Зоти олийлари,
Олийнасаб Қироллик хонадони аъзолари,
Муҳтарам Нобел қўмитаси вакиллари,
Муҳтарама Бош Вазир Гру Харлем Брунтланн хоним, Вазирлар, Парламент аъзолари ва Элчилар, ўртоқ лауреат Фредерик Виллем де Клерк,
Қадрли меҳмонлар,
Дўстлар, хонимлар ва жаноблар,

Мен айни дамда Норвегиядаги Нобел Қўмитасига бизни Тинчлик бўйича Нобел Мукофотига лойиқ кўрганлари учун самимий ташаккуримни изҳор этаман.

Шунингдек, мазкур фурсатдан фойдаланган ҳолда юртдошим ва елкадошим, Давлат Президенти Ф. В. де Клеркни ушбу юксак эътирофга муносиб кўрилгани билан табриклайман.

Бугун биз биргаликда икки Жанубий Африкалик муҳтарам шахслар – собиқ раҳбар Альберт Лутули ва унинг марҳаматли архиепископи Десмонд Туту каби айирмачилик тизимига қарши ҳаракатларда салмоқли ҳиссасини қўшгани сабаб юксак эътироф ҳисобланган Тинчлик бўйича Нобел Мукофотига сазовор бўлган  сиймолар қаторига қўшилиш шарафига муносиб кўрилдик.

Салафларимиз орасидан яна бир алоҳида ажралиб турадиган Тинчлик бўйича Нобел Мукрфоти соҳиби ҳазрат Мартин Лютер Кинг Жуниор исмини зикр этсак нокамтарлик бўлмас.

У киши ҳам бугун биз Жанубий Африка фарзандлари сифатида дуч келган улкан масалалар ечимига ҳисса қўшиш йўлида жонини жабборга бериб курашди ва айни шу йўлда вафот этди.

Биз айни лаҳзада уруш ва тинчлик, зўравонлик ва ҳамжиҳатлик, ирқчилик ва инсоният салобати, истибдод ва ўзни чеклаш, озодлик ва инсон ҳуқуқлари, қашшоқлик ва ҳурликнинг орзу-истаклардан фарқлари ҳақида сўз қотамиз.

Биз бу ерда миллионлаб аҳолининг, яъни моҳияти фақатгина уруш, зўравонлик, ирқчилик, мустамлакачилик ва одамларни қашшоқлаштиришдан иборат ижтимоий тузумга қарши бош кўтаришга журъати етган халқнинг шунчаки вакиллари сифатида турибмиз холос.

Бундан ташқари, камина бугун ер шаридаги миллионлаб инсонларнинг, анти-апартеид ҳаракатнинг(айирмачиликка қарши ҳаракат), Жанубий Африкага қарши жанг қилиш эмас, балки ғайриинсоний тизимга қарши туриш ва инсониятга қарши айирмачилик жиноятига тезда барҳам беришни даъво қилиб бизга қўшилган ҳукуматлар ва ташкилотларнинг бир вакили сифатидаман.

Мамлакатимиз ичкариси ва ташқарисидаги бу сон-саноқсиз биродарларимиз ҳеч бир шахсий манфаат кўзламасдан зулм ва адолатсизлик йўлига тўғаноқ бўлиб турадиган эзгу қалбга эга эди. Улар шуни англашардики, бир кишига етказилган азият бу – барчага етказилган азият, шу сабабдан ҳам улар адолат, умуминсоний ахлоқ ҳимояси учун бир тан-у бир жон бўлиб ҳаракат қилишди.

Уларнинг жасорати ва кўп йиллик иродаси сабаб биз бугун ҳатто бутун инсоният асримизнинг улуғвор инсоний ғалабаларидан бирини биргаликда нишонлаш учун йиғиладиган санани ҳам белгилай оламиз.

Ўша он қачон келса ҳам биз ирқчилик, айирмачилик ва оқтанлиларга ён босиш каби иллатлар устидан қозонилган умумий ғалабани биргаликда тантана қилажакмиз.

Мазкур ғалаба гулчамбари ваниҳоят тарихи бундан беш юз йиллар илгарига бориб тақаладиган,  Португалия империяси асос солган Африкани колониялаштириш сиёсати қурбони бўлмиш халқ гарданини безайдиган бўлади.

Шундай экан бу музаффарият инсоният тарихидаги улкан бир қадам сифатида эсланади ҳамда ирқчилик қаерда учрамасин ёхуд қай қиёфада бўй кўрсатмасин сайёрамиздаги одамларнинг бу иллатга қарши курашишга ичган онти бўлиб хизмат қилади.

