Politsiyachi posbon ko‘chadan vajohat bilan o‘tib borardi. U yakkam-dukkam uchraydigan yo‘lovchilarni hayratga solish uchun ataylab vajohatli ko‘rinayotgandir, balki bu unga odat bo‘lib qolgandir. Havo nam, hali soat kechki o‘n bo‘lib ulgurmagan esa-da, qattiq esayotgan shamoldan yomg‘ir hidi kelardi, ko‘chalar deyarli bo‘m-bo‘sh edi.
Yo‘l-yo‘lakay eshiklarni tekshirgan, chaqqon va g‘alati harakatlar bilan tayoqchasini silkitgancha ora-sira o‘z mulkining barcha burchaklariga ziyrak nigoh tashlagan ko‘yi bo‘ydor, baquvvat gavdali, oyoqlarini xiyol kerib yuruvchi politsiyachi jamoatchilik osoyishtaligini ta’minlovchi posbonning ajoyib qiyofasini o‘zida mujassam etgandi. Unga tegishli daha ahli allaqachon osuda uyquda. Faqat allaqayerlarda, tamaki do‘konimi yoki tungi bardami, hamon chiroqlar miltillaydi. Bu atrofdagi binolarning ko‘pchiligini idoralar band qilgan, ular esa allaqachon berkilib bo‘lgandi.
Mahallalardan birining yarmiga yetar-etmas politsiyachi birdan odimini sekinlatdi. Qorong‘ilikda, temir buyumlar sotiladigan do‘kon eshigi yonida og‘zida yondirilmagan sigareta tishlagan bir odam turardi. Politsiyachi unga qarab yurgan zahoti u tez-tez gapira ketdi.
– Hammasi joyida, serjant, – dedi noma’lum kishi xotirjam ohangda. – Oshnamni kutib turibman, bor-yo‘g‘i shu. Mana shu uchrashuvni u bilan yigirma yil muqaddam kelishib olgandik. Bu sizga sal g‘alati tuyulsa kerak, shundaymi? Nachora, istasangiz, buni bir boshdan tushuntirib beray, ko‘nglingiz tortarmidi? Hozir mana bu do‘kon turgan joyda ilgari “Ota Jo Bredi” restorani bo‘lguvchi edi.
– Besh yil oldin, – dedi politsiyachi, – o‘sha uyni buzib tashlashdi.
Notanish kishi gugurtni “chirt” yoqib, sigara tutatdi. Gugurt alangasida uning yuzi, chorburchak jag‘i, o‘tkir ko‘zlari va o‘ng qoshi yonidagi kichkina oq chandiq ko‘rindi. Yupqa bo‘yinbog‘idagi yirik olmos ko‘zli to‘g‘nog‘ich charaqlab ketdi.
– Bugun, – so‘zida davom etdi haligi kishi, – “Ota Bredi”da mening eng yaxshi o‘rtog‘im va dunyodagi eng ajoyib yigit Jim Uels bilan birga ovqatlanganimga roppa-rosa yigirma yil bo‘ldi. Ikkalamiz ham shu Nyu-Yorkda tug‘ishgan aka-ukalardek birga katta bo‘lganmiz. Tong otishi bilan baxtimni qidirib, men o‘arbga yo‘l olardim. Men o‘n sakkizga qadam qo‘ygan, Jim esa yigirma bahorni ko‘rgan bo‘z yigitlar edik. Jimmini Nyu-Yorkdan sug‘urib olib chiqish o‘limdan qiyin edi, u bu shaharni yer yuzidagi yagona ma’qul va manzur joy deb bilardi. Xullas, o‘sha oqshom biz rosa yigirma yildan keyin uchrashishga kelishdik, hayotimiz qanday kechmasin va taqdir bizlarni har qancha uzoqqa uloqtirmasin, o‘sha kun, o‘sha soatda uchrashishimizni shart qilib qo‘ydik. Biz shuncha vaqt ichida bemalol ahvolimizni o‘nglab, baxtimizni qaror toptirib olamiz, deb o‘ylagandik.
