. Menga esa surbetlik ko‘chasi begona.
— Shunisiga ham rahmat!.. Kech bo‘ldi.
— Xayr!
— Omon bo‘ling! Rahmat! Minnatdorman!..
Yigit beton zinalardan ildam tushib ketdi.
Qiz uning ortidan ma’yus qarab qoldi. Ketmang, mayli, bir piyola choy sizdan o‘rgilsin, deyishga tili bormadi. “Doim shunaqa, – deb pichirladi uning lablari, – zaril paytda tilim aylanmay qoladi”. Aylanganda-chi? Xonangga qanday taklif qilasan? Birovni mehmonga chaqiradigan joymi, o‘zi, o‘sha hujrai xosing?..
U konservatoriyani tugatib, simfonik orkestrga ishga joylashgan yili xolasi ko‘ziga yosh oldi: “Jon qizim, men bechorani kechir! O‘g‘lim bittasi bilan o‘ldim-kuydim qilib yurgan ekan. To‘yni tezlatmasak bo‘lmaydigan. Kvartiramizning uch xona degan nomi bor… Balki, birorta yotoqxonadan joy topilar. Surishtirib ko‘rsang bo‘larmikin? Nima deysan? Bir-ikki so‘m xarajati chiqsa, pochchang qarab turmasdi”.

* * *

Lift eshigi taraqlab yopildi va zanjirlarini sharaqa-shuruq qilganicha ko‘tarilib ketdi. Qavatdagi lampochka kuyganiga necha kun bo‘ldi. Almashtiradigan mard yo‘q. Qorong‘i yo‘lakni dog‘lanayotgan yog‘ning achchiq hidi bosgan.
—Farrux! – Zahroning oshxona tomondan ovozi keldi. – Ha, yergina yutsin sani!.. Kosani opkel, dedim sanga!
Qulfni arang ochdi. Qo‘llari qaltirar, tinimsiz oqayotgan ko‘z yoshlari qovoqlarini beayov yuvar, lip-lip uchayotgan lablari ayanchli pichirlar edi: “Doim shunaqa!..”
Qancha o‘tganini sezmadi. Eshik sekin taqillaganday bo‘ldi.
— Kim? Ochiq, kelavering…
— Assalomu alayku-um! Hamrohingizman.
— Voy, o‘lmasam!..
— Mumkinmi?
Sim karavot g‘ijirladi. Eshik ochilib, uzun ko‘lanka ko‘rindi.
— Nega qorong‘ida o‘tiribsiz, begoyim?
— Voy, sizmi?.. Qanday kirdingiz? Qorovul bor-ku?..
— Hujjatingizni ehtiyot qiling desam, baribir qaramabsiz. Mana, pasportingiz.
— Qattiq charchagan ekanman. Birpasgina cho‘zilay deb qotib qoppan.
Yigit paypaslab, chiroqni yoqdi. Nochorgina simda osilib turgan yagona lampochka xonani xira yoritdi. Robiyaning nazarida, yigit o‘zining nogahon kirib kelganidan o‘zi hijolat chekib, nafasi ichiga tushib ketganday tuyuldi. Qiz omonat boshpanasiga kirgan zahoti sozini eshik oldiga suyab, o‘zini karavotga tashlagan. Tashlaganu o‘ksinib-o‘ksinib yig‘lagan. Yig‘laganini uning rangpar yuzlariga chaplanib ketgan surmalari ham aytib turardi.
Robiya karavoti suyanchig‘idagi yuvilaverib piyozning po‘stidek bo‘lib ketgan oq sochiqni olib, shosha-pisha yuzini artdi.
Yonidagi eski qizil adyol yopilgan karavotda sochilib yotgan kitoblar, nota qog‘ozlari, kiyimlarni yig‘ishtirgan bo‘ldi. Poshnasi baland qora etigining bir poyi bo‘sag‘ada – tirqishlaridan suvaraklar sayrga chiqishni yaxshi ko‘radigan taxta polda, ikkinchisi to‘rroqda – uniqib ketgan sholcha ustida, uzun qo‘nji buklanganicha qolgan ekan. Ikkalasini ham karavoti tagiga tiqdi. Non ushoqlari sochilib yotgan gazeta-dasturxonni yig‘ishtirar ekan, labini tishladi: “Sharmanda bo‘ldi-im!”
Yigit pasportni uzatdi.
— Voy, rahmat!.. Doim narsalarimni yo‘qotib yuraman.
Robiya stolning oldidagi zang bosgan temir kursini surib qo‘yar ekan, dimog‘iga yana o‘sha tanish muattar bo‘y urildi:
— O‘tiring, – dedi til uchida.
— Yo‘q, yaxshisi, siz yuring. Ko‘chaning narigi tomonidagi kafeda ham tamaddi qilamiz, ham gurungni davom ettiramiz.
— Yo‘g‘-e, sizni shuncha ovora qilganim yetar…
— Aslo! Hali ancha kam. Kamini to‘ldirishimiz kerak.
Bu hazil Robiyani jilmayishga majbur qildi:
— Unda borganim bo‘lsin!
— Bu – boshqa gap. Men ketdim. Joy tayyorlatib qo‘yaman. “Oqshom gurunglari” kafesi. Xo‘pmi?
— Xo‘p! – dedi qiz ko‘zlari charaqlab.
