Tonggi havodan ko‘ksini to‘ldirib nafas olgan Sarvar qishlog‘ining qir-adirlarini eslarkan, yuragi sog‘inchdan hapriqib ketdi. Uning odati shunaqa, ko‘klam kirib, og‘ochlarda kurtaklar lab yora boshladimi shaharga sig‘may qoladi. Qirlarni, toshdan-toshga urilib oqayotgan soylarni qo‘msaydi.
«Qirlar boychechakka to‘lib ketgandir», deb o‘yladi yigit entikib.
Bolaligida enasining qo‘lida o‘sgani uchunmi, Sarvar tengdoshlaridan ajralib turardi: tavba, cholni bir mushtlab yosh bolaga aylantirib qo‘ygandek-a, deyishardi uning ajabtovur gaplarini eshitganlar hayratga tushib.
Enasining ertaklarini tinglab ulg‘aygan Sarvarga, ayniqsa, boychechaklar haqidagi rivoyat yoqardi.
— Boychechak — polvon gul, — derdi Bahriniso aya nevarasining sochini silab.
— Qiziqsiz-a, ena, jimitdek chechak polvon bo‘larkanmi? — e’tiroz bildirardi mitti Sarvar jilmayib.
— Polvon, bolam, polvon. Agar polvon bo‘lmasa, izillagan izg‘irin ketmay turib yelkasi bilan toshni turtib chiqarmidi?! — o‘z gapini isbotlashga urinardi enasi.
Sarvar boychechakning polvonligini o‘z ko‘zi bilan ko‘rish uchun qirga chiqib, toshlar orasidan bosh ko‘tarib turgan chechakning ildizini topishga urinardi. Chindan ham ayrim joylarda boychechak katta-katta xarsanglar ostidan mo‘ralaganiga guvoh bo‘lar, bola qalbi bilan jajjigina gulning kuchiga tan berardi. Ana o‘sha paytlardayoq boychechakka uning ishqi tushgan.
Oradan yillar o‘tib, Sarvar sevimli chechagining yana bir ulug‘ jihatini kashf etdi: dunyodagi jamiki gullarni bozorga olib chiqib pullash mumkindir, lekin boychechakni uzoq qirlardan terib kelib, gul bozoriga solisholmaydi.
 Bahor kelishi bilan shaharliklarning qirlarga oshiqib boychechakni ko‘zlariga surtishlari balki shundandir…

* * *
Haftani arang oxirlatgan Sarvar juma kuni azondayoq yo‘lga oshiqdi.
— Ozgina kutsang, hademay ta’til boshlanadi, — deb uni shashtidan qaytarmoqchi bo‘ldi hamxonasi Rafiq.
— Yo‘q, bo‘lmaydi, ungacha yuragim tars yorilib ketadi, — dedi Sarvar apil-tapil kiyinarkan…
Shahardan chiqishi bilan ko‘ksiga musaffo ko‘klam epkini urildi. Vujudi bir jimirlab olib, ruhi ko‘tarilib ketdi.
— Baribir, bahor yaxshi-da, a, amaki? — haydovchiga gap qotdi u.
— Albatta-da, qishning yaxmalagida bu yo‘llardan yurishning o‘zi bo‘lmaydi, ukam.
— O‘g‘lim, qayerda o‘qiysiz? — yonidagi keksaroq hamrohi uning xayolini bo‘ldi.
— Tibbiyot akademiyasida o‘qiyman, amaki.
— O‘h-ho‘, do‘xtir bo‘larkansiz-da, a?
“Shundoq” deganday bosh irg‘ab qo‘ydi Sarvar.
— Omadingizni bersin, bolam. Bu… atrofga boshqacha ishtiyoq bilan qarayotganingizni ko‘rib, shoirmisiz, deb o‘ylabman, — beozor hazil qildi qariya.
— Umuman to‘g‘ri topdingiz, — hazilga hazil bilan javob qaytardi Sarvar, — bahor yaqinlashganda hamma shoir bo‘p ketadi.