– Juda qiziq ish bo‘lgan ekan-ku, – gap qotdi politsiyachi. – Garchi, nazarimda, uchrashuvlar oralig‘idagi muddat hazilakam bo‘lmasa-da. Xo‘sh, nima bo‘ldi, ajrashganlaringizdan buyon oshnangizdan dom-darak topoldingizmi, ishqilib?
– Yo‘q, dastlabki vaqtlarda bir-birimizga xat yozib turdik. Biroq, bir yo ikki yil o‘tib, bir-birimizni izsiz yo‘qotdik. o‘arbni o‘zingiz bilasiz, o‘ziga yetgancha keng yurt, mening esa unda bormagan joyim qolmadi. Ammo bir narsaga imonim komil edi: agar o‘lib ketmagan bo‘lsa, Jimmi shartlashilgan joyga, albatta, keladi. Bunday vafodor va subutli do‘stni kunduz chiroq yoqib topolmaysan. Uni esdan chiqarishi mumkin emas. Bu yerga vaqtida yetib kelish uchun necha ming millik yo‘lni bosib o‘tdim, agar Jim ham so‘zida tursa, bundan sira pushaymon bo‘lmayman, albatta.
U bashang soatini chiqardi – soatning qopqog‘iga mayda olmos donachalari qadalgan edi.
– Uch daqiqasi kam o‘n, – dedi u. – Biz restoran eshigi oldida ajrashganimizda soat roppa-rosa o‘n edi.
– Nazarimda, o‘arbda ishlaring yomon ketmagan, shekilli? – o‘smoqchilab so‘radi politsiyachi.
– O‘-ho‘, bo‘lmasa-chi! Agar mening yarim omadim Jimga kulib boqqanida, do‘ppimni osmonga otardim. O‘zi biroz lanjroq bo‘lsa-da, bahosi yo‘q yigit. Unga gap uqtirgunimcha naq ona sutim og‘zimga kelgandi. Nyu-Yorkda esa odam to‘nkaligicha qolib ketadi. Faqat o‘arb odamni charxlaydi.
Politsiyachi tayog‘ini aylantirib, bir qadam olg‘a yurdi.
– Bo‘pti, men boray. Ishqilib, do‘stingiz aytilgan vaqtda kelsin-da. Juda soniyama-soniya aniq kelishini talab qilmassiz undan?
– Ha, albatta. Ko‘pi bilan yana yarim soat kutaman-da. Agar joni omon bo‘lsa, shu paytgacha, albatta, yetib kelishi kerak edi. Yaxshi boring, serjant.
– Tuningiz xayrli bo‘lsin, ser, – politsiyachi eshiklarni yo‘l-yo‘lakay ko‘zdan kechirgancha kelgan yo‘lida davom etdi.
Endi yomg‘ir maydalab, shig‘alab yog‘a boshlagandi, o‘qtin-o‘qtin esib turgan shamol ham bir maromga o‘tib, izg‘iringa aylangandi. Yoqalarini ko‘tarib va qo‘llarini cho‘ntaklariga suqib olgan siyrak yo‘lovchilar ma’yus va holda ovoz chiqarmay, shoshib o‘tib ketishardi. Necha ming millab yo‘l bosib kelgan kishi esa do‘stiga bo‘lgan qariyb bema’ni va’dasida turmoq uchun sigarasini tortgancha kutib qolaverdi.
Yigirma daqiqacha o‘tgach, paltosini quloqlarigacha ko‘tarib olgan baland bo‘yli odam ko‘chani shoshib kesib o‘tdi-da, do‘kon eshigi oldida kutib turgan kishi tomon qarab yurdi.
– Bu senmisan, Bob? – so‘radi yangi kelgan odam ishonqiramay.
– Sen Jimmi Uels emasmisan? – o‘sha zahoti javob qaytardi unisi.
– Yo Parvardigor! – dedi novcha odam sigarali kishining har ikkala qo‘lini qo‘llari bilan tutib. – Qara-ya, Bob ekaning kunday ko‘rinib turibdi. Agar hali ham yorug‘ olamda bor bo‘lsang, seni bu yerda topishimga zarra shubha qilmagandim. Buni qara-ya! Yigirma yil – hazilakam gap emas. Ko‘rdingmi, Bob, restoranimizni buzib tashlashibdi. Afsus, o‘shanda sen bilan ikkovimiz kechki ovqatni qanaqangi tushirgandik unda. Xo‘sh, gapir, do‘stim, o‘arbda kunlaring ne kechdi?
