— Chexovning “Hamyon” hikoyasini o‘qiganmisiz?
— O‘qiganman, nimaydi? — deydi divanda yonboshlab olgan Olim obzey.
— Sharqda aynan shunga o‘xshash hikoyat bor.
— Chexov shundan olib ko‘chirib qo‘ya qolgan demoqchimisiz?
Olim obzey qo‘ltig‘i ostidagi yostiqni boshiga olib chalqancha yotib shiftga tikilib qoladi.
— Yo‘q. Unday fikrdamasman.
— Barakalla. Chexovning ko‘plab hikoyalarida inson qaltis bir vaziyatda qolganda yoki hayajonli holatda uning botinida bir tushuniksiz harakat paydo bo‘ladi, buni hech kim izohlay olmaydi, na tanqidchi, na yozuvchi. Chexovning zo‘rligi shunda. O‘qish jarayonida ana shu ichki harakatni sezib qolsangiz, e-e-ey, menda ham shunday bo‘luvdi, bu menman-ku, desangiz Chexov sizni o‘ziga yaqinlashtiradi. Uning zo‘rligi shunda. Buni uncha-muncha yozuvchi eplolmaydi, ayniqsa, hikoyalarda, — obzey to‘shakda cho‘zilgan ko‘yi ikki qo‘lini qanot qiladi.
Obzey tag-tomirli gapiradi. Dunyo adabiyotining bu yog‘idan kirib nariyog‘idan chiqishga uringan odam. Buni tan olmay ilojim yo‘q.
— Siz uning “Suddan oldingi tun” degan bir ko‘rinishli pesasini o‘qiganmisiz? — deyman dabdurustdan.
— Nimaydi?
O‘qimagan. Ushladim. Jon-joyidan ushladim. Bir haftadirki menga Chexovdan saboq bergan Olimboyning posongisini pasaytirib qo‘yish mavridi hozir. (Shu asar adibning avval chop etilgan kitoblarida berilmagani, oliy san’at dargohlarida ham tilga olinmasligi, chexovshunoslar nazaridan chetda qolganini-yu, o‘zbek tiliga esa tarjima ham qilinmaganini yaxshi bilardim).
Obzey o‘rnidan qo‘zg‘aldi, divanga o‘tirdi. Menga sinchiklab qarab turdi.
— Xo‘sh… Fikringizni bilmoqchiydim.
Obzey xomush tortdi, qovog‘idan yoqqan qor tomingni bosib qolguday… “E-ey, uning shunday asari ham bormidi?”, — degan savolini kutib g‘olibona jilma-yib qo‘ydim. Kursidan turib muzlatkichni ochdim. Mineral suv oldim. U hamon menga sinchkov tikilib turibdi.
— Ketadimi, muzdekkina…
Obzey cho‘ntagidan sigaret oldi, balkonga chiqdi. (Shu o‘lgurni ko‘p tutatarkan). Bosib-bosib chekdi. Biroz o‘ng‘aysizlandim. Xonaga qaytib divanga cho‘kkach, so‘rovim ustiga andava urdim:
— Xullas, Chexov shuni bir ko‘rinishli mayda pesa qilgandan ko‘ra hikoyaga aylantirsa soz bo‘lardi. Aslida bu tappa-tayyor ta’sirchan hikoya, pesa emas. Hikoya yozishga eringanmi, syujetni pesaga yopishtirib qo‘ya qolgan.
Olim obzey qah-qah urib kulib yubordi. Bosh chayqadi.
— To‘xtang, azizim. To‘xtang! — u yana ikki qo‘lini qanot qildi. — Birinchidan, o‘sha asarning syujetiga e’tibor bering. Unga hech qanaqa kechinma-yu izohning hojati yo‘q. Keraksiz izoh boshga tushgan kaltak bilan barobar. Ikkinchidan, yozuvchi voqelik xatti-harakat bilan yanayam ta’sirchan bo‘lishini his qilgan. Chunki u — Chexov! Chexov bir paytda ikki qayiqda — prozada ham, dramada ham suza bilgan yozuvchi. Uchinchidan, pesa bir ko‘rinishli emas.