Ko‘nglidagi umid va shubha, quvonch va hadik qorishib, aralashib ketganini sezardi: “Bu yog‘i endi nima bo‘ladi?” Nahotki, omading yurishayotgan bo‘lsa? Balki baxting ochilib ketar, Robiya? Yana ishongisi kelmasdi. Hovliqaverma, qizcha! Balki o‘sha chiroyli yigit shunchaki ermak axtarayotgandir. Keyin qorasiniyam ko‘rmassan. Dilingdagi bir alaming ming bo‘lib, ko‘z yoshlaringni to‘kib, huvillagan, lahaddek shu sovuq xonada tag‘in yakka-yolg‘iz, so‘qqaboshligingcha qolarsan. Nima bo‘lganda ham, uning kafega borgisi kelayotgandi. Balki yo‘q yerdagi narsalardan umidvor bo‘layotgandir. Ehtimol bu tasodifiy uchrashuv Yaratganning inoyatidan bir ishoradir!
Hech kimga, hech qachon nolinmagan, ko‘z yoshi qilmagan Robiya shu tobda kimdandir maslahat so‘rashga, tushga o‘xshash ayni hodisalarning ta’birini bilishga ehtiyoj sezmoqda edi. Unga bo‘layotgan bu voqealar hamon sirli, dudmal va noayon ishlarga o‘xshab tuyulardi. Qani endi yoningda onang, opang, yaqin dugonai sirdoshing bo‘lsa.
Hamxonasi Novvot turmushga chiqib ketganidan keyin yolg‘izligi yanayam bilindi. Xolasining gaplarini bot-bot eslaydigan bo‘ldi: “Senga Ayubning sabrini bersin, Robiya qizim! Obщejitiyega sovchi kelishi qiyin. O‘zing bir yo‘lini qilarsan endi. Yolg‘iz odamga jannat ham tatimaydi”.
“Ertaniyam o‘ylashimiz kerak, – degandi Novvot to‘yi oldidan. – O‘zimni avray-avray, o‘ttizdan oshdim. Tomog‘imning tagidagi baq-baqlarimga qara. Qopning o‘-o‘zi. Endi kimni, nimaniyam qoyil qilardim”.
Novvot mudom zorlanardi: “Jussamning ketmondastadan farqi yo‘q. Tap-taqir. Qaysi kallam bilan o‘yinchilikni tanlaganakanman, bilmayman. Tana-to‘shimda ma’ni bo‘lmagandan keyin, yigit o‘lmagurlar meni boshiga uradimi!.. Senday yuzlarim oppoqqina, ko‘zlarim doim muloyimgina kulib turganida, o‘zim bilardim. Seni ko‘rgan erkak o‘libgina qoladi. Ko‘zlaring, bellaring, ko‘kraklaring… Yetti chaqirim naridan o‘tayotgan yigit ham burilib qaraydi. Bir aybing – o‘zing lattasan. Anavi matohingni g‘it-g‘it qilishdan boshqa ishga yaramaysan…”
“Xo‘jayiningiz necha yoshdalar, opa?” – deb so‘ragan edi Robiya.
Novvot yashirmagan. Xotini o‘lib, “erlikka nomzod” bo‘lib turgan o‘sha odam, ellikdan oshganiga qaramay, hali dayov, degan. To‘pposday. Bola-chaqasidan tingan. Nevarasi bo‘lsa-chi? Shahri Samarqandda do‘konlari bor. To‘yimiz o‘tishi bilan ikki xonali kvartirasini nomimga xatlab bermoqchi. O‘sha uyda alohida yasharkanmiz.
“Muhimi, o‘zimniki, – degan edi san’atni tashlab, uy bekaligi sari oshiqayotgan raqqosa. – Birorta betayinga ikkinchimi, Xudo biladi, uchinchimi, xotin bo‘p tekkanimda, yo jazman tutinganimda, burnimni bo‘shatarmidi. Qachon mening navbatim kelarkan-u, qachon o‘sha betayin birpas yelkamni silab, hovurimni bosib ketarkan, deb sarg‘ayib o‘tiramanmi. Sherikli oshning beti qursin!”
Endi uning bo‘sh turgan karavoti Robiyaning ko‘ziga qorong‘u kechalarda tobutga o‘xshab ko‘rinadi. Novvot ketgach, yotoqxona direktoridan, menga alohida xona bersangiz, deb iltimos qildi.
“Alohida xonada nimalar qilmoqchisiz?” – deb so‘radi musofirxona xo‘jasi.
“Bilasiz, violonchel chalib turaman. G‘it-g‘iti sherigimga malol keladimi deb cho‘chiyapman”.
“Mayli, – dedi direktor undan ko‘zlarini uzmay va qo‘shib qo‘ydi: – Ba’zida shilpildoq pishirib bersangiz, bas”.
Robiya tars o‘rnidan turdi-da, kabinetdan indamay chiqib ketdi: “So‘lagini oqizmagan sen qoluvding!..”
Ortidan pixillagan ovoz eshitildi: “Gado arazlasa, turvasiga ziyon”.
Hamma erkak – bir go‘r. Yolg‘izlik gulxanida qovurilib, mehrga mushtoqu muhtoj yurganingni yaxshi biladi. Shu olov taftida isinib, nafsini qondirmoqchi bo‘ladi.
Zahroning eri, Mirvosil ham uni yolg‘iz ko‘rishi bilan ehtiros bilan shivirlaydi: “Qalay, haykal tayyor bo‘p qoldimi, Robiya?” Bu iffatingni qachongacha asrab-avaylaysan. Asraganing bilan endi senga birov haykal qo‘yarmidi, degani. Qizning nafasi ichiga tushadi. Qarg‘anadi: “Qizingga buyursin o‘sha haykal!”