— To‘g‘ri, to‘g‘ri, gap yo‘q!..
Suhbat — yo‘lning tanobini tortadi, deganlari rost ekan. Sarvar hamrohlari bilan gurunglashib, qishlog‘iga yetib kelganini sezmay qoldi…
Uydagilar bilan kechqurun ne mahalgacha gurunglashib o‘tirgan bo‘lsa-da, tong saharda uyg‘ondi. Muzday suvda shosha-pisha yuvindi-da, eshikka yo‘naldi.
— Hoy, Sarvar, qayoqqa? — dedi onasi ajablanib
— Shundoq qirga chiqacob kelaman, aya.
— Kap-katta yigit bo‘lsangam, aqling kirmadi, kirmadi-da, — dedi onasi erkalash ohangida. — O‘sha adirlarda nima bor ekan kallayi saharlab.
Sarvar kulimsirab qo‘ydi-da, darvozadan chiqib ketdi. Qirga yetguncha oftob yoyilib qoldi.
Yanglishmabdi. Adirni g‘ij-g‘ij boychechak tutib ketibdi. Bir quloqlilariyam bor, ikki quloq bo‘lib g‘uncha quchoqlaganiyam… Oppoq boshini selkillatib, yulduzdek ochilib yotganlari qancha!..
Sarvar toshloqqa yonboshladi va kattagina tosh tagidan mo‘ralab, g‘unchalab turgan boychechakka ko‘zi tushdi. Enasining gaplarini eslab yonboshlagan ko‘yi toshni joyidan qo‘zg‘atmoqchi bo‘ldi. Kuchi yetmadi. O‘rnidan turib, ikki qo‘llab ko‘tarib oldi. Zalvorligina ekan. Zilday tosh ostidan yo‘l topib, o‘rmalab yorug‘likka chiqqunicha ikki qarichcha yo‘l bosibdi. «Polvon gulim, shu mittigina poyang bilan toshni turtib chiqdingmi, men bo‘lsam, uni arang qo‘zg‘atdim-a», deya kulimsiragancha boychechakning nafis yaproqchalarini siladi Sarvar.
Ayni chog‘da yuragi ezgin bir xotira sog‘inchidan entikdi. Bir paytlar u bu qirlarga Durdona bilan birga chiqar, o‘sha kezlarda Sarvar Durdonani manavi jajjigina gulga — polvon boychechakka qiyoslardi.
— Bu qir guli, — derdi Sarvar. — Gullarning eng go‘zali, eng polvoni. Sen esa qizlarning chiroylisisan.
— Aldama, mendan chiroyli qizlar ko‘p-ku, — jilmayardi Durdona.
Sarvar o‘zi bilmagan holda murg‘ak qalbi bilan qizga dil izhorini aytardi:
— Sen, baribir, hammadan chiroylisan, Durdon… Sen qir guliga o‘xshaysan…
Ular ikkisi musaffo osmon ostida, mana shu qirlar bag‘rida quvlashmachoq o‘ynashardi.
«Endi Durdona yo‘q, — deb o‘yladi Sarvar alam bilan xo‘rsinib. — Endi u qir guli emas…»

* * *
…O‘shanda kech kuz edi. Sarvar o‘qishdan qaytgach, kutubxonada kitob o‘qib o‘tirgandi… Durdona qo‘ng‘iroq qildi.
— Sarvar aka, men Toshkentdaman.
— Ie, qachon kelding? — hayron bo‘lib so‘radi Sarvar.
— Ikki oydan oshib qoldi. Sartarosh bo‘lib ishlayapman. Ertaga dam olish kunim, xo‘p desangiz, ko‘rishardik.
— Albatta, ko‘rishamiz, senga shaharni tomosha qildiraman.