Tarvuzim qo‘ltig‘imdan tarsillab tushadi. Men Olim obzeyga hayrat bilan qarayman. Muzdek ma’danli suvni bir ko‘tarishda sipqoraman.
— Uning o‘zi yozib qo‘yibdi-ku, bir ko‘rinishli deb!
Obzey iljayadi. To‘shakda yonbosh cho‘ziladi, o‘ng qo‘lini burchak qilib, kaftiga boshini qo‘yadi.
— Yozsa yozibdi-da. Sizga bir savol beraman.
— Qani, eshitaylik-chi.
— Shu asarda tugun qayerda tashlangan?
— Haligi, tovlamachining xonasiga qo‘shni xonadagi ayolning kirib kelishi-yu, muttaham ham o‘zini unga do‘xtirman deb tanishtirishidan.
— To‘g‘ri. Tugun qayerda, qachon yechilayapti?
— Sudda. Ertasiga sudda, — deyman.
— Bo‘ldi. Gap tamom. O‘z-o‘zidan ayonki, asar ikki ko‘rinishli ekan. Chexov kutilmagan voqea — suddagi holatni tomoshabinning o‘ziga qoldirgan. Buni anglamagan rejissyor pesani bir ko‘rinishli qilib sahnalashtiradi. Bor gap shu… Endi uxlaylik, ertaga gaplashamiz… Indinga bozorga boramiz. Lyubaga shuba olamiz.
Zehni zo‘r zaminni zuvala qiladi. Tatar hamxonamga yana tan beraman. Yo‘q, bu shunchaki o‘qimagan, kosa tagidagi nimkosada qatiq ivitadiganlar xilidan.
Men anchagacha uxlay olmayman. Obzey xurrak ota boshlaydi. H-e-ey, ukkag‘ar tatar. U sahnalashtirgan spektakllar ham dahshat bo‘lsa kerak. Xudo xohlasa, Qozonga boraman. Albatta, uning spektakllarini tomosha qilaman…
…Barvaqt uyg‘ondim.
— Olim obzey, turing. Tong otdi. Onali olti to‘ydi, otali yetti to‘ydi. Yotavermang, shalpayib.
— Onasi bilan otasi borlar sahar turaversin, men yetimman. Yetimga yetmish bor yemak bersang ham to‘ymaydi, — teskari ag‘darilib to‘shakni boshiga tortadi.
Men uning ustidagi yopinchiqni shart sidirib burchakka irg‘itaman. U og‘rinib-sog‘rinib o‘rnidan turadi.
Yuvinib-chayinib jamadonini titkilagan bo‘ladi. Stol ustiga u-bu narsalarni qo‘yadi, tag‘in jamadonga soladi. Mening toqatim toq, tezroq tash-qari chiqib, tik yo‘lak bo‘ylab toqqa ko‘tarilsak, deb oshiqaman. Egnimga sport kiyimlarimni ilib, eshikka qo‘l cho‘zaman.
— Tashqarida uch daqiqa kutib turing, ortingizdan g‘izillab chiqaman. Darvoqe, ertaga azonlab bozorga boramiz-a, Lyubaga shuba olamiz, esingizdami? — deydi obzey.
— Esimda… esimda, — deyman yo‘lakka otilib.
Osmon tund. Borliq tarang. Saharroz sukutida bulutlar ishg‘olida qolgan tog‘lar titrog‘ini tuyish mumkin. Atrof-jovonibda ko‘kka sanchilgan cho‘qqilar qo‘riqchilik qilayotgan sihatgohning katta eshigi oldida obzeyni kuta boshladim. Havoning avzoyidan obzeyning orqasi tutib taysallashini his qildim. Aytganimday bo‘ldi.
— Osmonning qursog‘iga qurt tushib turibdi-ku, aylanay moloyim, yomg‘irda cho‘milgingiz keldimi?.. — obzey norozi g‘o‘ng‘illadi.
— Hechqisi yo‘q, qani yugurdik, obzey.
