Ален Боске (Alain Bosquet), ҳақиқий исми Анатолий Александрович Биск (28 март 1919, Одесса — 8 март 1998, Париж) — француз ёзувчиси ва драматург. Кўплаб шеърий тўпламлар муаллифи.
Шунингдек, унинг қаламига “Қуюқ зулмат”, “Ҳаёсиз”, “Бахтсизликка маҳкум”, “Кичик мангуликлар”, “Буржуйча муҳаббат”, “Эзгу интилишлар” каби ижтимоий-психологик романлар, танқидий асарлар, санъатга доир эсселар, адабий портретлар мансубдир.
А. Боске шеърий таржималар борасида ҳам самарали меҳнат қилиб, француз тилида америка, канада, румин, рус поэзияси анатологияларини яратди.
Ален Боске ижодий фаолияти Франциянинг — Катта шеърият мукофоти, Франция академияси романи Катта мукофоти, Гийом Апполинер ва Сент-Бёв, Энтералье мукофотлари каби йирик адабий совринларига сазовор бўлган.
ИЛТИЖО
Менга қудратингдан бергин, жиловлай —
Минглаб маҳлуқотин ушбу китобнинг;
нурингдан ато эт — ёғдулар солай
зулумот чоҳига сўнгсиз азобнинг;
қонимга бахш айла идрок ва оташ
ажиб эртакларнинг оҳанги ила;
мен учун олий бахт — унутмай яшаш
сенинг кумушқанот қўшиғинг сира;
шиддат бер, қутқорай учқур тулпорни —
шитоб қувиб борар кометани, бас;
ва жойла қалбимга сўнмас виқорни,
бергин шоирона иқтидор, ҳавас;
ато эт бир лаҳза нутқи аъмолинг,
асов бўронларнинг шаҳдин синдирай;
руҳингни бер менга — шулдир камолим —
уни сатрларим аро сингдирай!
НОН РАНГИ
“Нон қора”, — деди
юрагига қора қарғани
яширган одам.
“Нон қизил”, — деди
ҳамма-ҳаммадан
нуқул нолиб юрувчи кимса.
“Нон яшил”, — деди
фирибгар, дарахтларга маҳлиё
собиқ шоир.
“Нон кўм-кўк”, — деди
елкасига қанот чиқишин
орзу қилиб юрган одам.
“Нон ҳамиша оқдир, гарчи тами ғалати,
гарчи бошқа рангда бўлса ҳам”, —
деди меҳнат билан
улғайган одам.
СИЗИФ
Ҳар ким зиммасида ўз кўч-кўрони.
Сенинг митти кифтингда —
тунд тонгнинг залварли булутлари,
елкаларинг яғир
юкнинг зўридан,
унда ғариб кулбанг — тўрт боланг,
ҳеч қачон лайлакларни кўрмаган улар,
кўрмаганлар мусиқага қучоқ очган
кўм-кўк осмонни.
Мен эса ахтараман энг залварли сўзларни
учиб ўтаётган ҳаётни
муҳрлаб қолмоқ учун;
хаёлимдан
оқсоқланиб қочаётган тимсоллар
қари йўлбарсларга ўхшар —
ортиқ ҳеч ким овламай қўйган:
шу қадар аянчлики улар рафтори,
бекор уринаман малҳам топмоққа
аллақаёқлардан улар учун мен.
Ҳар ким ҳад-ҳудудсиз ҳасратин
орқалаб борар
ҳам ундан енгилроқ
орзу-умидин.
НЕЧУН ЁЗАМИЗ?
Баъзилар ўлимни алдамоқ учун ёзади.
Мен эса ёзарман ҳаёт баётин,
лекин у қайси ҳаёт — ўзимники ёки сизникими,
ёки мана бу дарахт ҳаётими,
кучли шамол эсса
ҳар дақиқа йиқилиши мумкин бўлган.
Бировлар ёзади шон-шуҳрат учун.