Yigit tuni bilan uxlamay, Durdona haqida o‘y surib yotdi. Ertalab shirin bir entikish ila yo‘lga otlandi. Biroq qizni ko‘rdiyu qotib qoldi. Uning tengsiz chechagi, uning qir gulisi — Durdona sochini yelkasidan kestirib, malla rangga bo‘yagan, egniga yoqasi ochiq tor kofta, tor shim kiyib olgandi…
— O‘… o‘zingmisan?.. — dedi Sarvar qizga biroz angrayib qarab turgach.
— Ha, o‘zimman! — xandon otib kuldi Durdona. — Ora-cira bir marta qishloqqa zo‘rg‘a borasiz. Undayam ko‘rishsak-ku, xo‘p, bo‘lmasa, tag‘in Toshkentga yo‘rg‘alab qolasiz. Shunga… mana, o‘zim keldim. Tag‘in sizni shaharlik qizlar ilib ketmasin, dedim-da…
Qiz Sarvardan oldinga o‘tib, tamanno bilan bitta-bitta bosib keta boshladi.
Sarvarning yuragi bir zumda huvillab qoldi, bag‘rini bir alam egallab oldi. U tuni bilan shu uchrashuvni orziqib kutgandi. Ammo ro‘parasidagi qiz uning Durdonasi emasdi. Kulchadek yuzlari oftobda qizargan, zulukdek qoshlari payvasta, qalin qo‘ng‘iroq sochlari belini o‘pgan, yuzida nim tabassum bilan biroz tortinib turadigan Durdonasi endi yo‘q edi.
— Namuncha qovog‘ingiz osilib ketdi? Nima, chiroyli bo‘p ketganim sizga yoqmayaptimi? — dedi qiz unga ishvali ko‘z tashlab.
— Sen avval chiroyliroq eding, Durdon. — Men seni qir guli deb atardim. Bilasanmi, nimaga shunaqa derdim?
— Ha, endi gap yo‘g‘ida gapirgansiz-da, — uzun-uzun tirnoqlariga termilib kulimsiradi qiz.
— Unda sen boshqacha eding. Qir guli degani bu jajjigina, oddiy chechak emas, u bebaho gul. Agar shunaqa bo‘lmaganda, qir gulini ziyorat qilgani shaharliklar qishloqqa borisharmidi?! Shaharda gulning urug‘iga o‘t tushmagan-ku, to‘g‘rimi?.. Istagan gulingni topolasan. Faqat… boychechakni emas, qir gulinimas, Durdona!
— Bu gaplarning kimga keragi bor? — dedi qiz boshini ilkis ko‘tarib. Uning qaroqlaridan adoqsiz bir alam mo‘ralagandek bo‘ldi. — Hammangiz qishloqni ko‘klarga ko‘tarib maqtaysiz-u shaharga intilasiz. Qishloq qizlarini beg‘uborsan, deb og‘iz ko‘pirtirib, shaharliklarga ko‘ngil qo‘yasizlar. Nima, men endi qir guli ekanman, deb qishloqdan chiqmay o‘tirishim kerakmidi?! O‘sha qishloqda qir-adirdan boshqa nima bor o‘zi, Sarvar aka?! Mana, siz ham hademay o‘qishni tamomlasangiz, shahardagi birorta tibbiyot markazigami, klinikagami ishga joylashasiz. O‘shanda qir gulingiz yoningizda bo‘ladimi?!
Sarvar o‘zi sezmagan holda qizga o‘shqirib yubordi:
— Durdona, bas qil!
Qizning upa surtilgan yuzi yanayam oqarib ketdi. Buni ko‘rgan yigitning yuragi qalqib tushdi.
— Meni kechir, Durdona. Mayli, qanday yashash sening ixtiyoring… bunga aralashishga haqqim yo‘q. Balki kimdir senga shunday ko‘rinishing chiroyliroq, deb aytgandir… Lekin men, baribir, o‘zimning qir gulimni sevaman. Uni sog‘inaman. Bilib qo‘y, qir guli hech qachon shaharning atirguliga aylanolmaydi. Qir gulini bo‘yab, bejab bo‘lmaydi. U toshlarni yelkalab, quyoshga mo‘ralab turgan holida go‘zal. Sen esa yaxshi qol. Omadingni bersin, — bo‘g‘ziga alami tiqilgan Sarvar bitta-bitta bosib qizdan uzoqlashdi.