Qizg‘ish shag‘alqum to‘shalgan, ko‘kka bo‘ydosh yel va qarag‘ayzorni tars yorib o‘tgan tikyo‘lak uzra tepalik sari ravona bo‘ldik. Biz yugurgilab ko‘tarilayapmiz. Obzey hansiraydi.
— Lyubaga shuba olamiz. Ertaga men bilan bozorga chiqasiz-a?
— Chiqamiz. Jim yuguring. Nafasingiz qaytadi.
— Shuba qimmatdir-a?
— …
Obzey ortda qoladi. Men unga “jadallang” ma’nosida bosh irg‘ayman. Qayoqda… Obzeyda hafsala yo‘q. Ot yo‘rg‘a qilib joyimda depsinaman. Obzey taqqa to‘xtab enkayib oladi, ikki qo‘li bilan tizzalarini ushlaydi.
— Siz yuguravering. Shu yerda kutib turaman. Men uchun ham chiqib qayting, — deydi u bazo‘r.
Kislovodskning tabiati shunaqa, moslashib olsang bas, butun a’zoyi badaning nafas oladi, havoning o‘zi seni ko‘tarib ketadi, charchamaysan, tog‘ tugul osmonning toqiga ham chiqib boraverasan. Shu sinoat izmini olgan odamlarning esa obzeyga o‘xshab yarim yo‘lda tili osilib qolmaydi: ana qancha kishilar chiqayapti, tushayapti.
Balandlikni “zabt etdim”. Bu yerda hamma o‘z bilganicha mashq bajarayapti. Yer yuzining turli burchiga sochilib ketgan, turli-tuman zabonli qavmni ayni shu yerda — tog‘da tongni tetik qarshilash tuyg‘usi birlashtirib turganga o‘xshaydi. Hamma bir-biriga qavmi-qadrdon, hamma bir-biriga tabassum hadya etadi, hamma bir-biriga xayrli tong tilaydi — tongni ochiq yuz bilan qarshi oladi. Menga shunisi gashtli, shunisi lazzatli. Boshqalarga ham shunday bo‘lsa kerak.
O‘pkani harir etgan tong sabosi tinib yomg‘ir tomchilay boshladi. Men tog‘ yo‘lakdan pastga endim, sihatgohga qaytdim. Nishablikda oyoqlaring emas, yo‘lning o‘zi yuguradi, charchamaysan. Yomg‘ir kuchaydi. Osmon bir qalqib momaqaldiroq gumburladi — chaqin chaqdi. Yarim yo‘lda qolgan Olim obzeyning qorasi ko‘rinmaydi, o‘shandayoq juftakni rostlagan. Hozir g‘ujala tushib uy-quni urayotgandir. Ana bo‘lmasam, yomg‘ir zabtiga oldi, yengil ust-boshim shovi-shalabbo bo‘ldi. Toqqa ko‘tarilayotganlar ham, pastga tushayotganlar ham o‘zini daraxtlar tagiga urgan, ninabargli g‘uj butoqlarni boshpana tutishgan. Nega shunday, bilmayman, yomg‘irda ivish menga hamisha zavqli kechadi, maroqli bo‘ladi. Bolaligimda ham yomg‘ir yog‘sa uyda o‘tirolmasdim. Ko‘chaga otilardim. Kim bilsin, balki yomg‘ir yog‘ayotgan mahal tug‘ilgandirman. Axir beshinchi martda dunyoga kelganman-ku, bahorning bardam pallasida. Xullas, ust-boshimning aytgiligi yo‘q. Choki so‘kilgan osmon ostida zavqu shavq otashida yo‘lakning yolg‘iz devonasi bo‘lib chopib borayapman. Yo‘q, yo‘lakda yolg‘iz emas ekanman, ana moviy shamsiya ostida adl qaddiga harir oq kofta ilib, tizzadan baland oq tizzaishton kiyib olgan, ko‘z-ko‘z qilguday xushboqim oppoq uzun oyoqlariga oq krasovka yarashiqli juvonga ko‘zim tushadi. U tik yo‘lakdan men tomon qushday yengil holatda ohista ko‘tarilib kelayapti, moviy osmon ostidagi oppoq atirgul deysiz.