Bir gal Mirvosil ichib olgan ekan. Liftda shartta unga tashlanib, quchoqlab, o‘pa ketdi. Har tuki bigizday keladigan soqollari qizning yuzlari, bo‘yni, lablarini shilib yuborganday bo‘ldi. “Ikkinchi xotin bo‘lib teg menga! – dedi hansirab. – Umringni behuda o‘tkazma. Lazzatlanib yasha! O‘g‘il tug‘diraman!..”
Mirvosil chotiga tepki yeb tinchidi.
Zahro bechora erini goh u, goh bu ayolning og‘ushida ushlab oladi. Ayollar bir-birining sochini yulgan. Yuzini timdalagan. Bolalar izillagan. Tekin tomoshani ko‘rib, qo‘shnilar yayragan. Baqir-chaqir. Er, gunohkor ho‘kiz, boshini xam qilganicha, tamshanib turgan: “Kayf ustida adashib qoppan, deyapman-ku! Bo‘ldi endi, o‘chir, Zahro!”
O‘ziga qaramay qo‘ygan Zahro bechoraning sochiga allaqachon qirov qo‘nib, kampirga o‘xshab qolgan. Eri teatrda adminstrator, ayoli kassir. Er ertalabdan yarim tungacha nard tashlaydi. Ayol tongdan shomgacha javraydi: “Artisti betayinga tegmay mangina o‘lay!”
Robiya yotoqxonada qari qiz, yolg‘iz kampir bo‘lib qolib ketganlarni ko‘z oldiga keltirsa, vahimasi oshaveradi. Topgani tomog‘idan ortmasa. Qo‘qonda ota-onasidan qolgan ikki xonali kvartira sotilib ketgan. Qachon o‘zining peshonasiga uy-joy bitadiyu, qachon uni sozlaydi. Bunday paytlarda qiz o‘zini qarib, keksayib, kimsasiz sahroda tanho uloqib yurgandek his qiladi. Qo‘qonga qarab yurishi bilan ko‘z yoshlari oqaveradi, oqaveradi. Ota-onasining qo‘sh qabri tepasiga borib yig‘lab-yig‘lab keladi. Go‘yo ular kecha halok bo‘lganu yolg‘iz farzandi ko‘nikolmay, taqdiriga tan berolmay ovora. Ko‘zlari shishib ketadi. Yig‘layverib sillasi, tinka-madori qurib, aftoda holda qaytadi. Xolasi ko‘pdan beri yubormaydi. Duoingni shu yerdan, uzoqdan bag‘ishlasang ham bo‘ladi…
Robiya o‘zini biror yigit uchrashuvga taklif qilishini, sevishi va erkalashini tasavvur qilolmasdi. O‘kinardi. O‘zi hech qachon, hech kimga ko‘ngil bermagan. Berolmagan. Jur’ati yetmagan. Yetgandek bo‘lgandayam, dami ichida qolib ketavergan. Erkak kishining soyasidan ham hayiqadi.
Shu tobda u tush ko‘rayotganga o‘xshar va ko‘rayotgan totli tomoshasi tugab qolishidan xavotirda. Goh sovuq yeganday junjikib, goh iztirobning zo‘ridan peshonasini ter bosib, alahsirayotgan bemorday torgina xonada, ikki karavot orasidan u yoqdan-bu yoqqa borib kelardi. Oxiri shartta to‘xtab, qalin sochig‘ini yelkasiga tashladi. Ustimdan suv quyib chiqay, balki xayolim joyiga kepqolar, deb o‘yladi.
Hammomdan chiqib, o‘ziga oro berishga kirishdi. Tuzuk-quruq bo‘yanmay, yasan-tusan qilmay qo‘yganiga ancha bo‘lganini esladi. Kalta qirqilgan qora sochini ensasiga yig‘ib turmaklar ekan, ikki tutamini qoshlarigacha tushirib qo‘ydi. Peshonasida ajin yo‘q. Shunday bo‘lsa-da. Yoshroq ko‘ringani tuzuk. Qosh-ko‘ziga qalam tortdi. Ingichka bo‘yniga atir purkab, labini bo‘yadi. Yuzidagi sepkillarini yashirish uchun upani qalin surtdi. Ko‘ngli to‘lmadi. Kampirga o‘xshab qolganday tuyuldi. Artib tashladi. Bor – boricha, yo‘q – holicha.
Eshiklari osilib qolgan shkafni ochib, yana boshi qotdi. Qaysi ko‘ylagini kiygani ma’qul? Xuddi bir vagon libosi borday, ikkilanishini qarang! Nim pushtisini oldi. Uzunroq. Oyog‘idagi etigiyam hadeganda ko‘zga tashlanmaydi. Lolaro‘y jemperini egniga ildi. Etigini kiydi.
U poyafzal izlab bozoru butiklarga kirolmaydi. Magazinlarning peshtaxtalaridagi bir-biridan chiroyli, rangi ko‘zni oladigan poshnasi o‘qday, uchlari mixday bejirim tufli va etiklarni kiyib ko‘rolmaydi. Uning xos fabrikasi, xos ustasi, xos etikdo‘zi bor. Hammasi bir joyda – ortopediya do‘konida. Ortoped usta uch santimetr kalta o‘ng oyog‘iga moslab-tayyorlab bergan zil-zambil poyafzalni sudrashga mahkum.
Robiya tumbochkasi ustida turgan ramkadagi suratni qo‘liga olib, og‘ir xo‘rsindi. Suratdan shop mo‘ylovli otasi, qoshlari qalamdek onasi, o‘rtada – sochiga qizil lenta taqqan qizcha unga xushnud qarab turishar edi.
