Ey Misrning tangrisi, Nilning malikasi Kileo‘patra!
Oydin kechalarda, sirli Nilning bo‘ylarida uzun etaklaringni maysalar, gullar ustidan sudrab yurub yangi ochilg‘on vafo hidli nilufar chechagi uzubsan. O‘zingni yelpib turg‘u¬chi qulg‘a chechakning fazilatlaridan gapirganingni eshitdim: «Bu gul suvda o‘sib, suvda yetishib, yana suvda bitadir», — deding. Bilaman, tengsiz qiz, bilaman. Nil suvi  bilan o‘sgan nilufarni  qancha  maqtasang ham ozdir.
Mening bag‘rimda-da sevgi hidli  bir nilufar  o‘smakdadir. Uni suvlab o‘sdirgan, yetishdirib  turg‘on  narsa menim «niliy» ko‘zlarimning yoshidir. Ne  achchig‘, ne zahar, ne totlig‘ — to‘yub bo‘lmas toti bordir uning!
Yuzlaringni eng oddiy bir bozor qizining  yuzlariday  ko‘rksiz qilmoq  uchun alam hidini socha  boshlag‘on  choqda  sergak bo‘l-da, menga yaqinlashma! Yuzlari  qayg‘idan — sen uzub tashlag‘on  Nil gullaridek — so‘lg‘on oshiqlaringga ayt, kelsinlar uning sevgi  hidi sochqon  choqlaridakim, yuzlari burung‘i asliga qaytsun!
Go‘zal Kileo‘patra! Otang fir’avnning zaharlari qadar achchig‘  zaharlarni uning  ko‘k yaproqlaridan — istaganing qadar — ola bilasan. O‘zingning  yuzlaringdek yumshoqlik va malohatni yana uning qizil  yaproqlaridan ema bilasan.
Balki, esingda yo‘qdir.
Bir kun otang bilan chiqqan ovdan charchab, o‘zing yolg‘iz qaytib kelding. Charchag‘on bo‘lsang-da qaramasdan yugurib  Nil bo‘yig‘a tushding. O‘tgan tongda bir hindistonli oshiqni timsohning og‘ziga tashlab  bergan joyingdan bir to‘plam  nilufar  chechagi  yig‘ding. Haram uyingning ayvonidag‘i supachaga joy soldirib yotding-da, haligi gul to‘plamini qizil  ipak bilan  boshingg‘a osdirib qo‘yding. O‘ychan, qayg‘ili  ko‘zlaringni  Nilning  ustida kabi  ko‘rungan oyg‘a tikib olib, to‘ymaslik  bilan gulni hidlab-hidlab va shunga  aldanib uyqug‘a  ketding.
Tongga hali yiroq edi.
Oy yog‘dusini  butun to‘laligi  bilan sepib, yer yuzini  sutdek yorug‘ig‘a  ko‘mub  tashlash¬g‘a  tilar edi. Misr — u sirlar va yashirinliklar uyasi  bo‘lg‘on Misr o‘zining  butun go‘zalliklari bilan birga  uxlar edi. Qator-qator  falloh qishloqlari, qator-qator ehromlari, qator-qator abulhavllari, xavf¬dan titrab turg‘on bani Isroilg‘a maxsus  ma’budlari bilan birga uxlar edi. Nil — oppoq oqarib, tala  o‘rtasida ilondek  buralib  yotqon Nil ham  kechaning  shu sharpasiz  quchog‘ida jimgina uxlar edi. Otangning hashamatli saroylari, xurmozorlar birga-birga, bir  to‘plam  halokat, bir  qora g‘ujum bo‘lub uxlaylar edi. Seni yelpib turg‘on qulcha  yelpig‘ichi bilan, soqiyang kosasi, cholg‘ichi qizing  cholg‘isi, kecha tog‘lardan oldirg‘on podaching nayi bilan  uxlar edi.
Sengina, sen — fir’avn qizi, dahshatli fir’avnning yumshoq qizi — uyg‘onding. Seni erkalatib  uxlatg‘on nilufar gullaring  so‘lg‘on edi: nozik qo‘l bilan nozik ipini  bir tortding — uzuldi. Gulni — hech qizg‘onmasdan — g‘ujumlading-da, bosh tomoningga  irg‘itding… tushdi — ketdi! Sen gulni g‘ujumlagan tinda bosh tomoningdan, boqchadan «oh» tortqon bir tovush  keldi; u baqirg‘on sening  oshiqlaringdan, ertaga  Nilning timsohlar  to‘lug‘  quchog‘iga  kiraturg‘on bir shahzoda edi. Sen tovushingni  chiqarmading, balki, eshitmagandirsan?!