Мен эса ёзаман бахт ҳаққи,
лекин билмайман — ўзимнинг
безовта бахтим ҳаққими
ёки сизнинг нурли саодатингиз ҳаққи,
ёки мана бу чувалчанг зурриёдин
англаб бўлмас бахти ҳаққи.
Бошқа бировлар — ўзларин ниҳоят
тушуниб етишлари учун ёзади.
Мен эса ёзаман, ёзавераман
ва мудом кутаман — тушунтириб беришларини
нима учун ва нега ёзишимни.
Тушунтириб беринг менга —
тош тош бўлгани учун ҳақ эмаслиги,
саъва қуш бўлгани учун ҳақ эмаслиги,
кунчиқар шамолининг шамол бўлганлиги учун
ҳақ эмаслиги сингари —
ҳақ эмаслигимни менинг ҳам.
* * *
Ҳар айём бизга туҳфа этади
дарахтларни, отларни, табассумни.
Хасислик қилмайди бизга ҳеч нарсада:
эга бўламиз ўз насибамизга,
шууримиздан ўтади нур сели.
Хоҳишларимиз бизнинг улкан эмас:
қошимизга яқинлашар маъбуда,
шамшири билан очар ойнинг қопқоғини,
минғилдоқ арини ҳайдар нарига.
Бизга ҳуқуқ берилган
мана бу дарахт ва мана бу тош орасида,
мана бу қўшиқ ва мана бу сукунат орасида
орзу-ҳавасларимиз ниҳолини ўтказмоқликка.
ҲАҚИҚАТ
Менинг шеърларим —
ҳамиша қуёш монанд,
гоҳо тошдек метин,
гоҳ сувдек зангор.
Менинг сўзларим —
ҳамиша кўзгудир,
унда тимсоллар туғён солар,
йиллар — уч кундан қисқа.
Менинг гумонларим —
ҳамиша жирафалардир,
аччиқ кометалар баргини ямлаб
бўйинсиз қолган.
Менинг ҳақиқатим,
теран ишончим —
гоҳ топилмас ахтарганимда:
ўғирлаб олишга тўғри келади
уларни ҳар тонг.
Дўстим,
ҳақиқатинг сенинг содда бўлса гар,
нон каби, муҳаббат каби,
нигоҳ каби, бўса каби, ердаги тош каби,
менга қарзга бериб тур.
* * *
Эман шовулларди хотирасин тикламоқ учун.
Тепалик уйқудан ҳеч очолмас кўз.
Дарё севиб қолди оқшомни
ман қилинган муҳаббат билан.
Милтиллаган шамнинг сояси билан
олис болаликдан сўйлар ривоят.
Кўчадаги яшил рангли афиша
тун ичра товланиб
ўлгиси келмасди сира.
Йўқ, эга эмасмиз
уларчалик ҳиссиётга биз.
* * *
Роберт Сабатьега
Тил бу — метин,
тил бу — аланга,
зеро дарахтлар танасида
шивирлайди у,
зеро жумла жонзот қонида
ажиб қўшиқ куйлайди,
дуолар айтади.
Шамол ҳам — тил,
тупроқ ҳам тил,
айтар такрор-такрор
вулқонлар сўзини,
водийлар шивирини —
ваҳм имдодларин,
севги изҳорларин.
У дўниши мумкин қора эманга,
дўниши мумкин фил суягига,
ёвуз балиқнинг қора елкасига;
бургутнинг сариқ тумшуғида
туғилар ўтли унлар.
Бахт ҳаққи гапирмоқ керак.
Сирлар ҳаққи гапирмоқ керак.
Тил бу — юлдуз учқунлари,
тил бу — ойнинг ёғдуси,
баъзан — тизза,
баъзан — сағри,
зеро учқур тулпор ҳам,
сассиз ҳайкал ҳам
сўзламоққа мажбур.
Сувсар ўзин зоҳир қилар,
олмахон эса — йўқ.
Тил бу — илоҳий ҳомила.