“Mehribonlarim! – deb pichirladi endi o‘sha qiz. – Men uchrashuvga ketyapman. Uchrashuv deyishgayam tilim bormaydi! Tavakkal qilyapman… Qizingizga omad tilang! Baxt tilang! Hozir yonimda bo‘lganingizda edi…” Suratga lablarini bosganida chorcho‘pning oynavand yuziga ikki tomchi qaynoq yosh tomdi.
Robiya yotoqxona ostonasidan hatlab o‘tar ekan, entikib ketdi. Dimiqib yotgan musofirxonadan chiqqan kishi ko‘klamning salqin va musaffo havosidan to‘yib-to‘yib nafas olgisi, bo‘m-bo‘sh ko‘chalarda huzurlanib yurgisi keladi. Yomg‘ir birovdan istihola qilganday maydalab, sassiz va shoshilmasdan yog‘ardi. Go‘yo gir-atrof tunning bu sokin navosiga butkul mahliyo bo‘lib qolgan. Qorayib ko‘rinayotgan binolarning derazalari, qunishibgina turgan daraxtlarning yaproqlari, horg‘in avtolarning oynalari, osoyishta ko‘chalarning asfaltlari, maysalardagi nuqralar neon chiroqlarining hazin shu’lasida sirli yaltirab, ko‘ngilda mahzun tuyg‘ular uyg‘otadi.
Kundan-kunga qarib-chirib borayotganingni, o‘tayotgan har bir daqiqa seni baxt va umid degan manzillardan tobora uzoqlashtirib ketayotganini anglab, his qilib yashash — azob. Bir qarasang, daraxtlarning yaproqlari yam-yashil, ko‘z uzolmaysan. Yana bir razm solsang, yashashdan charchagan og‘ir xastaday so‘lg‘in. Keyin ko‘rsangki, zang tusiga kiradi va shoxlarni tark etadi. Bunday judolikka ko‘nikishdan o‘zga yozmishi yo‘q novdalar bir kechada mung‘ayib, qo‘llarini ko‘kka cho‘zgan qoqsuyak kampirlarga o‘xshab qoladi. O‘ylaysanki, yaproqlar bu hayotga nima uchun kelgan edi? Nimani ko‘rdi? Nimaga erishdi? Javobini topolmaysan. Ko‘ngling buzilgani, diling ezilgani qoladi.
Dilgir lahzalarda Robiyaning qo‘li kamon sari cho‘ziladi. Violonchelning nozik torlaridan, o‘yilgan bag‘ridan bir ohang tarala boshlaydi. Chaqaloqning sochlaridek mayin, ko‘zlaridek beg‘ubor, kulgisidek maftunkor bir navo. Navoki, muhabbat va sadoqat, yolg‘izlik va umid, mehr va ma’yuslik bilan yo‘g‘rilgan. Dilingda ardoqlab yurgan eng bokira tuyg‘ularingni, o‘y-xayollaringni junbushga keltirib, vujudingni sehrlab qo‘yadi. Kamonga qo‘shilib to‘lg‘onayotgan torlar go‘yoki baxt va mehrdan, bokiralik va ma’sumlikdan mo‘jizaviy qo‘shiq kuylaydi: “Sen go‘zalsan! Go‘zalsanki, orzularingdan voz kechma! Minba’d voz kechma!” Ko‘nglingga azob berib yotgan shubha-gumon, umidsizlik, rutubat ohanglar qanotida chekingandek bo‘ladi. Ruhing yengil tortib, dilingga ummon kabi quyilgan sehrli tuyg‘ular, otashin ehtiros endi ko‘zlaringdan qaynoq yosh bo‘lib otiladi. Erta ketgan otang, mehribon onang, betashvish bolaliging ko‘z oldingdan o‘taveradi, o‘taveradi. Ko‘zyoshlaring oqaveradi, oqaveradi… Vujuding go‘yo larzalar girdobida qoladi. Sog‘inch, o‘tinch, iltijo… Ko‘zlaring yumilib, ilohiy ohanglar og‘ushida parvoz qilayotganingni sezmay qolasan. Go‘yo poyonsiz samolarda kezib yurgan farishtaga aylanasan. Taskin-tasalli, halovat topganday bo‘lasan…
Kosovolik maestro Stepan Hunzerning bor-yo‘g‘i bir necha notadan iborat asari ana shunday umidbaxsh quvvat va orom bag‘ishlaydi. Ijro qilib ham, tinglab ham to‘ymaysan. Mehrga to‘yish mumkinmi?

* * *

Yigit eshik oldida kimlar bilandir suhbatlashib turgan ekan. Robiya muloyimgina bosh egib salom berdi. Mezbon unga peshvoz chiqar ekan, qahvaxonaning xos kamzuli yarashgan mulozim ichkaridan guldasta ko‘tarib chiqdi. Yigit gulni olib, qizga ikki qo‘llab tavoze bilan uzatdi:
— Xush ko‘rdik!
Qip-qizil atirgul! Shunday tekis, shunday mahkam siqib bog‘langanki, bir quchoq chechak yaxlit gulga, alvon guldastaga aylanibdi. Bunday iltifotdan gangigan qizning tiliga arang bir so‘z keldi:
— Tashakkur!