Gulning  so‘lg‘onig‘a joning  chiqar darajada  qizig‘on eding.
Turub  borib yana bir  to‘plam gul uzub  kelmakchi, uning hidi  bilan tong  otdirmoqchi  bo‘lur eding. Ammo buni qilmading, qila olmading, so‘ng  ortuq  tushunmakka, ko‘zingni bir nuqtag‘a tikib og‘ir-og‘ir o‘ylanmoqg‘a boshlading. Birdan turding, xizmatchilardan birini  uyg‘otib gulga  yubormoqchi bo‘lding shekillik, u yoq-bu  yoqg‘a  qaragach,  yana yotding. Yana og‘ir-og‘ir  tushunar  eding.
Naq boshingda — ayvonning  pastida — qarab turg‘on  men sekingina boshingg‘a  keldim.
Sezmading.
Sekingina  bag‘rimdagi  gulni olib boshingg‘a  tashladim.
Bilmading.
Uning hidlari seni  bo‘shashtira boshladi. Shul  qadar  bo‘shashgan edingkim, sen Kileo‘patra bo‘lub buncha  yaxshi  uxlamag‘on  eding. Kun o‘zining o‘tkur  tig‘larini yumshoq  yuzlaringg‘a  sanchg‘onda-da, uyg‘onmas eding.
Yon-beringdagilar  uyg‘ondilar.
Ko‘rdilarkim, sen hech bir  turmishingda  ko‘rulmagancha to‘lub, toshib, qaynab, rohatlanib  uxlaysan. Hech  kim uyg‘otishqa jur’at  qila olmadi. Otang  fir’avndan seni so‘rab  kelgan kishiga  poyloqchi kampiring: «Ul ko‘b totli uyqudadir», — deb javob berdi.
Bosh tomoningda  endigina bosh ko‘tarib  kelayotqon  yoppa-yolg‘iz xurmo  og‘ochig‘a   suyanganim  holda  men seni kuzatar  edim. Men seni-da, yon-beringdagilarni-da erkin-erkin  ko‘rganim  holda, bilmadim nima uchundir, sening qullaring,  joriyalaring, oqsoch va cho‘rilaring meni ko‘rmadilar yoki ko‘rsalar-da: «Bu-da bir bechora oshiqdir, bu-da erta-indin Nilning  qurboni bo‘lur», deb  o‘ylaylar edi.
Faqat unlar  yanglishalar edi!
Men bosh  tomoningda  o‘lturub seni  kuzatganim  bilan-da, ko‘zim — ko‘ngil  ko‘zim sira  senda  emas edi. Menim  ko‘zim  o‘zimizning  mutakabbir, semiz, dahshatli Amuda edi…
Nihoyat  ko‘zingni ochding. Boshingni qaldiratib  turub esnash-hidlash, sezgining  butun  kuchi bilan gul  isini esnading. Sening  sevgisiz bag‘ringg‘a  yumshoqlik  sepib turg‘on¬ gulim  shul  tinlarda  butun borlig‘i bilan sening  tegrangga  sevgi  hidi sochib turar edi.
Sevgisiz ko‘ngilga sevgi hidi, bilmadim, qanday xush keldi?
Faqat, yuzlaringning tag‘in-da  yasharib  ketganligini ochiq-oydin  ko‘rdimkim, mana  bu gulning  ta’siri  edi. Yoningdag‘ilar  ham senga  va sendagi o‘zgarishga  tongg‘a qolalar, lablarini  tishlaylar edi.
Ko‘zlaringda  yana uyqu  ko‘lankalari uchqoni  ko‘rildi, yana uxlamoq istading. Faqat, hidi  tegrangni qoplag‘on  so‘lmas gulning  qayda ekanini bilmak istagi  uyqu  istagidan ortig‘roq edi.  Shuning uchun-da  boshingni  qaldiratib, ko‘zlaringni o‘ynatib, tinsizgina uni izlar  eding. Nihoyat  so‘rading:
— Bu xush is  qaydan  keladir?
Yoningdag‘ilar birdan javob bera olmadilar. Biri — ikkinchisiga, ikkinchisi  uchinchisiga qaray  boshladi. Fir’avn qizi emasmisan — darrov g‘azabing chiqdi:
— Shuni ham bilmaysizmi? Men sizni  nima uchun  boqib  o‘lturaman?
