Ziyofatda meni tarovatidan baxt nuri yog‘ilib turgan va “g‘oyat ajoyib” obro‘yimga obro‘ qo‘shadigan bir xonimga tanishtirishdi. Kinoyaga u zarracha e’tibor qilgani yo‘q, albatta. Zero, taqdir uni hazil-huzulni tushunishdek ulug‘ ne’mat bilan siylamagan. Xonim shu zahoti butun boshli bir kutubxona mulkini og‘rimagan boshimga go‘yo ag‘darib yubordi. Oradan besh daqiqa o‘tar-o‘tmas biz Balzak va Kamyu ijodiga paydar-pay tahsinlar o‘qishga tushdikki, ko‘rganlarning ko‘zi, eshitganlarning dimog‘i kuydi. Mendek bir omiyning nafis adabiyot borasidagi bunday sermazmun, o‘ta jiddiy va g‘oyat uzundan-uzoq suhbatga qo‘shilmasdan iloji qolmagan edi, to‘rga tushgan chumchuqning holiga voy. Har ne bo‘lsa-da, do‘ppim behad tor kelganda dangalini aytishga jur’at topa oldim:
 – Kim? Klod Merayon? Yo‘q, unaqasini eshitmaganman. Bilmayman.
 Xonim, hay atta-ang, deb qattiq taassuf bildirdilar. Axir Merayon – shoiri zamon, qanday oliyjanob she’rlar muallifi. Uning qalamiga mansub satrlar shunday ulug‘vor, shunday ulkan ma’no-mazmun bilan yo‘g‘rilganki, xonim har kuni oladigan olam-olam ma’naviy ozuqaning, quvvatning kuchini ushbu shoir asarlaridan boshqa, faqat Gaston Kurtoklening so‘nggi romanidangina topish mumkin.
 – Bu roman o‘ziga xos noyob durdona, to‘g‘rimi? – deb so‘radi suhbatdoshim dabdurustdan.
 O‘sha Gaston va uning muridlarini jingina ursin, iloyo! Romani tushimga kiribdimi. Biroq nuqul inkor ma’nosida bosh irg‘ayverishning ham cheki-chegarasi bor. Men shusiz ham bu masalada allaqachon haddimdan oshib ketgan edim. Xonim birdan: “Oqshomlari qanday yumushlar bilan band bo‘lasiz o‘zi?” deb so‘rab qolsalar, qanday odam bo‘laman. To‘g‘risini aytishga jur’ati yetadigan kas bormi? Yo‘q. Suhbatdoshimning oldida butunlay past ketmaslik uchun ming‘irladim:
– Albatta. To‘g‘ri-da. Eng muhimi, o‘z vaqtida yozilgan asar.
 – Xuddi shunday! – deb xitob qildilar xonim. – Men hammaga shunday deb ta’kidlayman. Hammaga! Uslubi yanada yorqinroq, tag‘in ham jozibaliroq bo‘lishi mumkin edi, albatta. Ayni paytda, asarda shunday bir nur borki…
 U zarur so‘zni topolmay chaynalib qoldi.
 Men yordamga shoshildim:
 – … ko‘ngillarni charog‘on qilib yuboradi.
 Nima bo‘pti? Qariyb har bir kitob haqida shunday desa bo‘ladi.
 – Barakalla! Tilingizga asal! – deb hayajon bilan gapni ilib ketdilar xonim. – Juda topib aytdingiz. Shaxsan menga asarning eng yoqqan tomoni – undagi umumga nisbatan bag‘rikenglik muhiti, après tous (eng muhimi – frantsuzcha) – samimiy ko‘tarinkilik…
 – ko‘tarinkilikki, quppa-quruq aql o‘rgatishu quloqqa tanbur chertishdan xoli, hayotga juda hamohang, – chekinish aslo mumkin emasligini anglab, otimni qamchiladim men.
 Xonimning binafsha rang ko‘ylagi qat-qat burmayu yo‘rmado‘zi bilan bezatilgan edi…
 – Ana bu boshqa gap! Balli! – hayajon bilan hitob qildi u qo‘llarimni qisib. – Fikrimiz bir joydan chiqqani naqadar go‘zal. Ayniqsa… Uzr…
 U atrofiga birrov ko‘z yugurtirdiyu qo‘limdan sudrab, bir to‘da erkak – qimmatbaho kostyumlar kiyib, tishlarini vaqti-soatida plombalatgan, bir-biridan yo‘g‘on janoblarning oldiga boshlab bordi. Janoblarki, o‘z ishini tinchitish chog‘ida sherigining ko‘ziga cho‘p suqib qo‘yishni ham unutmaydi.
– Menga qarasang-chi, Vim!
Ayol yelkalari tog‘day bir davangirning egniga turtdi. Davangir bo‘ynini burdi.
 – Mening erim, – dedi xonim beparvo. – Sen Kurtoklening romanini ezmalikdan boshqa narsa emas, deb o‘ylaysan. To‘g‘rimi, Vim? Endi mana bu janobning gaplariga quloq sol. Bu kishi ham menday romanni g‘oyat nurli, ibratli asar deb hisoblaydilar. Xuddi men senga aytganimday…
 – Ann, birrov yordam berib yuborolmaysanmi? – deb chaqirib qoldi shu payt eshik oldida paydo bo‘lgan ziyofat sohibasi.
 Shunday qilib yangi tanishim – xonim eshik sari shoshildi. Men esa to‘rtta bug‘ma ilonning domiga tushgan qo‘yondek serrayib qoldim. Ammo hozir bu nusxalar ilondan ko‘ra, sevimli o‘yinidan chalg‘itilgan bolakaylarga o‘xshab ketardi.
 – Bilasizmi… – deb gap boshladim men o‘rtadagi noqulaylikka chek qo‘yish uchun, – asar unchalik ham zo‘r emas. Shunchaki, jo‘n bir kitob. Siz nima deysiz, bilmaymanu, lekin…
 Xonim boya Vim deb atagan janob menga sinovchan ko‘z yugurtirib chiqdi va so‘ng maxfiy bir sirdan voqif etmoqchi bo‘lgandek tirsagimdan oldi. Atrofiga bir alanglab olgach, gapning o‘g‘il bolasini aytdi:
– Qo‘ying, boshni qotirmang, og‘ayni. Men ham o‘sha kitobni o‘qiganim yo‘q.

 Ruschadan Qulman Ochilov tarjimasi.