Robiya bu kafega ko‘p kirgan. Kirgan-u, uning ikkinchi qavatida hilvat hujralar borligini bilmas ekan. Eshigiga bambuk bo‘ltaklaridan “parda” osilgan hujralardan nim qorong‘i yo‘lakka xiragina nur taralib turardi. Uzun yo‘lakning oxiriga yetgunlaricha u sahnaga birinchi marta chiqqan sozandaday hayajondan oyoqlari chalkashib ketayotganini sezdi. Nazarida, oyoqlari tagidagi qalin poyondoz emas, naqd muz. Ehtiyot bo‘lmasa, toyib-sirpanib yiqiladiganday. Buni sezgan hamrohi bilagini tutdi. Qiz unga suyanib oldi. O‘zini xuddi shu hilvat go‘shaning xo‘jayinidek (“Balki xo‘jayinidir!”) tutayotgan yigitning kayfiyati zo‘r, harakatlari dadil edi. Qo‘l qovushtirib turgan mulozimlarga “tezlatinglar” deb qo‘ydi.
“Bambukzor”ni shaldiratib ochdi:
— Marhamat!
Yigit Robiyaning gulobiy yomg‘irpo‘shini olib, burchakdagi ilgakka osdi va ustidan o‘zining charm kamzulini ildi. Yo‘q, shunchaki ilmadi, plashchni o‘zining charm kamzuliga avaylab o‘ragach, ustiga oq sharfini tashlab qo‘ydi. Mehr to‘la bu iltifotni ko‘rib qizning etlari jimirlab ketdi.
Yigit endi kuyovlarday kiyingan. Timqora kostyumi, oppoq ko‘ylagi va qizil galstugi ko‘zni olaman deydi. Qalin tim qora sochlari chiroyli taralgan. Ko‘krak cho‘ntagidan qizil dastro‘molchasining uchi ko‘rinib turardi. Robiya uni ko‘chada shu libosda uchratib qolsa, yonidan tanimasdan o‘tib ketishi turgan gap edi.
— Ijaraxonamizga birrov o‘tib keldim, – dedi yigit xotirjam. – Talaba ukam bilan shu yaqin-orada – Sebzorda turamiz.
Qiz muloyim jilmaydi:
— Endi diplomatlarga o‘xshab ketibsiz. Yarashibdi!..
Guldastani guldonga joylar ekan, yigit mamnun bosh silkib qo‘ydi. Muattar bo‘y qizning dimog‘ini qitiqlab, vujudidagi g‘ulg‘ulani yana parokanda qilib o‘tdi. Ichida xo‘rsindi. O‘zini qanday tutishni, nima qilishni, nima deyishni bilmas, go‘yo karaxt bo‘lib qolganday edi.
Bejirim stoldagi vaza to‘la meva. Olma, anor, nok, apelsin, kivi, banan… Hammasi ikkitadan. Jufti bilan! Ustiga bir shingil oltin rang uzum qo‘yilgan. O‘rindiq yumshoqqina. Suyanaman desang, bolishiyam tayyor.
Mulozim oq barkashda choy ko‘tarib kirdi va yigitning oldiga qo‘ydi. Qiz oq taqsimcha ustidagi oq choynakni oldiga tortib, choyni oq piyolada qaytardi. Birinchi piyolani yengil tavoze bilan yigitga uzatdi.
Robiya hamon nimalar bo‘layotganini tushunolmas, biroq tezroq anglab yetgisi kelardi. Go‘yo uni kimdir zimdan kuzatib turganday, ustidan kulayotganday. Yigit uni bir ko‘rishda yoqtirib qolganiga ishongisi kelmas, bunday voqealar hind filmlarida bo‘ladi, deb o‘ylardi. Kelib-kelib yoshi o‘ta boshlagan oqsoq qizga kuni qolmagandir. Ko‘zga yaqin yigit ekan. Shaydolari sochidan ham ko‘p bo‘lsa kerak. Bir qarasang, asilzodalarga o‘xshaydi, gaplari dadil va ma’nili. Yana bir qarasang, andak dag‘alday tuyuladi, lekin dag‘alligiyam o‘ziga yarashgan. Yasamalikdan yiroq, jo‘n va jo‘yali. Samimiy. Turmushning achchiq-chuchugini totgan ziyoli odamning didini beradi. Kattazang emasligi aniq. Qizning quvvai hofizasi shivirlar ediki, ishon, ko‘ngli ham, chehrasi ham ochiq, durust yigit.
Qaynoq choy, g‘oyat totli tuyulgan tovuq sho‘rva uning vujudini tamomila o‘z zabtiga olgan hayajonu junjikishni bosganday bo‘ldi.
Uzungina ruh qozonda go‘sht olib kirgan mulozim shampan vinosini ochdi.
— Nega ma’yus tortib qoldingiz, Robiyaxon?
— O‘zim, – javob qildi qiz xomush.
— Keling, hadikli xayollarni quvib, yayrab o‘tiraylik.
Qiz ma’yus jilmaydi. Mezbonning muhim narsa yodiga tushgandek birdan yuzlari yorishib ketdi.
— Darvoqe, tanishaylik. – U yonidan yashil pasportini chiqarib, qizga uzatdi. – Ismim – Asror, familiyam — Xurramov. Yoshim siznikidan – bir yoshu o‘ttiz uch kunlik katta…
— Voy, qanday yaxshi! – deb yubordi qiz. – Men sizni… ancha yosh bo‘lsangiz kerak, deb o‘ylabman.
— Bemalol aka deyaversangiz bo‘ladi.
— Xo‘p-xo‘p, Asror aka!
Robiyaning ko‘ngliga soya solib turgan mavhumlik ko‘tarila boshladi. Yigit vinoga qo‘l uzatdi:
— Bir qultumgina.
Qiz o‘zini orqaga tashladi:
— Men hech qachon ichmaganman, Asror aka.
— Lekin bugun… tarixiy kun.