Бу мукофотни пулга чақиб бўлмайди. Буни аждодларимиз изидан эргашганча босиб юрганимиз Африка тупроғининг қатламларида қолиб кетган нодир металлар ва қимматбаҳо тошларнинг улгуржи баҳоси деб тушунмаслик керак.

Бу мукофотнинг қадри фарзандларимизнинг, ҳар қандай жамиятнинг энг заиф аммо энг буюк хазинаси бўлмиш болаларимизнинг кулгуси ва саломатлиги билан ўлчанади.

Болаларимиз, ҳеч бўлмаганда, очиқ қирларда ўйнаши, туйқус пайдо бўладиган очлик санчиқларидан азоб чекмаслиги ёхуд касаллик сабаб ҳалок бўлмаслиги ёхуд жоҳиллик, жинсий тажовуз офатлари билан қўрқитилмаслиги ва ортиқ мажбуриятлари ёшига мос келмайдиган оғир меҳнатни эплашга сафарбар этилмаслиги лозим.

Мазкур олийжаноб кишилар қаршисида тураркан, янги Жанубий Африканининг Болалар саломатлиги, муҳофазаси ва ривожланиши тўғрисидаги Жаҳон Деклорациясида[i] келтирилган мақсад ва вазифалар ижросини тўхтовсиз амалга ошириб боришига ваъда берамиз.

Биз таъкидлаётган мукофотнинг қадри-қиймати ўша сиёсий ёки бошқа сабаб билан ўғирланишидан, ўлдирилишидан чўчимайдиган болаларнинг ота-оналари ҳам хурсанд ва саломат экани билан ўлчанади.

Улар ҳам қалбларида очликдан, бошпанасизликдан, ишсизликдан дунёга келган ноумидликнинг оғир юкидан халос бўлишлари керак.

Барча мазлумларга берилган ушбу совғанинг қиймати юртимиздаги барча инсонларнинг, ўрталарига тўсиқ бўлган ғайриинсоний деворни бутунлай қулатажак халқнинг шодлиги ва сиҳат-саломатлиги билан белгинлангай ва шундай бўлиши ҳам керак аслида.

Мана шу улкан жамоат кун келиб бировни хўжайин, бошқа бировни эса хизматкор деб билган, бировини бошқасининг вафоти эвазига кун кечирадиган йиртқичга айлантирган инсоний кибрнинг қабрига орқа ўгирган бўлади.

Ҳамжиҳатликда олган мукофотимизнинг аҳамияти музаффарият қозонажак тинчлигимиз билан белгиланади, боиси ўшанда оқ танлини ҳам, қора танлини ҳам битта ирққа мансуб деб ҳисоблайдиган одамлар ҳар биримиз бу курраи заминда жаннат фарзандлари мисол умр кечиришимиз муждасини етказган бўладилар.

Шунинг учун ҳам яшаймиз, чунки истиқболда ҳамма тенг туғилиши, яшаш, муваффақият қозониш, инсон ҳуқуқларидан фойдаланиш ва яхши ҳукуматга эга бўлиш учун ҳар биримиз ҳақли эканимизни англайдиган жамият барпо этган бўламиз.

Бундай жамият на кимнингдир фикрига чеклов қўйилишига ва на бирон кишининг инсоний ҳақ-ҳуқуқи поймол этилишига ортиқ йўл қўймаслиги керак.

Шу масалаларга боғлиқ ўлароқ, биз Бирма ҳукумати мутасаддиларидан Нобел Мукофоти лауреати ўртоқ Аунг Сан Су Чжуни озод қилишларини ҳамда у ва унинг тарафдорларини барча Бирма халқи манфаати учун курашишга жалб этишни талаб қиламиз.[ii]

Яратганга илтижо қиламизки, бунга кучи етадиган кимдир, албатта, ҳеч бир пайсалга солишларсиз, Чжу хонимга ўз истеъдоди ва қувватини мамлакати аҳолиси ва умуман инсониятга кўпроқ нафи тегиши йўлида сарфлашиига рухсат беражак.

Ўз юртимдаги сиёсий ҳолатнинг паст-баландларидан олисда турар эканман, Норвегия Нобел Қўмитасига қўшилиш ва елкадошим жаноб Ф.В. де Кларкни улуғлаш имкониятидан фойдаланишни истардим.

У юртимизга ва халқимизга айирмачилик тузуми алдовлари орқали катта талофот етказилганини тан олишга жасорат топа олди.

У Жанубий Африка халқи музокаралар орқали жараённинг тенг ҳуқуқли бир бўлаги сифатида биргаликда келажакларидан айнан нима хоҳлашларини аниқлашлари зарурлигини англаш ва қабул қилиш учун етарлича зийраклиги бор инсон.