– Zo‘r. U yerda nasibamga nima yozilgan bo‘lsa, hammasiga erishdim. Sen esa butunlay o‘zgarib ketibsan, Jim. Esimda, sen mendan ikki-uch dyum pastroq eding.
– Ha, yigirmaga to‘lganimdan keyin biroz bo‘yga tortdim.
– Sening ishlaring qalay, Jimmi?
– Chidasa bo‘ladi. Shahar muassasalaridan birida xizmat qilaman. Bo‘pti, Bob, ketdik. Men bir kunjakni bilaman, ikkovimiz u yerda xumordan chiqquncha gaplashamiz, eski paytlarni eslaymiz.
Ular bir-birlarining qo‘ltig‘idan olib, yo‘lga tushishdi. Bob o‘arbdan omadi yurishib, ko‘zini yog‘ bosib kelgani, ishdagi muvaffaqiyatlari haqida labi labiga tegmay hikoya qila ketdi. Boshini yoqasi ichiga birato‘la tiqib olgan sherigi esa uni qiziqish bilan tinglar edi.
Mahalla burchagida dorixona do‘konining chirog‘i miltillardi. Yoruqqa yaqin kelib, har ikkala yo‘lovchi bir vaqtda bir-biriga qarab burildi-da, bir-birining yuziga ko‘z tashladi. o‘arbdan kelgani birdan to‘xtadi va qo‘lini oldi.
– Siz Jim Uels emassiz, – dedi u shartta. – Yigirma yil – uzoq muddat, ammo kishining rimcha burni tugmachadek bo‘lib qoladigan darajada uzoq emas.
– Bu muddat ichida ajabtovur odam ham muttahamga aylanadi goho, – javob berdi novchasi. – Gap bunday, Bob, o‘n daqiqa bo‘ldiki, siz hibsdasiz, Chikagoda xuddi shuni taxmin qilishgandi, siz, albatta, bizning yerlarga kelib-ketishni kanda qilmaysiz, siz bilan suhbat qurishimiz mumkinligini ham xabar qilishgandi. Xo‘sh, ortiqcha shovqin-suron ko‘tarish niyatingiz yo‘qmi, mabodo? Unday bo‘lsa, oqilona yo‘l tutganingizdan minnnatdorman. Endi esa sizni politsiyaga topshirishdan oldin men yana bir topshiriqni bajarishim kerak. Mana bu xatni oling. Uni shu yerda, deraza oldida o‘qib ko‘rishingiz mumkin. Buni menga Uels politsiya posboni berdi.
o‘arbdan kelgan odam uzatilgan bir parcha qog‘ozni ochdi. Xatni o‘qib bo‘lgach, uning qattiq qo‘llari xiyol titradi. Xat qisqagina edi:
“Bob! Men tayinlangan joyga vaqtida yetib keldim. Sen gugurt chaqqaningda, men Chikago qidirayotgan odamning basharasini tanib qoldim. Men bu ishni o‘zim qila olmasdim va seni hibsga olish uchun o‘zimizning mahalliy agentlardan birini yubora qoldim.
Jimmi”.

Ruschadan Amir Fayzulla tarjimasi
«Kitob dunyosi» gazetasidan olindi.

* * *

Navbatchi politsiyachi katta shohko‘cha bo‘ylab yurardi. Soat chamasi tungi o‘nlar atrofida, ammo sovuq shamol ko‘chadagi odamlarni bugun uylariga ertaroq haydagandi. U kelganda politsiyachi eshiklarni tekshirayotgandi.
Ko‘chada sukunat hukm surar, eshik va darvozalarning aksariyati yopilganiga ancha bo‘lgan biznes binolariniki edi. Bir bino oldiga kelganda politsiyachi to‘satdan sekinladi. Do‘kon eshigi oldida bir odam hali yoqishga ulgurmagan sigarasini og‘ziga solgancha tik turardi.