“Aka” deyish shu qadar yoqimli ediki, bexosdan vujudining qay bir qatlamlarida anglab bo‘lmas, qandaydir totli va tiyiqsiz tuyg‘ular junbushga kelgandek bo‘ldi. Uyalib ketdi! Yigit qadahlarni yarimlatib vino quydi.
— Ijozatingiz bilan, bir so‘z aytsam, Robiyaxon.
— Aytingiz! – javob qildi qiz yuzlari yal-yal yonib.
— Tillodek tovlanib turgan ushbu ne’matni bu yorug‘ olamda o‘zim bir umr orzu qilgandek keng peshona, aqlli va kamsuqum, sodda va samimiy, og‘ir-vazmin va g‘oyat go‘zal bir qizni, ya’ni Sizni uchratganim uchun ichsak!
Uzundan uzun bu iqrorni eshitib, Robiyaning tillari tanglayiga yopishib qoldi, desak kamlik qilar-ov. Yaxshisi, qiz bechora adoi tamom bo‘ldi, deb qo‘ya qolamiz. Tomog‘ini namlash uchun oq piyoladan choy xo‘plagisi keldi. Lekin qo‘li band – qadah ushlab turardi.
Bir qultum yutdi. Muzdaygina ekan. Yana ichgisi keldi. Juda-juda ichgisi keldi! Iymandi. Yigit oxirigacha sipqordi.
— Asrorjon aka, menda bir savol paydo bo‘ldi. – Endi dadillashgan Robiyaning katta-katta qo‘yko‘zlari chaqnab turar, ayni paytda qalin, qayrilma kipriklarida adashgan ikki tomchi nuqradek yaltirardi.
— Aytingiz.
— Mening “aqlli va kamsuqum, sodda va samimiy,” ekanimni bir pasda qanday bilib oldingiz?
— Xo‘p, desangiz, avval sal tamaddi qilib olsak. Keyin Siz uchun alohida matbuot anjumani uyushtirib, barcha savollaringizga batafsil javob qaytarsam.
“Hazilkash ekanlar”, – deb o‘yladi qiz.
Taom ishtaha bilan tanovul qilinib, qo‘llar xushbo‘y namsochiqlarga artilgach, yigit cho‘ntagidan qalingina konvert chiqarib, oq dasturxonga qo‘ydi. Konvertning yonidan bir shoda kalit, kumushrang cho‘ntak soati va urinib, eskirib qolgani ko‘zga tashlanib turgan ko‘k g‘ilofcha joy oldi.
— Shunday qilib, matbuot anjumanimizni boshlaymiz, – dedi Asror Xurramov. Aytdiki, bugun – g‘oyat omadli va unutilmas kun. Ikki oyga cho‘zilgan navbatdagi loyihamiz muvaffaqiyatli yakuniga yetdi. Qorasuv dahasidagi o‘n besh sotixli hovli uch qavatli shohona uyi bilan sotildi. Ertalab uni bir yarim million dollarga pullab, shartnomada kelishilganiday, mablag‘ning uch foizidan umid qilib turgan joyimda, sotuvchining kel-keli kelib ketdi-yu, yana besh yuz qo‘shib yuborsa, deng! (Ma’ruzachi oldidagi oq konvertni silab qo‘ydi!) Ana endi Asror akangizning Parkent dahasidagi yangi uylarning orasida olchangla-ab yurishini tomosha qiling. Bitta-ikkitasini ko‘zimning ostiga olib qo‘ygan edim-da! Sho‘yti-b yursam, ikkinchi qavatdagi shinamgina bir kvartiraning ustidan chiqib qolmaymanmi! Sakson sakkiz kvadrat metr. Pishiq g‘ishtdan. Uymisan uy. Badastir. Uch xonada uchta televizor. Kosa-tovoqdan dazmolgacha muhayyo. Buning ustiga, yetmish foiz pulini o‘ttiz olti oyda bo‘lib-bo‘lib to‘lash yo‘rig‘ini aytmaysizmi! Ol-da, dimog‘ingni choq qilib yasha! O‘ychi o‘yini o‘ylagunicha, tavakkalchi ishini bitiradi. Ato etganiga shukr deb olasiz-da! Pulning yarmi dastlabki to‘lovga sarflanib, xonadonning kaliti o‘sha yerning o‘zida qo‘lga olindi desam, ishonavering. Yig‘ib-terib yurganlarimni qo‘shib-chatsam, jovlikkina to‘lasam ham bo‘lardi. Ertani o‘yladim.
Qiz ko‘nglida: “Ishiga pishiq, g‘ayratli yigit ekan”, deb o‘yladi.
Shoshilmasdan gapirayotgan Asrorning yuzida kishini o‘ziga rom etguvchi qat’iyat va samimiyat zuhur edi. U andak o‘ylanib turdi va birdan:
— Ey, sabrdan yaralgan, Robiya! – dedi hayajon bilan senlashga o‘tib. – O‘sha uy endi ikkalamizniki bo‘lishini istayman!..
Asror kalitlar shodasini qizga uzatdi. Robiya o‘rnidan turib ketdi va kalitlarni avaylab oldi. Olar ekan, beixtiyor tavoze bilan boshini egdi va ko‘nglida: “Yopiray!” deb yubordi. Lekin keyin nima qilishini, nima deyishini, kalitlarni qayerga qo‘yishini bilmay sarosimada, dovdirab qoldi. Go‘yo hovuchidagi bir shoda javohir kaftlarini cho‘g‘dek kuydirardi. Go‘yo tildan qolganday, lablari titrar, lekin sasi chiqmasdi.