Лекин мамлакатимизда баъзи бир инсонлар борки, тинчлик ва адолат қарор топишига даққиюнусдан қолган, аслида фалокатдан бошқа нарсани англатмайдиган сарқитларга ёпишиб олиш орқали ўз ҳиссамни қўшишим мумкин деб ўйлайдилар.

Биз, шунингдек, лаҳзалардан унумли фойдаланган ҳолда юртимизнинг кўплаб демократик ҳаракатлари, хусусан, мамлакатимизни бугунгидай демократик эврилишга етаклашда асосий ўрин эгаллаган Ватанпарварлик Фронтининг шарафига илиқ сўзларни изҳор этамиз.

Биз шундай умид билан яшаймизки, ўз-ўзини қайта тиклашга жон-жаҳди билан курашар экан, Жанубий Африка янги дунёнинг қайта туғилишга уринаётган микрокозмига ўхшаб қолади.

Бу демократия ва инсон ҳуқуқлари қадрланадиган, кишилар қашшоқлик, очлик, қарамлик ва жоҳилият ваҳималаридан фориғ этилган, фуқаролар уруши хавфи ва ҳаддан зиёд тажовузкорлик офатидан ҳоли, миллионлаб қочоқликка маҳкум этилганларнинг мудҳиш фожиасидан беташвиш яшайдиган дунёга айланади.

Ушбу Тинчлик бўйича Нобел Мукофоти биз бошдан ўтказган, гувоҳи бўлган ҳодисалар учун мақтов сифатида берилмаётганига ишонамиз.

Биз айирмачилик сиёсатининг оқибатини кўра билган кишиларнинг бутун борлиқ бўйлаб тараладиган, барчаларининг бизга хайрихоҳ талабларидан хабар берадиган овозларига қулоқ тутамиз

Биз уларнинг чақириқларини англаймиз – умримизнинг қолганини мамлакатнинг ягона ва оғриқли тажрибасини, сирасини айтганда, инсон фаровон яшаши учун нормал шароитни ташкил этадиган демократия, адолат, тинчлик, ирқчиликдан ва жинсий тажовузкорликдан холилик, барча учун умумий ривожланиш, соғлом аироф-муҳит, ижтимоий тенглик, одамлар орасидаги бирдамликни намойиш этишга бағишлаймиз.

Ўша талаблардан ҳаракатга келиб, ва қолаверса, сиз елкамизга юклаган шуҳратдан  илҳомланган ҳолда шуни бўйнимизга оламизки, биз ҳам дунёйимизнинг янгиланишига ўз ҳиссамизни қўшамиз токи келгусида ҳеч кимса “ердаги бебахт-у бечоралар”[iii] дея тасвирланмасин!

Бу жумланинг келажак авлод тилидан айтилишига йўл қўймайлик, шундоқ ҳам тарафкашлик, беҳаёлик ёхуд худбинлик бизни Тинчлик учун Нобел Мукофоти танлайдиган инсонпарварлик идеали даражасига чиқишимизда оёғимиздан чалди.

Елкама-елка ҳаракат қилаётган барча дўстлар, келинг, Мартин Лютер Кинг “одамзот ирқчилик ва урушнинг зим-зиё тунига ортиқ фожеий тарзда боғланган ҳолида қола олмайди” деган чоғида ҳақ бўлганини исботлайлик.

Келинг, барчамиз у чин маънодаги биродарлик таровати ва осойишталикнинг олмос, олтин ё кумушдан қимматлироқ экани ҳақида сўзлаганида бор-йўғи бир хаёлпарастгина бўлмаганини исботлайлик.

Янги давр қуёши порласин!

Ташаккур.

Инглиз тилидан Шоҳрух Усмонов таржимаси

_______________________

[i] Болалар ҳуқуқлари Декларацияси. Бирлашган Миллатлар Бош Ассамблеяси томонидан 1959 йил 20 ноябрьда  барча аъзоларнинг бир овоздан маъқуллаши натижасида тузилган. Юқорида Мандела зикр этгани каби ўнлаб фундаментал бола ҳуқуқларини ўзида жамлаган.

[ii] Аунг Сан Су Чжу 1991 йил Тинчлик йшналишида Нобел Мукофотига лойиқ кўрилганди.

[iii] “Қўзғалинг, эй ердаги бебахт-у бечоралар…” – 1871 йилда Парижда ёзилган ҳамда социалистлар ва коммунистлар томонидан куйланган “Internationale” номли инқилобий-социалистик шеърнинг инглизча вариантининг бир мисраси.