— Xayrli tong, xonim, — deyman hansirab. Ayol shamsiya ostida bosh irg‘ab jilmayadi, sutga chayilganday tiniq chehrasiga tabassum yoyiladi, yelkasiga tushib-tushmagan oltintus sochlari to‘lqin uradi. Xudoyim tarovatu qomatdan qismagan bu xilqatning ta’rifiga so‘z nochor, birodarlar. Ortimga burilib qarayman deb yo‘lakdan chiqib so‘l tomonimdagi zovlikdan qulab o‘lishimga bir bahya qoldi. Go‘zallikning jodusi bor-da, qurmag‘ur, domiga tushsang qurbonlik talab qiladi. Shunday ekan, holingni bilib, jimgina yo‘lingda ketaversang-chi…
Muyulishdan so‘ng yanada tik nishablikka tushganimda yomg‘ir suv to‘la likopchalar yasagan yo‘lakdagi kichik xalqob chetida yotgan siyohrang hamyonga ko‘zim tushdi. Ivigan yupqa charm hamyonning og‘zi berk edi. Temir bog‘ichni tortgandim, shiqillab “tishlarini” qo‘yib yubordi — hamyon ochildi. Ichida qip-qizil bir taxlam, beli bukilmagan besh ming rubl. Pulni olib sanadim, ellik ming rubl. Bilmayman, chap yelkamga shayton qamchi urdimi, xayolimdan “Old-ortingga qaramay chop, ertaga bozorga borsang sen ham xotiningga shuba olasan”, degan o‘y kechdi. Tuyqus, botinimda: “Bu pul seniki emas-ku, uning egasi bor…”, degan ta’kid yangraganday, tepamda bir nazar meni kuzatib turganday bo‘ldi. “Pulning egasi anavi ayol”, degan fikr o‘tdi xayolimdan. Ortimga burilib yugurdim. Eh-hey, ayol yo‘lakning narigi burilishidan ham o‘tib ketibdi. Ildamroq yugurdim, qani endi yo‘lim unsa, tepalikka qarab chopishning o‘zi bo‘lmaydi, buning ustiga osmonning tagi teshilib zardasi qaynagan, yomg‘ir yuzimga urilayapti, ko‘z ochirmaydi. Tizzamdan madorim to‘kilayapti, hansirab yuguraman. Oyog‘im toyib yiqilib ham tushdim. Ayol o‘sha sallona yurishda ketib borayapti, to‘xtab ortga o‘girilib qaray demaydi, oramizda masofa o‘ttiz qadamning nari-berisi.
— Hoy, xonim, To‘xtang… To‘xtasangiz-chi!
Ovozimni eshitdi, lekin qayrilib qaramadi. Zardam qaynadi. Men unga yaqinlashib qoldim.
— Xonim, bir lahzaga to‘xtasangiz-chi!.. (Qulog‘ingiz tom bitganmi, garang-misiz, deyishdan o‘zimni zo‘rg‘a tiydim).
Ayol to‘xtadi. Menga ajabsinib, yovqarash qildi. Yuzida qahrmi, nimadir zohirlandi.
— Mendan nima istaysiz, o‘zi? — dedi kesatiqli ohangda achchiqlanib.
— Hech narsa istamayman. Mana oling. Tushirib qoldiribsiz.
Juvon bir zum uzatilgan kaftimdagi siyohrang yupqa charm hamyonga angrayib qarab turdi. Shamsiyasini so‘l qo‘liga olib, o‘ng qo‘li bilan oppoq tizzaishtonining ikkala cho‘ntagini ham shoshib paypasladi.
— Ha, ha, meniki, meniki, — dedi ovozi titrab.
— Mana, oling. Sizniki bo‘lsa, — dedim.