Politsiyachi yaqinlashgani zamon haligi odam shosha-pisha so‘z boshladi:
– Hammasi joyida, ofitser, – dedi u. – Men bir do‘stimni kutyap­man, xolos. U bilan yigirma yil oldin uchrashuv belgilagan edik. Balki sizga kulgili tuyular, ammo hammasi joyidaligiga ishonch hosil qilmoqchi bo‘lsangiz, sizga tushuntirib berishim mumkin. O‘sha paytlarda hozirgi “Katta Joye” do‘koni o‘rnida Breydi restorani bo‘lardi.
– Besh yil oldin buzib tashlangan, – dedi politsiyachi.
Narigi odam gugurt chaqib, sigarasini tutatdi. Uchqun uning oqarib ketgan, to‘rtburchaksimon jag‘li yuzini, o‘ng qoshidagi oq chandiq va o‘tkir nigohlarini bir zum yoritdi. Bo‘yinbog‘iga esa katta olmos donasi qadalgan edi.
– Yigirma yil avval oqshom pallasi, – davom etdi u, – Hozirgi “Katta Joye”, ya’ni Breydi restoranida eng yaqin do‘stim, dunyodagi eng yaxshi do‘st – Jimmi Uvels bilan birga kechlik qildik. U bilan Nyu Yorkda xuddi aka-ukalardek birga o‘sib-ulg‘aydik. Men o‘n sakkizda edim, Jimmi esa yigirmada. Men G‘arbga pul ishlab topgani jo‘nadim. Jimmi esa Nyu Yorkda qoldi. Uning fikricha, u yer butun Yer yuzidagi yashasa bo‘ladigan yagona joy edi. O‘sha oqshom biz qay sharoitda va qancha masofa olisda bo‘lishimizdan qat’i nazar, yigirma yildan so‘ng xuddi shu joyda uchrashishga kelishdik. O‘shanda biz shuncha vaqt o‘tib, o‘z mol-mulkimiz va hayot yo‘limizga ega bo‘lgan holda bo‘lamiz, deb ishonardik.
– Juda qiziq-ku, – dedi politsiyachi. – Ketganingizdan beri do‘stingizdan biror xat-xabar olmadingizmi?
– To‘g‘ri, ozgina muddat xat yozishib turdik, ammo bir-ikki yildan so‘ng izimizni yo‘qotib qo‘ydik. To‘g‘ri, G‘arb juda katta joy, ammo agar Jimmi hayot bo‘lsa, albatta keladi, chunki u dunyodagi chin do‘stim edi. U hech qachon unutmaydi. Men bu eshik oldiga ming mil masofadagi joydan keldim va bu do‘stim bilan ko‘rishishimga arziydi.
Odam soatining kichik olmos donachalari bilan bezalgan qopqog‘ini ochdi.
– Uch daqiqa kam o‘n, – dedi baland ovozda. O‘shanda restoran eshigida ajralganimizda soat roppa-rosa o‘n edi.
– G‘arbda ishingiz o‘ngidan kelgan chog‘i, shunday emasmi? – deb so‘radi politsiyachi.
– Ha, albatta! Jimmi ham hech bo‘lmaganda bularning yarmiga erishgan deb umid qilaman. U judayam mehnatkash edi. Men G‘arbda boyligimga ko‘z tikkan qancha vahshiy odamlar bilan kurashishimga to‘g‘ri keldi. Nyu Yorkda bo‘sh-bayov bo‘lib qolarkan kishi. G‘arb esa odamni tarbiyalaydi.
Politsiyachi bir-ikki qadam tashladi.
– Men yo‘limda davom eta qolay. Umid qilamanki, do‘stingiz bu yerga albatta keladi. Siz uni faqat soat o‘ngacha kutmoqchimisiz?.
– Yo‘q, – deb javob berdi u. – Hech bo‘lmaganda o‘n yarimlargacha kutaman uni. Agar Jimmi tirik bo‘lsa, albatta keladi. Xayrli tun, ofitser!
– Xayrli tun, janob, – dedi politsiyachi va eshiklarni tekshirishda davom edi.
