Юнонистонлик адиб, насиҳатгўй-файласуф Плутарх Беотиянинг Херонея шаҳрида туғилиб ўсди. Плутарх император билан яқин алоқада бўлган аслзода оиланинг фарзанди эди. У болалигиданоқ Афинада таҳсил олди. Вояга етгандан кейин эса шу ердаги Академияга доимий равишда қатнаб турди.

Плутархни кўпроқ қуйидаги мавзулар қизиқтиради:

— дўст билан хушомадгўйни ажратиш;

— ёш болаларга муҳаббат;

— никоҳга оид қўлланмалар;

— кексайганда давлат ишлари билан машғул бўлиш ёки бундан воз кечиш масаласи;

— ўсмирларни шеърият билан таништириш усуллари;

— Суқротнинг ички овози;

— аёлларнинг жасорати.

Плутархнинг ҳаммаси бўлиб 227 та асари маълум. Уларнинг деярли ярмиси ҳозиргача сақланиб қолган.

* * *

Қуёш, Ой, Осмон, Ер ва денгиз бутун инсониятга бирдек тегишли. Инсонлар хоҳ шимолда, хоҳ жанубда яшасинлар, хоҳ юнон, хоҳ ўзга юртлик бўлсинлар, ягона Худога сиғинадилар. Инсонлар Яратувчини турлича номлар билан атасалар-да, бутун оламга ёлғиз Худо ҳокимлик қилади. Ҳамма ерда айни бир куч ҳукмрондир. Фақат қалбни илоҳиёт сари йўлловчи номлар, тимсоллар ва маросимларгина турлича, холос.

* * *

Борлиқ — ҳаракатдир.

* * *

Эшитиш қобилияти инсон қалбини барча сезгилардан кўра осонроқ чалғитиб, тезроқ ҳаяжонга солади ва ақл-идрок билан мулоҳаза юритиш қобилиятидан маҳрум этади.

* * *

Инсоннинг табиати аслида ўзгармасдир. Аммо тақдир ҳар хил янги умидлар туғдириб, янги ташаббуслар сари бошлайди.

* * *

Уруш ёвузликдир. Адолатсизлик ва зўравонлик унга доимо ҳамроҳ. Аммо виждонли одам урушда ҳам муайян қоидаларга амал қилади. У пасткашлик ва жиноят йўли билан қўлга киритиладиган ғалаба кетидан қувмайди.

* * *

Буюк саркарда бошқалар томонидан содир этиладиган сотқинликка эмас, ўз кучига таяниб, жанг олиб боришни афзал деб ҳисоблайди.

* * *

Йўқотиб қўйишдан қўрқиб, зарур нарсани олишга иккиланган кимса қўрқоқ ва қатъиятсиздир.

* * *

Кичик нуқсонлар, айниқса, ҳокимият ишониб топширилган зотларда катта бўлиб кўринади.

* * *

Тинч-хотиржам бўлишни истовчилар муҳтожликда яшашни ўрганмоқлари лозим.

* * *

Энг зафарли ҳаракатларда ҳам эзгулик ёки ахлоқсизлик очиқ намоён бўлавермайди. Гоҳо қандайдир арзимас бир қилиқ, сўз ёки ҳазил инсон феъл-атворини ўн минглаб одамлар ҳалок бўладиган жангдагидан кўра аниқроқ ва рўй-рост намоён этади.

* * *

Ҳамдардлик — ўзгаларнинг бахтсизлигидан азият чекиш, ҳасад — бировларнинг бахтини кўриб ғамга ботиш.

* * *

Ичиқоралик — ўзгаларнинг мусибатидан лаззатланиш демак.

* * *

Ҳеч бир айтилган сўз айтилмай қолган сўзчалик фойда келтирмаган.

* * *

Ҳар қандай адашиш ҳалокатлидир. Эҳтирос ҳамроҳ бўлган адашиш эса икки карра ҳалокатлироқ.

* * *

Биз кўпинча жавобга муҳтожлигимиз туфайли эмас, балки ўзгаларнинг овозини эшитиб, уларни ўзимизга оғдириб, суҳбатга тортиш учун савол берамиз.

* * *

Кишининг ўзига ортиқча ишониб, кўҳна эътиқод ва урф-одатларни писанд этмаслиги оқибатида хатога йўл қўйганидан кўра, уларга эҳтиёткорона амал қилиш натижасида адашмоқлиги афзалдир.

* * *

Менимча дағалликнинг ҳам, журъатсизликнинг ҳам илдизи илмсизликка бориб тақалади.