Ayol havoda cho‘zilgan ochiq kaftimdagi hamyonni shahd ila olib, g‘ayriixtiyoriy holatda uning “tishqulf”ini ochdi-da, ichidagi pulga razm soldi, menga yalt etib qaradi-da, duv qizarib, chehrasiga yig‘i nuqsi urgan siniq tabassum indi. So‘ng jiqqa ho‘l boshimga shamsiya tutdi, egnimdagi yomg‘irda shalabbosi chiqqani yetmaganday, loyga qorishgan ilvasinimga aziyat chekkan kabi achinib qaradi.
— Rahmat sizga, — dedi lablari pirpirab.
— Sizga yetib olaman deb yiqilib ham tushdim, — dedim holi-abgorimdan xijolat tortib.
Ayol shamsiya dastini menga tutdi. Ikkimizning boshimizga bir “osmon” boshpana bo‘ldi. U titragan qo‘llari bilan hamyon og‘zini ochib ichidan uch dona besh ming rublni olib uzatdi.
— Buni siz oling. Men roziman.
o‘alati bo‘lib ketdim. O‘zimni haqoratlanganday sezdim. Ayni dam ayol ham menga yaxshilik qilish uchun chora izlayotganini his qildim.
— E-e-ey, qo‘ysangiz-chi. Menga pulingiz kerak emas. Agar pulingiz kerak bo‘lganda men uni topgan zahotim sihatgohga qarab ravona bo‘lardim, — dedim.
Ayol kuldi.
— Siz qaysi sihatgohda dam olayapsiz?
— “Krepost”da.
— Men esa “Atirgullar vodiysi”da. Bugun tushdan so‘ng uyga ketaman. Yomg‘ir bo‘lishiga qaramay oxirgi kun ham toqqa bir chiqib tushay degandim.
“Bir osmon” ostida suhbatlashish maroqli edi, biroq uning yonida uzoq aljirab turishim esa ko‘rsatgan odamgarchiligimga putur yetkazishi, “qahramonlik”ka darz ketishi mumkinligini ham sezib turardim. Sababiki, ayolning zohiran qanchalik go‘zal bo‘lmasin, botinan ham shunchalik mukammal axloq sohibasi ekanligini ham payqab ulgurgandim. Zero, xonadoshim Olim obzey aytgani kabi chinakam yozuvchining qoshi ostida do‘layib turgan ikki ko‘zidan tashqari qalbida ham ming-minglab (ha, ming-minglab, obbo, obzeyi tushmagur) ochiq ko‘zi bo‘larkan. Lekin men qalbimda ko‘zim bormi yo‘qmi, bilmadimu, shu Xudo bergan ikki ochiq ko‘zim bilan ham ayolning kimligini ko‘rib turardim, oyog‘i yengil emasligini anglagan edim.
— Bo‘pti, men boray.
— Yana bir bor tashakkur, yaxshi odam, — dedi ayol va tizzaishtonining ort cho‘ntagiga qo‘l yubordi. Uyali telefonini olib, uning g‘ilof cho‘ntagidan tashrif qog‘oz olib uzatdi. — Mana, mening manzilim. Moskvaga yo‘lingiz tushsa, albatta, qo‘ng‘iroq qiling. Xohlasangiz yozib turing. Elektron manzilim ham bor.
…Sihatgoh hovlisiga kirganimda bino qavatidan shunday yomg‘irda sandiraqlab yurgan kaminaga hayratomuz qarab turgan xo‘ppa semiz amakiga ko‘zim tushdi. Unga shodu xurram qo‘l silkib qo‘yaman. U derazani shart yopib o‘zini ichkari oladi. Meni haligindaqaroq, bir toshi kam deb o‘yladi, chog‘i. Qah-qah urib kulib yuboraman.
Obzey to‘shakda yostiqqa suyanib olgan ko‘yi yarimbel holatda gazet o‘qirdi. Meni ko‘rishi hamono gazetni yoniga qo‘yib o‘rnidan turdi. Yuzimga ko‘z soldi. Botinimda toshgan allanechuk quvonch taftini yashirolmay iljayaman.
— Uh-huv, bo‘laringizcha bo‘libsiz-ku, og‘ayni, yana o‘lmayinning kunidan tirjayasiz-a. Qani, tez bo‘ling, egningizni almashtiring…
— Obzey, sizga qiziq bir gap aytaymi? — deyman shkafga suyanib.