Sovuq shamol esib, yomg‘ir yog‘ardi. Ahyon-ahyonda ko‘zga tashlanib qoladigan yo‘lovchilar esa sovuqdan paltolarining yoqasini ko‘tarib, qo‘llarini cho‘ntaklariga solgancha qayerlargadir jimgina shoshishardi. Do‘kon ostonasi oldida esa ming mil uzoqlikdan bolalikdagi do‘stini ko‘rgani kelgan odam sigarasini tutatgancha uni kutardi. U chamasi yigirma daqiqa kutgach, ko‘chaning narigi tomonida uzun plash kiyib, yoqasini ko‘tarib olgan bir novcha kishi paydo bo‘ldi va yo‘lni kesib o‘ta boshladi. U to‘g‘ri uning yoniga kelib to‘xtadi.
– Bob, bu senmisan? – so‘radi u biroz shubha aralash.
– Sen Jimmimisan? – baqirib yubordi eshik oldidagi odam.
– Albatta-da!
Ikkovi ham quvonchdan baqirib, bir-birlarining qo‘llarini mahkam siqqancha ko‘risha ketishdi.
– Bu – Bob, ha, xuddi o‘zi! Tirik bo‘lsang, seni shu yerda albatta topishimga ishonchim komil edi. Qanday yaxshi! Yigirma yil uzoq muddat-da. Bu yerdagi oldingi restoran ham buzilib ketibdi, Bob. Qani endi buzilmaganda edi, biz yana shu yerda birga kechlik qilardik. G‘arb qanday ekan, oqsoqol? – deb so‘radi Jimmi.
– Yaxshi. U men so‘ragan hamma narsani berdi. Sen esa rosa o‘zgarib ketibsan, Jimmi. Seni bunchalik novcha deb sira o‘ylamagandim.
– Ha, yigirma yoshdan keyin ancha o‘sdim.
– Nyu Yorkda ishlaring yaxshimi, Jimmi?
– Yomon emas. Shahar muassasalaridan birida ishlayman. Yuraqol, Bob, Seni o‘zim bilgan bir yerga olib boraman va o‘sha yerda mazza qilib oldingi vaqtlarni eslab suhbatlashamiz.
Ikkovlari bir-birlarining yelkalariga qo‘l tashlab yurib ketishdi. Bob o‘zining ishlari, ko‘rgan-kechirganlari haqida so‘zlay boshladi. Jimmi esa uni katta qiziqish bilan tinglardi. Ko‘chaning burchagidagi dorixonaning chiroqlari o‘tkir, hamma yoqni yoritib turardi. Shu yerga kelganda bir zum bir-birlarining yuzlariga boqishdi. Bob to‘satdan to‘xtadi-yu, qo‘lini darrov tortib oldi.
– Siz Jimmi Uvels emassiz, – dedi u. – Yigirma yil uzoq muddatdir, ammo kishining uzun burni yassiga aylanib qolishi uchun yetarli emas.
– Ammo yigirma yil yaxshi insonning yomon odamga aylanishiga yetarli muddat, – dedi novcha kishi. – Siz o‘n daqiqa mobaynida politsiya kuzatuvi ostida bo‘ldingiz, muloyim Bob. Biz Chikagodan telegramma oldik. Ular sizni suhbatga chorlashyapti. Tinchgina o‘sha yerga borasiz, shundaymi? Ha, bu oqilona ish. Stantsiyaga borishdan oldin sizga berib qo‘yishim so‘ralgan xat bor. Bu politsiyachi Uvellsdan.
G‘arblik kishi kichik bir qog‘oz parchasiga yozilgan xatni oldi. Bamaylixotir o‘qiy boshladi, ammo tugatarkan, qo‘llari qaltirashga tushdi. Xat qisqa va lo‘nda edi:
“Bob, men kelishilgan paytda uchrashuv joyida edim. Sen sigarangni tutatgani gugurt chaqqaningda esa, Chikagoda qidiruv e’lon qilingan kishining yuzini ko‘rdim. Seni ushlab berishga o‘zimning qo‘lim bormadi, shuning uchun boshqa detektivni jo‘natdim.
Jimmi”.

Ingliz tilidan Dilshoda Mahkamova tarjimasi

«Yoshlik» jurnali, 2017 yil, 8-son