* * *
“Esizgina Durdona, qanday ajoyib qiz edi-ya… — deb o‘yladi yigit og‘ir xo‘rsinib. — Unga uylanmoqchiydim. Institutni tamomlasam, shaharda qolmoqchi emasdim. Mana, qishloqda tibbiyot markazi qurildi. Shu yerga ishga kelaman. Durdona yonimda bo‘lganda… Afsus, u hoyu havasga berilib ketdi… U shahar guliga aylanishni istadi…”
Yuragi iztirobdan simillab og‘riyotgan Sarvar uni qirlarga bog‘lab turgan rishta birgina Boychechak emasligini, bolalikdagi xotiralari va shu xotiralar ichida shamchiroqdek yonib turgan muhabbati — Durdonaga bo‘lgan sevgisi ekanini anglab yetgandi. Durdonasiz qirlar ham huvillab qolgandek tuyulayotgandi unga.
O‘zim ham ahmoqman, unga ortiqcha pardoz-andozsiz ham o‘zi chiroyli ekanini aytishim kerak edi. Uni shunday holida sevishimni bilganida, shaharning hoyu havaslariga ko‘ngil qo‘ymagan bo‘larmidi?.. Bu safar shaharga borsam, Durdonani topaman, o‘zim bilan qishloqqa boshlab kelaman. Biz mana shu yerda odamlarga kerakmiz, deyman unga.
Yigit dadillanib o‘rnidan turdi va o‘zgacha ishtiyoq bilan iziga qaytdi. Qiyalikdan enib borarkan, pastdan yuqoriga qarab yugurib kelayotgan durrali qizga ko‘zi tushdi. «Kimdir boychechak tergani chiqqandir-da», degan o‘y o‘tdi ko‘nglidan. Qizga e’tibor bermay, yo‘lida davom etdi. Shu mahal uzoqdan:
— Sarvar aka-a-a-a!!! — degan tovush qulog‘iga chalindi.
Ovoz Durdonanikiga judayam o‘xshardi. Sarvarning yuragi hapriqib, qizga sinchkov tikildi-yu, negadir oyoq-qo‘li bo‘shashdi. Vujudini shirin hayajon qamradi. U… Durdona edi.
Sarvar ko‘zlariga ishonmasdi. Qiz uning yoniga yetib kelganda bilinar-bilinmas hansirardi.
— Durdona?.. — dedi u qizga hayrat bilan tikilib.
— Sarvar aka, qachon keldingiz? Bir haftadan beri yo‘lingizni poylayman, — dedi qiz harsillab nafas olarkan.
— Shaharda emasmiding?
— Yo‘q, siz bilan ko‘rishganimizdan keyin, hamshiralik kursida uch oy o‘qib, qaytib kelganman.
— Nega menga aytmading?
— Bahorni kutdim…
— Buni qara-ya, yuzingdagi upa-eliging qani? Tirnoqlaring ham…
— Axir men qir guliman-ku, Sarvar aka! — qah-qahlab kuldi qiz. — Menga ortiqcha pardozning keragi yo‘q.
Sarvarning yuragi to‘lqinlanib, ko‘ngli yorishib ketdi. Borliq olam yanada kengaygandek, qirlar go‘zallashgandek tuyuldi unga.
— Qarang-a, Sarvar aka, butun adirni boychechak tutib ketibdi-ya!
— Ha-a, mumkin, ular sensiz meni sira yupatisholmadi, — dedi Sarvar uzoqlarga ko‘z tikkancha. — Mening haqiqiy boychechagim — Qirgulim sensan, Durdona! Faqat sensan!

“O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasi, 2012 yil, 13-son