— Hech narsa aytmang! Birpas o‘ranib yoting. So‘ng nonushtaga tushamiz.
Huzurbaxsh to‘shak og‘ushida tanamga iliqlik yuguradi. Obzey quloqli idishda limonli choy uzatadi.
— Obzey, men oshxonaga tushmayman. Muolaja-puolajaga ham bormayman. Tushlikkacha bu dunyodan uzilib dong qotib uxlamoqchiman.
— Shunday qilsangiz juda yaxshi bo‘lardi, — mening bahsu munozaralarimdan bezib qolgan obzeyning dilidagi tiliga ko‘chdi.
Tushlik mahali Olim obzey tag‘in tang‘illatib tomdan tarasha tashladi:
— Ertaga bozorga boramiz. Lyubaga shuba olamiz.
— Boramiz, obzey. Olamiz obzey, olamiz.
Emakdan so‘ng Olim obzey xonaga chiqdi. Men u-bu narsa xarid qilish uchun sihatgoh yonidagi do‘konga kirdim. Bir muncha vaqt o‘tgandan so‘ng qaytdim.
Obzey xona o‘rtasida, gilam tortilgan polda muk tushgan ko‘yi diqqati oshib lash-lushga liq to‘la jamadonini titkilayapti. Kiyimlari yerda sochilib yotibdi. Jamadondagi narsalarni oladi, qo‘yadi, qo‘llari titrab, uf tortadi. U menga javdirab qaraydi.
— Yo‘q. Topolmayapman, — deydi ihranib, karaxt holda.
— Nima yo‘q?
— Hamyon. Hamyon yo‘q. Ertalab qo‘limga oluvdim. So‘ng manavi stol ustiga qo‘ydim, keyin yana oldim, yana qo‘ydimmikin yoki tongda siz bilan aylangani chiqqanimizda cho‘ntagimga soldimmikin?
Men qalqib, seskanib ketaman.
— Qanaqa hamyon? Hamyoningiz qanaqa edi, — deyman ichimdan qirindi o‘tib.
— Shunchaki, oddiy hamyon. Ichida puli bor hamyon. To‘q yashil, yo‘q, siyohrang.
Men tosh qotaman. U o‘rnidan turib kursiga o‘tiradi, ko‘ksini stolga tirab menga ma’noli qaraydi.
— Nega rangingiz oqarib ketdi?
— Men… Men bilaman… Hamyon — poyintar-soyintar so‘zlab, duduqlanaman.
Obzey o‘rnidan shahd turib ketadi, menga angrayib qarab turadi. Men tortmadagi tashrif qog‘ozini olaman. Jon holatda eshikni ochib tashqariga yuguraman.
Yo‘lning narigi chetidagi “Atirgullar vodiysi” sihatgohiga o‘pkam bo‘g‘zimga tiqilgan alfozda, pishnab-o‘lib yetib kelaman. Eshikbon ayolga tashrif qog‘ozini tutaman.
— Shu ayol kerak. Ha, Olga Vasilevna Ivanova! Qaysi xonada turadi?
— U ketdi. Aeroportga ketdi. Xonasini topshirdi. Do‘stlari kelib olib ketishdi.
— Qachon ketdi? Nima uchun ketadi? — deyman chinqirib.
Eshikbon ayolning ham zardasi qaynaydi:
— Hozirgina ketdi. Davolanib bo‘ldi. Ketadi-da!
Shalviragan ko‘yi katta ko‘chaga chiqaman. Taksi to‘xtataman, aeroportga yo‘l olaman.
“Ha-ya, bugun ketaman deb o‘zi ham aytuvdi-ku”, — degan o‘y kechadi xayolimdan. Haydovchiga tezroq haydasang-chi, deb o‘dag‘aylayman, yalinib-yolvoraman. Qo‘limdagi tashrif qog‘ozida bitilgan telefon raqamini bot-bot teraman, koshki javob bersa, o‘chirilgan. Yo‘lda o‘sha la’nati ayol — Olgani nima bo‘lsayam topayin deb Yaratganga iltijo qilib borayapman.