Bir habash xotun  dudulab-dudulab javob berdi:
— Boqchadan!
Kulub yubording.
— Xurmozordan!
Yana kulding.
— Nil bo‘yidan!
Bu yo‘li  achchig‘ing keldi:
— Jim! Tentakmisan? — deding. Tindilar…
Bir  qiziqchi  kampiring bor ekan, maymun kabi  qixixlab keldi-da:
— Narigi  dunyodan! — dedi. Sharaqlab kulub  yubording. Kampirning  kayfi keldi:
— Narigi dunyodan deganim, ya’ni — go‘ris¬tondan! — dedi.
Bu yo‘li kulmading. Biroz qovog‘ingni burushtirding-da:
— Ma’ni berish kerak emas. Bu xurmog‘a  tuz sepgan kabi bo‘ldi, — deding. Shunda men sening  aqlingni olqishlag‘on edim.
Birdan o‘rningdan  turub, yuzing¬ni boqcha  tomonga  qaratib  tiz cho‘kding.    Boshingdan bir bolishni  olib  tashlading, oradan  gul kelib chiqdi, sevinib ketib «Mana tobdim!» deb darrov  qo‘lingg‘a  olding.
—  O-o… Bu gul  yot  guldir. Misr  guli emas!
Yoningdag‘ilar yana tindilar.
— Qaydan keldi  bu? Kim keltirdi?
Yana javob bo‘lmadi. Qiziding:
— Nimaga indamaysiz? Tilingiz uzuldimi?
Unlar  qaltirib, titrab bir-birlariga  qaramoqg‘a  boshladilar. Bildimkim, sening achchig‘ing yomon qo‘zg‘alsa, u zavollilar  uchun yomon bo‘lar edi. Shuning  uchun  yugurib boshingga keldim. Ortiq  takalluf qilmay, ortiq  yerlarga egilmasdan boshim  bilan hurmat salomi  berdim-da:
— Gulni  men keltirdim, u menim gulimdir, — dedim.
Sen darrov  so‘rading:
— Sen kimsan?
Tinchgina  javob berdim:
— Men bir adashib  kelgan kishiman.
Ko‘zlaring  og‘uli  havaslar  bilan menga  qaray boshlag‘on  edi. Birdan yuzingg‘a  jiddiyat  kirdi, shamol tezligi bilan yuzimga:
— Adashib kelgan bo‘lsang, yo‘l  ko‘rsatsinlar, ket! — degan so‘zni  tashlading.
— Gulimni olayin-da, ketayin, xo‘p! — deb gulga  qo‘l uzatdim.
Amirlar tovushi bilan baqirding:
— Tegma, u gul munda  qoladir!
To‘qtadim. O‘zing  ko‘zingni uzmasdan menga  qaray  eding.
— Yigit, sen  yomon tilak  bilan  kelmadingmi?
— Yo‘q, teskarisidir: eng yaxshi va to‘g‘ri  tilaklar  bilan keldim.
— Ayt, nima  uchun kelding?
— Sevganimga Misr nilufaridan bir to‘plam olib  kelmak  uchun keldim.
Birdan  uyg‘onding.
— Sevganingmi bor?
— Bordir.
Shoshilib-shoshilib so‘rading:
— Fir’avnning  qizi emasmi?
— Yo‘q.
— Nil bo‘yida  emasmi?
— Emas.
— Qaydadir?
— Amu nahri bo‘yida.
— Amu… Gul kimniki?
— Boya ham aytdim: meniki.
— Kim uchundir?
— U uchun.
— U kimdir?
— U… mening  Kileo‘patramdir.
— Jim! Mendan boshqa Kileo‘patra yo‘qdir.  
— Sen Misr, Nilbo‘yi   Kileo‘patrasisan, u esa Hazarbo‘yi, Amu Kileo‘patrasidir.
— Jim!
— Sevgida  jimlik  bo‘lmas.
— Gul Amu suvindami  o‘smishdir.
— Yo‘q… Ko‘zlarimning  yoshida  o‘smishdir.
— Oh!
Ko‘zlaringda  tomchi-tomchi  yoshlar  ko‘rindi. Boshingni  yostiqg‘a  qo‘yding-da, o‘yga botding. Birozdan so‘ng  o‘rningdan  turding.
— Ol gulingni!
