Қалб кишиси бўлмиш Румий нигоҳида кўнгил олами қандай жилваланади?!.. Буни фақат Мавлоно ёзиб қолдирган шеърий байтлардан билиб олсак бўлади. Доктор Жалолиддин Бакир Чалабийнинг “Ҳазрат Мавлононинг асарларида кўнгил” мақоласида “Девони кабир”дан қалбга оид бир қанча сатрлар берилган. Имкон қадар ўзбек тилига ўгиришга ҳаракат қилдик. Келинг, бу сатрларга  разм солайлик; бизга нималар ҳақида сўзламоқда…

 

Ey gönül, vuslat diyarının devletkuşusun sen; uç, ne diye uçmuyorsun? Kimsecikler tanımaz seni, ne insansın ne peri.

Эй, кўнгил, васл диёрининг давлат қушисан; нега учмаётирсан?  Кимса танимас сени, на инсонсан, на пари.

Sen dilbersin, gönül değilsin, fakat binlerce gönlü elde edesin de alıp götüresin diye hileyle, düzenle gönül şekline girmişsin.

Сен дилбарсан, кўнгил эмассан, фақат минглаб кўнгилни йўлдан оздириб, ҳийла билан кўнгил қиёфасига кирасан.

Bir an vefâlı ol da toprağa karıl; toprakla birleş, sonra bir anda kalk, Arş’tan da ferşten de, iki dünyanın sınırından da geç.

Бир дам вафоли бўлиб, тупроққа қорил; тупроққа бирлаш, кейин шу онда тургину Аршдан ҳам, фаршдан (пастлик) ҳам, икки олам сарҳадларидан ҳам ўт.

Can neden seni bulamaz? Onun kolusun- kanadısın sen; göz neden seni göremez? Görüşün aslısın, temelisin sen.

Нега жон сендан юз ўгирмайди? Унинг қўлисан – қанотисан сен; кўз нега сени кўра олмайди? Кўришнинг аслисан, тамалисан сен.

Tövbenin ne haddi var ki sana tövbe etsin? Haber kim oluyor ki seninle olsun da bir şeyden haberi olsun?

Тавбанинг не ҳадди сиғарки, сенга тавба этса?  Ким хабар олмоқ истаса, сен билан бўлсинда, бир нарсадан хабари бўлсин.

Kim oluyor o yoksul bakır ki, ilkbahar gelsin de ağaç gibi boy atıp tohumluktan çıkmasın?

Ким биларки бир йўқсилнинг илк баҳор келиб, ёғоч каби бўй чўзиб тухумдан чиқишини?

Kim oluyor yoksul odun ki, ateşe düşsün de kıvılcımlar saçan bir ateş koru olmasın?

Ким билар бир бечоранинг оташга тушиб, чўғда қовжираётганини?

Bütün akıllar, bütün bilgiler, yıldızlardır, sense onların perdelerini yırtan bir dünya güneşisin.

Бутун ақллар, бутун  илмлар, юлдузлардир, сен эса уларнинг пардаларни ёриб чиққан бир дунё қуёшсан.

Gönlüm, hem yol gösterir; hem yol keser; hem bir çengeldir, herşey ona asılır, hem herkesin ihtiyacı olan padişah altınını basar.

Кўнглим ҳам йўл кўрсатар; ҳам йўлимни боғлар; ҳам бир чангалдир, ҳар нарса унга осилади, ҳам ҳар кимнинг эҳтиёжи бўлган подшоҳ олтинини босар.

Hem feryâd eder, yolumu vurdular diye bağırır gönlüm; hem de aptal yankesicilerin yolunu vurur.

Ҳам фарёд  этар, йўлимни  тўсдилар деб чинқирар кўнглим;  ҳам да киссавур тентакларнинг йўлини  тўсар.

Gâh Tanrı buyruğu gibi başlara kasd eder gönlüm; gâh başı kesilmiş kuş gibi çırpınır, Allah-Allah der.