Taksi son-sanoqsiz mashinalar tizilgan aeroport ulovjoyiga kelib to‘xtadi. Mashinadan tushib chor-tarafga alanglayman. Xalloslab aeroport eshigiga yuguraman. Nazorat eshigidan meni ichkariga kiritishmaydi, ming la’nat, pasportim ham qolib ketgan ekan. Turgan joyimda oyog‘i kuygan tovuqday tipirchilab, atrofga alang-jalang boqaman. Alamimdan yig‘lab yuboray, deb turibman. Shu mahal… shu mahal… ulovjoy tarafdan ikkita barzangi qurshovida men tomon sollanib-sollanib kelayotgan Olgani, o‘sha ertalabki qaddi qiyomat Olgani ko‘raman, ko‘zim tinib, oyoq-qo‘lim uvishadi, dalli-garang holda Olga tomon gandiraklab yo‘l solaman. U meni ko‘rib jilmayadi. O‘zimni qo‘lga olishga urinaman.
— Hamyon… Hamyonni, — deyman qarshimda hamon jilmayib turgan Olgaga.
Lahzada Olganing yuzidan tabassum so‘nadi. Lablari pirpiraydi, shart yuzini ters burib jo‘nab qoladi. Haligi barzangilardan biri, soqolli yigit yo‘limni to‘sadi.
— Olga bizning mehmonimiz. Unda nima ishing bor? — deydi kavkazliklarga xos do‘rillagan talaffuzda.
— Hech qanday ishim yo‘q, — deyman shalvirab.
Olga ketdi. Obzeyning hamyoni ham ketdi. Men dardi dunyom zimiston tortib ulovjoyga qaytaman.
— Ishingiz bitdimi? — deydi hali meni olib kelgan haydovchi.
— Bitdi, — deyman.
Biz yo‘lga tushamiz. Haydovchi tezlikni oshiradi.
— Endi sekinroq haydayvering. Shoshadigan joyimiz yo‘q. Shoshib qayerga ham boraman.
Sihatgoh hovlisiga gandiraklab kiraman. Ertalabki xo‘ppa semiz amaki endi menga qo‘l silkib qo‘yadi. Men uni ko‘rmaslikka oldim. Xonaga kirishga oyog‘im tortmaydi. Eshik qarshisida ancha turib qoldim. Ichkarida obzeyning g‘amgin ohangda tatarcha qo‘shiq aytayotganini eshitaman. Ne bir xijolatu hasrat bilan eshikni ochaman. Obzey jim bo‘lib qoladi:
— Qayerlarda yuribsiz?
Obzeyning yuziga boqishga botinolmayman:
— Kechiring. Hamyoningiz ketdi, — deyman tutilib.
— Qayoqqa ketadi? Hamyonni topdim. Divanning orqasiga tushgan ekan yaramas…
Turgan joyimda chayqalib ketdim. Obzey suyab qoldi. Manglayimga kaftini bosdi.
— O‘h-huu, issig‘ingiz bor-ku. Qani, yuring, — u meni to‘shakkacha suyab keldi. — Biroz dam oling.
Boshimga ko‘rpani tortdim. Bo‘g‘zimga tiqilgan o‘kirikni zo‘rg‘a tutib turardim. Ko‘zlarimdan tirqirab yosh sizdi. Birozdan so‘ng o‘zimni yengil sezdim. Keyin ko‘zim ilinibdi.
…Ertasiga bozorga bordik. Olim obzeyning xotini Lyubaga shuba oldik.

* * *

Men kecha bo‘lib o‘tgan voqea, na hamyon, na Olga haqida Olim obzeyga lom-mim demadim. Bozordan kelgach mana shu hikoyani yozib tugatdim. Xudo xohlasa, Toshkentga qaytgach, hikoyamni rus tiliga tarjima qildiraman… keyin uni Olgaga, “Femida” advokatlik byurosi rahbari Olga Ivanovaga ham jo‘nataman.

“O‘zAS”, 2019 yil, 16-son