Yigit esa aytayotgan gaplaridan masrur va mast, hayajon bilan davom etardi:
— Endi o‘zing ayt, Robiya! O‘n bir yillik ijaraxonlikdan keyin bunday boshpanaga yetgan mardum ulfatlaridan suyunchi olmasligi mumkinmi? Yo‘q-da! Bir zamonlar, televizonda teleboshlovchi paytlarim, birga ishlagan qadrdonim Nozim Surxonga sim qoqib, ziyofatdan gap ochsam, tarang qiladi, deng. Gapini qarang. Ishxonasiga borib, mashinamda olib ketsam borarmish o‘sha ziyofatga. Nima ham qilarding? Erkaligini ko‘tarasan-da! Toshkentga kelib topgan qalin oshnam, universitetdagi saboqdoshim bo‘lsa. Bir qorindan talashib tushgan aka-ukaday gap. Shunday qilib, telemarkaz darvozasi oldida Nozim Surxonni kutib o‘tirgandim. Radiodan taralayotgan nay navosiga bo‘shashib, ko‘zlarim yumilib-yumilib ketayotgandi. Cho‘chib tushdim. Qarasam, qarshimdan o‘rtabo‘yli, boshyalang bir qiz kelyapti. Og‘zim ochilib qoldi. Ochilmasinmi? Yelkasiga istolbaday bir narsani osib olgan bechora qiz yuki og‘irligidan bukchayib qolgan. Kosasiga cho‘kkan chiroyli ko‘zlari shu darajada ma’yus va shu darajada mungli ediki, ana-mana yig‘lab yuborsa kerak, degan xayolgayam bordim. Shundoqqina yonginamdan, bir qadam naridan o‘tib ketdi.
Yuragim jiz-z etdi. Keyin ustimdan birov bir satil muzday suvni quyib yuborganday, varaja tutib ketdi. O‘zimga kelib qarasam, mashinamning eshigini qulflashniyam unutib, uning izidan zippillab ketyapman. Qorama-qora, qistanib boryapmanu, o‘ylayman: “Boshpanali bo‘lsam uylanaman deb yurganding, Asrorboy. Niyating xolis ekan!”
Irim-srimlarga toqatim yo‘q. Ammo katta ko‘chaga yetay deganimizda, sekinladim: “Shu hurliqo chorrahada to‘xtasa, niyatimning Xudoga xush kelgani!”
Butun vujudi quloqqa aylanib, hangu mang o‘tirgan qizni Asror tamomila sehrlab qo‘ygandi.
— Baxtimni qarangki, – deya davom etdi ilmi kalom sohibi, sobiq teleboshlovchi, – “istolba sudragan” qiz katta ko‘chani kesib o‘tishga ulgurmadi. Keyin… keyin uni gapga soldim. Aqlli ekan. Aqlli bo‘lmasa, entak-tentak gaplarimga chidarmidi. Mahmadonalik qilmadi. Jikkilamadi.
Yuzlari alvonga tortib ketgan qiz, boshini ko‘taray demasdi. Qanday ko‘tarsin? Nima desin? Oldida o‘tirgan erkakning ko‘zlariga qanday qarasin?
— Qancha joylarda ishladim, o‘qidim, – dedi endi yigit hayajonini bosib. – Qancha qizlar yonimdan o‘tdi. Birortasiga durustroq tikilib qaraganim yo‘q. Qarasam ham ichimda g‘ijinim kelardi. Sababini yaxshi bilaman. Hammasi qandolat fabrikasidan chiqqan konfetday – bir xil. Chiroyli. Yaltiroq. Zamonaviy. Bo‘yangan, o‘rangan. Faqat ikki og‘iz gaplashsang, tilingni tishlaysan. Toshi yengil. Ichi zang bosgan bo‘chkaday bo‘m-bo‘sh!..
U dasturxondagi soatni ochib, qizga uzatdi. Soat qopqog‘idagi oq-qora rasmdan yigirma besh yoshlardagi, yuzlariga sepkil toshgan, suluv qiz jilmayib turardi.
— Tanidingmi? Shu qiz senmisan?
— Ha, men… – Qiz iymanibgina jilmaydi. – Menga o‘xshaydi.
— O‘xshaydimi? O‘zingmi?
— O‘zim…
— Ofarin! – yigit o‘rnidan turib ketdi va joyida bir aylanib, o‘tirdi. – Enajonimga yuz ofarin, Robiyaxonga ming ofarin!
Qiz hayrat bilan unga tikilib qoldi. Qovoqlari uchdi. Yigit jiddiy tortdi:
— Suratdagi ayol – mening enam.
— Enam?!.
— Ha, rahmatli enam. Men uchinchi sinfga borganimda vafot etgan… Tok urgan. Vrach edi. Enam ham ikki yoniga sal chayqalib yurardi.
— Xudo rahmat qilsin!.. Dadangiz hayotmilar, ishqilib?
— Beadad shukur! Xatirchida o‘tiradi. Nafaqaxo‘r.
Qiz bir soatga, bir oldida o‘tirgan yigitga boqar va nimalardir demoqchi bo‘lardi-yu, botinolmasdi.
— Asrorjon aka, yana so‘rasam maylimi? – dedi nihoyat ikkilanibroq.
— Bilaman nima deyishingni, Robiya. “Tush ko‘rmayapmanmi?” demoqchisan.