Тил бу — муқаддас насл.
ИНСОННИ ЯРАТИШ
Улар саховатда ҳотам беназир.
Йўлбарс деди:
“Мен унга
кўзларимни бераман”
Кунгабоқар:
“Йўли унинг майли, машриқдан
мағрибга бўлсин”.
Уммон деди:
“Чекинсин у,
фақат яна қайтмоқлик учун изига”.
Илон:
“Менинг зирҳим билан
у ўз нишидан сақласин-чун жон”.
Қуёш:
“Кўкрагида олиб юрсин
армонларнинг ўтли туҳфасин”.
Тоғ:
“Мен унга ўсишни ўргатаман”.
Саъва: “Қўшиғимни, майли,
ола қолсин у”.
Кўмир:
“Юз миллион йиллардан сўнг
бўлар у худди мен каби”.
Орхидея: “Унга гулбаргларнинг
нозиклигини ҳадя этгум,
бўлсин у нафис”.
Юлдуз:
“Менга етолмаслиги
интилиш туйғусин сингдирай унга”.
Асалари:
“Уни ўргатаман мен меҳнатга”.
Вақт: “Ошиқмагай,
саодатнинг ёрқин йўли шу”.
Кенглик:
“Бўлсин у мўъжаз, эпчил,
эҳ, мен бўлолмадим митти ва чаққон”.
Шойи:
“Мен унга тилайман
мен каби бўлмоқликни”.
Дарё:
“Унга тортиқ қилгум
жилғалару шаҳобчаларим,
билсин — қони қай тарзда айланмоғини”.
Худо:
“Бераман бор қудрат, иқтидоримни,
майли, менинг ўрнимни боссин”.
* * *
Тасаввур қилинг бир зум —
сўзлар ҳам гўё бизлар каби.
“От” сўзи эрталаб туриб
сутли қаҳва ичади.
“Куз” сўзи қаршидаги уйда
душ остида туриб,
эслайди ҳали таътил узоқлигини.
Бир қават пастда
“ясмин” сўзи
“шолғом” сўзи билан
висолга отланаётиб,
кияр янги кўйлагин
ва берар ўзига атай лоқайд тус.
“Лайлак” сўзи
тушиб қора терга
ризқи учун меҳнат қилар —
бир парча нон учун.
“Завол” сўзи,
“боғ” сўзи
ва “қувғин” сўзи
ўтмишни ёдга солар
ва умид туғдирар яхши кунларга.
“Уммон” сўзи —
бирдан-бир бахтли сўздир:
дунё бўйлаб кезар у
ҳаётга кўмилиб,
ташвишсиз дельфин каби.
“Севги” сўзи
ишдан қайтар йўталиб,
бели оғриқдан сирқираб
ва тамаддисиз ётиб олар тўшакка.
Сўзларга меҳрли бўлинг —
улар нафақага чиқмаслар…
* * *
Меҳнат биржасига
ҳар тонг келади ўрта ёшлардаги —
шеърлар
ва таклиф қиларлар ўз хизматини.
Бирлари хазин боғлар ичра
ойни сайр қилдириши мумкин.
Бошқалари тошларга эртак айтишлари,
оналари якшанбалик оталарга топширган
болалар инжиқлигидан
узилган тушларни ямашлари мумкин.
Учинчилари — эгасиз қолган ишқнинг
хўрсиниқларин
таъмирлашга киришарлар ҳатто.
Ҳар оқшом шеърлар
тўлдирарлар ишсизлар сафини.
МЕНИНГ ЎҒЛИМ
Менинг ўғлим
каллапўшни ой деб ўйлайди.
Менинг ўғлим,
уфқ шўрвада сузиб юрибди,
деб хитоб қилади.
Менинг ўғлим таъкидлайди,
қовун бошим бўлиб
пишиб-етилганин.
Менинг ўғлим
шеърларимни ўқиб,
толлар хахолаганини айтади.