Oldim. O‘zing  oldimg‘a tushding, menga «orqangdan  yurmak uchun» ishorat  qilding, yurdik. Etaklaring  har-har yerlarni supurib  borar edilar. Bir uyga kirdikkim, ziynati meni tongg‘a  qoldirdi. Sen oltun oyoqli  yumshoq  supachaga  o‘lturding; sening  ishorating bilan men ham yoningg‘a o‘lturdim. So‘z  boshlandi.
— Nega Nilbo‘yi nilufarlari  tez  so‘lalar?
— Unlar oddiy  gul bo‘lg‘onlari uchun.
— Sening guling nega tez  so‘lmaydir?
— U sira so‘lmas!
— Nima uchun?
— Menim ko‘z yoshimda bitib, menim  ko‘z yoshimda  o‘sgani uchun.
— Ko‘z yosh tubda achchiqdir, bu nimaga achchig‘ emas?
— Muning-da, achchig‘  hid  soch¬qon choqlari bordir. Bu sevgi  chechagidir, umidlik  ko‘z yoshlarini  ham ko‘b  emgandir. Shuning uchun totlidir.  
— Menga qoldirib ketmak  istamaganing nima uchun?
— O‘zimniki bo‘lg‘on  uchun!
Tinding. Faqat, ko‘zlaring egri  havaslar bilan  to‘lg‘oni  holda  menga qaraylar edi. Sening  qarashlaringda xiyonat  olovlarini  ochiq seza boshlag‘on bo‘lsam-da, tindim.
— Men gulsiz qola bilmayman.
— Sening uchun  mundog‘  gullar  yo‘q emas, bor.
— Qayda?
— Istasang Nilning bo‘ylarida, istasang shahar  ko‘chalarida.
— Yo‘q, ishonmayman — bo‘lmas, topilmas. Ham bu gulning  egasi bo‘lg‘on  go‘zal sira Misr  Kileo‘patrasi kabi bo‘la olmas.
— Mening qarashimda undan ham  ortig‘dir.
Bu javobimga  achchig‘ing kelmadi, so‘zni burding:
— Men shunday  gulni  qanday qilib topaman?
— Nilga  tashlang‘on, timsohlarga yem bo‘lg‘on  oshiqlaringda shunday  gullar bor edi.
Sen jiddiylashding:
— Yo‘q, — deding, — yaxshi ishongilkim, ular menga  go‘zal bo‘lg‘onim  uchun emas, fir’avn  qizi  Kileo‘patra bo‘lg‘onim  uchun «oshiq» edilar. Birgina  kishi bo‘lsun  chin sevish  bilan sevgani yo‘qdir. Agar  senga o‘xshag‘on  bo‘lsalar… Men ularni  Nilda emas, ko‘zimning  qoralari orasida saqlar edim… Men  ularni bilaman: ular bir qo‘rquv oldida  meni unutalar. Shuning uchun  men  ularni qo‘rqinch  timsohlarga  yem qildim. Senda bu yo‘q. Sen fir’avn qizi  Kileo‘patra  yonida  turg‘oning holda…
— Amu bo‘yida  turg‘on  kabiman.
Jim bo‘ldik.
So‘zni  men boshladim:
— Boqchangda bir  oshiq bor, chin oshiqdir.
— So‘zlama! U meni emas, mening joriyalarimdan  lublonli bir  qizni sevadir. Shuning uchun  men unga teginmadim.
— Shundaymi? — barmog‘imni tishladim.
Shul vaqtda  ko‘zim  ko‘zingga  tushdi; yomon  qo‘rqinch tus olg‘on, qizig‘on edi. Har ikkalasidan xiyonat  to‘lub-toshar edi. Qo‘rqa  boshladim. Lokin yana tindim…
Kichkina  bir ishorang bilan uyda  hech kim qolmadi; pardalar tushdi, narigi yoqda ingichka cholg‘i  tovushi  aralash  qizlar  qo‘shig‘i  eshitila boshladi. Taningda bir  hovliqqanlik  sezdim. O‘zimda-da  cholg‘ining  ta’siri  bilan bir to‘lqun  boshlandi. Chol¬g‘i, sezdimki, ehtiros  kuyini  o‘ynar edi. Muni sening xoin, kulgan va  quyuqlashg‘on  ko‘zlaring  o‘ynab-o‘ynab  ko‘rsatar edi.
Cholg‘i bir darajaga yetdikim,  men bo‘shashib  sekingina  yonboshladim. Bu choq sening taningning o‘tdek  qizig‘oni holda  menga  yaqinlashqonini bildim.