— Ha-a…
— Sen-ku, mayli. O‘zimning ham ishongim kelmayapti, Robiya. Lekin hech bir go‘dakning onasi o‘lmasin. Hech bir bola o‘gay onaning qo‘lida zor qaqshab, turtki yeb, o‘ksinib qolmasin. Sezdim, Robiya! Yetimlik sening ham boshingdan o‘tgan. O‘tmasa, yotoqxonalarda sarson ochib yurmasding…
Bu gaplardan qizning ko‘ngli buzilib, yuzlarini qo‘llari bilan yopib oldi. Yelkalari silkinardi. U shiddati baland, dadil va chechan bu yigitning o‘ziga o‘xshash yetimcha ekanini xayoliga ham keltirmagan edi. Asror ishonch bilan gapirar, Robiya mahliyo bo‘lib eshitardi.
— Shu tobda rahmatli enalarimizning ruhlari ikkalamizni kuzatib, quvonib turgan bo‘lsa, ne ajab!..
Qiz xayollar girdobida o‘tirgan yigitga qaradi va yurak yutib so‘radi:
— Asrorjon aka, meni to‘satdan uchratib qolgan bo‘lsangiz. Pasportimning nomerini, qayerda yashashimni, qaysi shaharda, qachon tug‘ilganimgacha qanday bilib oldingiz?
Yigit o‘zini orqaga tashlab, qulochini keng yozdi va miriqib kuldi.
— Osongina, – dedi. – Violonchel g‘ilofini yelkangdan olayotganimda, yotoqxonang oldida yana o‘zingga qaytarib berayotganimda, sumkangni o‘mardim. Ikki marta!
— O‘mardim?
— Yo‘talgan kishi bo‘lib, sumkangdagi pasportni oldimu ochib ko‘rdim.
— Yo, tavba!..
— Hayron bo‘ladigan joyi yo‘q. Bir paytlar teleserialda kissavur bo‘lib chiqqanman. O‘rgatishgan.
— Asl kasbingiz nima, o‘zi?
— Filolog desak ham bo‘laveradi. Lekin mardikorlikdan dallollikacha bo‘lgan “sharafli yo‘l”ni bosib o‘tganman.
Ikkalasining ham yuzida beg‘ubor tabassum jilvalandi. Yigitning ovozi birdan o‘zgarib, qizga qattiq tikildi:
— Sen o‘zing kimsan, Robiya?
Qiz cho‘chib tushdi.
— Sehrgarmisan? Afsungarmisan? Kimsan? Boya cho‘lpon ko‘zlaringni ko‘rib, esimni yo‘qotib qo‘ygandim. Endi har bir qarashing, tabassuming aqlimni olaman deyapti. Menday bir mahmadonani, yo‘nilmagan tayoqni ne ko‘ylarga solib qo‘yding, ayt!..
Quloqlariga bir ishonib, bir ishonmay, lolu hayron o‘tirgan qiz qizarib ketdi va boshini egdi. Bu o‘tli, haroratli savollarga javob berish uchun jur’at qani, so‘z qani! Sharm ma’vosidan chiqmagan bechorada qayerdan ham bo‘lsin.
Bir muddatlik sukunat ichra yigit ma’yus tortdi.
— Sendan yashiradigan gapim yo‘q, Robiya, – davom etdi u o‘ychan. – Dallollikning etagidan tutib, uy bozorini oralamagunimcha, biror narsa orttirolmadim. Qulog‘imgacha qarzga botgan kunlarim bo‘ldi. Omadu barakamni bozordan topdim, desam kulma! Har kimning qo‘lidan kelgani-da. Ko‘pning muomalasida odam tanishni o‘rgandim. Ukalarimni o‘qitdim. Mashina oldim. Shirkatimizda mendan boshqa yana o‘nta makler shlaydi. Ahyon-ayonda shu kafeda “sen je – men je” qilib turamiz. Yotoqxonangni yaxshi bilishimiz ham shundan.
Asror yana bir xabarni qistirib o‘tdi. Boya kafega kiraverishda turgan odamlar orasida Nozim Surxon ham bor ekan. Pakanarog‘i. Imo qilibdiki, bu qizni telemarkazda ko‘rganman. Kami yo‘q. To‘yning gazini bos, jo‘ra!..
— To‘g‘ri-da, – dedi yigit ovozi o‘ktamlashib, – galga solib nima qilamiz. Yulduzlarimiz bir biriga intilib turgan bo‘lsa, ikkilanishimizdan nima ma’ni bor?
Qizning nazarida, yigitning bu taklifini rad etish uchun ikkisida ham kifoya qiladigan vajning o‘zi yo‘q edi. Asror ko‘k g‘ilofchadan ingichka uzuk chiqarib, Robiyaning qo‘llarini so‘radi. Ikki qo‘lini ham uzatdi. Nega bunday qildi, o‘zi ham sezmay qoldi. Yigit uning baxmalday muloyim kaftlarini ehtirosdan lovullab turgan yuzlariga, barmoqlarini esa lablariga bosdi. Ko‘zlariga mehr bilan bir-bir surtdi. Azbaroyi qizarib ketgan qizning ko‘zlariga tag‘in yosh qalqidi.
— Robiya! – dedi. – Yigitlik so‘zim! Toki tirik ekanman, shu chiroyli sochlaringga gard yuqtirmayman. Shu chiroyli ko‘zlaringga g‘am doritmayman!..
Olmos ko‘zli uzuk yuz-ko‘zlarida mehr tovlanib turgan sohibjamolning barmog‘iga loppa-loyiq keldi.
— Yarashganini qara, Robiya! Muborak bo‘lsin!
“Iloyo! – dedi ichida qiz. – Shu kunlarga yetkazganiga shukr!”
— Enamdan tabarruk! – dedi yigit dadil. – Endi senga buyursin!..
“Omin!” – pichirladi ikkalasi barobar…

“Sharq yulduzi” jurnali, 2022 yil 12-son