Гоҳ Тангри буйруғи каби бошлашга қасд этар кўнглим; гоҳ боши кесилган қуш каби чирпаниб Аллоҳ-Аллоҳ дер.

Gönlün varsa, gönül Kabe’sini tavaf et… anlam Kabe’si gönüldür; ne diye toprak sanıyorsun onu?

Кўнглинг бўлса, кўнгил Каъбасини тавоф қил… тушунча Каъбаси кўнгилдир; нега уни тупроқ деб атайсан?

Bir gönül incittin mi, bin kez yaya gitsen de, Kabe’yi tavaf etsen Allah kabul etmez.

Бир кўнгилни ранжиттингми, минг ерга бориб Каъбани тавоф қилсанг ҳам Аллоҳ қабул этмас.

Malını-mülkünü ver de bir gönül al; al da o gönül, mezarda o kapkara gecede ışık versin sana.

Мол-мулкингни бер-да, бир кўнгил ол (бировни хушнуд қил); олгинда у кўнгил, мозорда, қопқора кечада чироқ бўлсин сенга.

Allah kapısına binlerce altın torbası götürsen, Allah: “Bize bir şey getireceksen gönül getir” der.

Аллоҳ ҳузурига минглаб олтин тўрвасини этсанг  агар, Аллоҳ : “Бизга бир нарсани – кўнгилни олиб кел” деяр.

Çünkü der, altın gümüş kapımızda hiçbir şey değildir. Bizi istiyorsan istediğimiz gönüldür bizim.

Чунки, олтину кумуш даргоҳимизда ҳеч нарса эмасдир. Бизни истарсан, истагимиз кўнгилдир бизнинг.

Senin bir saman çöpü kadar, değer vermediğin yıkık gönül, Arş’tan üstündür, Kürsî’den de, Levh’ten de, Kalem’den de.

Сенинг бир сомон чўпи қадар бўлган вайрон қалбинг, Аршдан устундир, Курсидан ҳам, Лавҳдан ҳам, Қаламдан ҳам.

Yıkık gönül, Allah’ın baktığı varlıktır; onu yapan can ne de kutludur.

Вайрон қалб, Аллоҳнинг назаргоҳидир; бунга эришган жон не қадар бахтлидир.

Allah’ın defineleri yıkık gönüldedir… Yıkık yerlerde pek çok defineler gömülüdür.

Аллоҳнинг хазиналари хароба кўнгилдадир… Хароба жойларда жуда кўп хазиналар кўмилган.

Kul gibi, köle gibi gönüllere hizmet için kemer kuşan da, sırlar yolu yüzüne açılsın.

Қул ва асир каби кўнгилларга хизмат учун бел боғлагинки, қаршингда сирлар йўли очилсин.

Sana kutluluk gerekse, devlet istiyorsan, gönüller almaya, ululuğu bırakmaya bak.

Сенга бахт керак бўлса, давлат истасанг, кўнгилларни олмоққа, каттахилликни тарк этмоққа кириш.

Gönüllerin yardımı seninle atbaşı beraber giderse, kalbinden hikmet kaynakları akar.

Кўнгилларнинг ёрдами маълум бир даражага етказса, қалбингдан ҳикмат нурлари оқар.

Dilinden sel gibi, âb-ı hayat akar; soluğun Mesîh’in soluğu gibi hastalıklara ilâç olur.

Дилингдан сел каби оби-ҳаёт оқади; нуринг Масиҳ нуридек дардларга шифо бўлади.

Yoksa varlığın,mekânın, güneşin, ayın, yerin, şu gök kubbenin vücûdu nerden olacaktı?

Йўқса, борлиғинг, маконинг, қуёшинг, ойинг, еринг, шу кўк гумбазининг вужуди қаердан бўлди?

Sus, her kılında iki yüz dil olsa da söylesen, gönül gene de anlatışa sığmaz.

Жим бўл, ҳар қилингда икки юз дил бўлса-да сўйласанг, қонга ҳам англатишга сиғмас.

Турк тилидан Кавсар таржимаси.