Qaltirar, qo‘rqar, ko‘z oldimda  o‘z  Kileo‘patramning  xayolini  istar edim. Oh, xiyonat damlarida ul nechik kelsun!
Yana gul ko‘magimga yetdi.
Sen — meni  o‘zingning ehtiros kuching bilan mast  qilib — gulimni  va yigitligimni tortib  olmoq  istagan eding. Ishni shul darajaga  yetkazgan  edingkim, menda qarshilik  qilmoq  uchun  kuch qolmag‘on; men butun  ehtirosim bilan xoin  tanlaringga  ilondek  o‘ralib  ketgan edim…
Birdan gul o‘limlik hidini sochdi.
Men uyg‘ondim, ehtiros  tanimda  o‘z-o‘zidan  erib  yo‘q bo‘ldi.
— Sen — yuzlaring so‘la boshlab — bo‘shashib yiqilding.
Men gulimni  qo‘lga oldim-da, to‘g‘ri Nil  bo‘yiga  chiqdim. O‘zimning  gulimni  Nilning  suvlariga, ko‘kat-maysalariga  «ko‘st-ko‘st»lab yurub, o‘z  Kileo‘patram  uchun bir to‘plam  nilufar  yig‘dim-da, yo‘limg‘a ketdim…
Men Amu bo‘yig‘a yetganimda  orqamdan bir kaptar  uchub keldi va  sening  shu xatingni topshirdi:
«Yigit!
Men butun dunyog‘a mashhur  fir’avnning  qizi go‘zal  Kileo‘patra bo‘lg‘onim holda chin  va sof  bir sevgi  uchratmadim. Chin muhabbat  egalarining  ko‘z yoshlarida yetishaturg‘on¬  uzoq umrli, vafo  hidli  nilufarni sening  qo‘lingda  ko‘rganimdan beri ko‘rmadim.
Oh, uning  men uxlayolmay yotqon chog‘imda  sochqon  hidlari  qanday edi? Sira anglayolmayman. Sen «sevgi hidi», deding shekillik. Oh, agar  sevgining bir chechagidan  chiqqon hidi shunday  bo‘lsa, uning o‘zi  qanday  narsadir? Koshki seva bilsam, o‘zimning  eng haqir  ko‘rgan qulimni bo‘lsa-da seva  bilsam!
Seni sevdim, deb o‘ylag‘on edim, o‘zing  ketgach  bildimki, u senga — sening  yigitligingga  bo‘lg‘on  shohona  bir muhabbatgina, bir havasgina ekan…
Oh, ul gulingga  nima deyay ekan? Agar ul yomon hidini sochmasa, bir zumda  paydo bo‘lg‘on tentak bir  havasning  qurboni  bo‘lur edim. Sofligim  ketar edi. Oh, u soflikning  haqiqatda  nima ahamiyati bor? Bo‘ldi nima, bo‘lmadi nima? Tubda  soflikni-da  saqlab  qolaturg‘on muhabbat kerak emasmi?
Menda u yo‘q…
Shuning uchun  soflikning ahamiyati  ham yo‘q… Taxtning, saltanatning qayg‘idan boshqa  yaxshiligi yo‘q… Go‘zal Nilning  go‘zalligi  yo‘q… Xurmo  o‘rmonlari  vahshiy… Nilufarlar  vafosiz… umrlari besh-o‘n nafas…
Kel, menga sof  muhabbatdan biroz so‘zlab ber!
Endi  ehtirosga berilmayman, kel.
Men-da sof sevib, sevilmoq istayman…
Misr, Nilbo‘yi. Kileo‘patra».
Go‘zal  Kileo‘patra!
Xatingni oldim. Amu  ko‘purmishdir, toshmishdir. Amuning  toshqini  o‘zimning Kileo‘patramga-da, senga-da  yo‘lni to‘sdi. Gulim ham hozir yetim qoldi…
1921

IZOHLAR:
falloh — Misr dehqoni; abu havl — arabchadan so‘zma-so‘z tarjimasi «qo‘rquvning otasi» degan ma’noni bildiradi. Qadimgi Misrda yasalgan boshi odam, tanasi sher shaklidagi haykallar(sfinks); qizg‘onmasdan — ayamasdan; tinda — bu yerda vaqt, lahza ma’nosida; qizig‘on — jahllangan, g‘azablangan; tushunmak — bu yerda o‘ylamoq ma’nosida; esnading — bu yerda hidlamoq ma’nosida; tinsizgina — jimgina; tubda — aslida.