Менинг ўғлим
суюкли итига
юлдузлар шодасин қилади ваъда.
Менинг ўғлим
кашф этади ўз дунёларин —
юзта, икки юзта, уч юзта
ва бу дунёлар ўч олмоқ учун
уни
улғайтириб қўярлар.
* * *
Арагонга
Жўшар эҳтирослар. Ўзини худо
Санар бор ашёлар. Эшиклар ланг очиқ,
Ойналар аксирар. Жума-боғ гўё
Яраланган, мунгли. “Ёрдамга шошинг”, —
Ирмоқлар чорлар. Муқаддас соддалик.
Сирдан кейин сирлар. Зўр мавжлар узра
Наҳангнинг оч рақси. Бўшлиқ ун солиб,
Безанар ялтироқ, сохта нуфуз-ла.
Афсона давомлар. О, қабиҳ аср!
Сабоғинг: харсанг дод-фарёди, бадният.
Полапон қон ичра, замона — басир,
Тахтларни қутқара билмас шеърият.
Ҳақиқат — оппоқ қанд каби эрир рўёда,
Ой ботиб, чиқар ой. Қўғирчоқдан ҳам
Одам чандон арзонр. Қўрқув зиёда.
Каззоблар ошиғи олчидир ҳар дам.
Сайёра башарнинг зиндони бу кун.
Юлдуздан сўнг юлдуз ёнади тинмай.
Китобларимизга қайғурмас очун,
атом мусодара қилар тортинмай.
* * *
Мен мусиқа бўлгим келар баъзан, шамолда
О, кетолсам ўзимни тарк этиб уфқларга —
дарё узра калхатлар чарх урган маъволар,
дарахтлар жим ўтлаётган қишлоқ жойларга.
Бўлгим келар менинг баъзан кўчки фарёди,
бузсам қўнғир қояларнинг қадим сукутин
ва сўрасам — нега улар қайғули ҳаргиз
осмонлардан энаётган юлдузлар янглиғ.
Бўлгим келар чувалчангнинг андуҳи баъзан,
сариқ қуртнинг хўрсиниғи — олмаю нокни
эринмасдан илма-тешик қилувчи маккор.
Баъзан қўшиқ бўлгим келар — авж нақорати
жо айласин ўзида шан туйғулар ила
уқубатли турмушни ва ҳур ҳаёт шавқин.
Мирпўлат Мирзо таржимаси
САВОЛЛАР ВА ЖАВОБЛАР
– Бобожон, айтинг, нега
Соқолингиз кўп катта?
– Ўҳ-ҳў, унга қаранглар,
Дейиш учун албатта!
– Чақмоқ чақади нега,
Ёмғир ёғади нечун?
– Болажоним, кемачанг
Сувда сузмоғи учун!
– Юлдузлар кўкда ғужғон,
Оймома керак нега?
– У бизларни кузатиб,
Боқиб туради Ерга.
– Айтинг, вақт бу – нимадир?
– Тиним билмас кемадир!
Улғайганда вақт келиб,
Барин оласан билиб.
Сўнг демассан ҳар куни,
“Ўҳ-ҳў, қаранглар уни!”
Сен вояга етган дам,
Савол бўлмас, соқол ҳам!
УРУҒЧА
Ётавериб зерикди
Митти уруғча.
Пириллаб учиб кетди
Дунё кўришга!
Учавериб туну кун,
Қўнди далага.
Саёҳат ёқиб қолди
Митти болага.
Нур сочиб бобо қуёш
Қиздирди Ерни.
Ухлаб қолди уруғча
Нишлади бурни.
Уруғ очса кўзини
Ёзибди томир.
Кўкка тикка бўй чўзиб
Қад бўпти савр.
Фурсат ўтиб айланди
Улкан дарахтга.
Сабр билан эришди
Бундай шарафга.
Энди ўтган кунларни
Эсламас сира.
Уруғча униб-ўсди,
Қолди хотира.
Рус тилидан Нуруллоҳ Остон таржимаси