Освальд Жозеф Мтшали (Oswald Joseph Mtshali) Йоҳаннесбургда ўқитувчи оиласида туғилган. Шу ерда яшайди; университетни 1962 йилда тамомлаган. Талабалик йилларидан шеър ёза бошлади. Биринчи марта Жаз-ҳайбатлилар оқшомида ўз шеърлари билан чиқиш қилди.
1971 йилда “Sounds of a cowhide drum” (“Сигир терисидан қилинган барабан садолари”) номли шеърлар тўплами билан ном қозонди. Инглиз тилида ёзади.
ОППЕРГЕЙМЕР БОҒИДАГИ КАПТАРЛАР
Қизиқ: нега Оппергеймер боғидаги кўк каптарларни
судга беришмайди қонунни бузиб бу ерларга қўнганига
бу ерлар ахир хусусий мулк-ку, жамоатчилик ерларида
беадаблик қилишяпти-ку?
Мен ҳар куни кўраман: бу безбет қушлар “фақат оқлар учун” деб ёзиб
қўйилган скамейкаларга ўтирадилар, ҳар қандай ҳокимиятни
икки пулга олмай.
Наҳот таниш бўлмаса уларга ирқий имтиёзлар?
Тўла-тўкис формадаги оқ полициячилар,
қинларида пистолети билан
қонунни қўрқмай оёқости қилаётган қонунбузарларга
ҳатто бармоқ билан ҳам таҳдид қилмай
ёнгинасидан ўтиб кетадилар.
Улар эса нафақат муқаддас курсиларга ўтирадилар,
Ҳатто яна булғаб ҳам кетадилар.
Эҳ! Ёқимли қоидалар! Мана бу тепанинг ўркачида
қучоқлашиб силкинаётган икки тантиққа қаранг:
шундоқ бойвуччалар, дайдилар, ҳиринглаётган идора қизлари
кўз ўнгида жимо билан шуғулланмоқда.
Қаёққа кетяпти бизнинг дунёмиз?
Ахлоқсизликка қарши қонунлар қани?
МЕН БОР-ЙЎҒИ БИР ЙЎЛОВЧИМАН
Мен кўрдим, уни тўқмоқ билан урардилар,
мен эшитдим, у оғриқдан бўкирарди,
кушхонага тушган қорамол каби;
бурнимга янги қон ҳиди келди,
қон унинг бурнидан қуйилар эди,
оқиб борар эди кўчага.
Мен черковга кирдим
ҳамда тиз чўкдим.
“Мен сени севаман, ё раббим,
шунингдек, яқинларимни. Омин. ”
Муқаддас бир жоннинг бетида
фаришта ўпичи қолгандай,
юрагим енгиллашиб чиқдим кўчага.
Мен уйимга кетдим.
Нимадандир четланарди оломон.
Қўшним чопиб келди
олдимга:
“Эшитдингизми? Ўлдиришди сизнинг акангизни”.
“Йўқ-йўқ! Мен ҳеч нарса эшитмадим. Черковда эдим мен”.
ДОВЮРАК, МЕНИНГ СОЯМ
Менинг соям – Довюрак лақабли този ит;
қаёққа бормай – орқамдан келади;
у менга пистирма қўймоқчи бўлган ҳар қандай иблис зотига
ириллайди ва тишларини ғижирлатади;
у искайди, аксиради ва симёғочларга бовул қилади,
кейин ўтганларнинг барчасига бамисоли бир хат қолдиради:
“Мен шу ердан ўтдим. Қўлингдан келса изма-из кел”.
Эй-воҳ! Ўша кеча мен дук-дук сасини эшитдим,
у юрагимнинг эшикларида дукурлади,
вужудни ҳурпайтирадиган дукур-дукур,
бош бўйлаб оёқ учида айланиб чопадиган
тепа сочингни тикка қиладиган дукур-дукур.
Эҳ, сен, Довюрак! Сен мени ташлаб кетдинг
думингни қисиб
ва бургали йиртиқ тўшамага эмаклаб бординг,
мени яланғочу очиқ қолдириб.
Мен совуқдан қалтираб, ўтлоқда илон ташлаб кетган
пўстатимни ёпингим келарди.
Бармоқлар кавларди кўз чаноқларни,
кўзлар учар эди қўрқувдан,
кўзёшларим парашютда сакрар эди.
Кимдир ҳассасини қаттиқроқ тиради киндигимга,
эмаклаб чиқди бир жуфт кулаётган бит,
бензиндан маст бўлган шайтончалардай ҳиринглашарди,
шеърларим билан тўла қазноғимдан чиқарилиб.
Мен соатга қарадим,
ярим кеча аллақачон ўтган эди.
Бир бурда нон билан шўрвани
ичимга зўрлаб киритаркан, тишларим зирилларди.
Тонготар эшигининг тутқичини тимирскилаб излардим,
тонгги туманнинг тарсакиси юзимни уйғотди.
Мен ўзимга қарадим.
Мана у, яъни мен. Мана у, яъни мен, соясидан маҳрум бўлган,
эски кема каби бўм-бўш,
қачон синдиришларин кутаётган кема каби.
Эҳ, Довюрак! Наҳотки ташлаб кетдинг мени абадиян?
Қорамол терисидан ясалган барабан саслари
Бум! Бум! Бум!
Олис шимол кўкларида гулдуракка ўхшаш
Гумбур-гумбур ва ўкириқ сасларин эшитяпман.
Муқаррар бўрондан қочишга шай кийикдай
қулоқларимни диккайтирдим мен.
Бум! Бум! Бум!
Гулдурак борган сари яқинлашаркан,
яқинлашаркан жануб кўкларига, юрагимни эзади улар ва
умидларим борган сари юксалар бургутлар тахтигача.
Бум! Бум! Бум!
Мен қурбонлиқ мол терисидан шилинган барабанман,
уйқудаги руҳингни уйғотаман мен.
Мен муқаддас кулбаларда яшаган аждодларинг руҳиман,
азалий ҳимоячингман, азалий қўриқчинг.
Ноёб меросингдан гапирмоқчиман,
изн бер, босқинчилар топтаган, миссионер саъйи билан
йўқ қилинган шонли ўтмишингдан сўзлайин мен.
Мен далиллар, ақидалар ва сохта баённомаларни
пардасиз англатай, сен синчков ақлинг билан уларни кўриб чиқ.
О! Қулоқ сол менга, Болажон, нимадир у,
зулуслар рақсида юрагингни ёндирувчи нарса?
О! Қулоқ сол менга, Болажон, нимадир у,
тунлари бедор бўлиб сиғинган қораларнинг
жазавага тушгунча ўқиган дуолари?
Бум! Бум! Бум!
Қорамол терисидан ясалган барабан садолари –
Она Африканинг садоларидир.
Рус тилидан Миразиз Аъзам таржимаси