YuRT QAYG‘USI (Turkistonning fig‘oni)[1] Man burung‘i zamonda ilm va madaniyat o‘chog‘i bo‘lg‘onim uchun dunyoning ma’mur va mas’ud o‘lkasidan sanalar edim. Shuning uchun ediki, hozirda qo‘ynimdagi (xarobazorlardan iborat bo‘lg‘on) Samarqand – «Samarqand firdavsmonand» atalur edi. Chin o‘g‘lonlarimdan bo‘lg‘on u botur, u davomi…

Yaqinda Turkiston musulmonlarining Xo‘qandda bo‘lgon 4-qurultoyinda (bilittifoq) «Turkiston yerlik Muxtoriyati»g‘a qaror berilib, e’lon qiling‘onlig‘i va bu munosabat bilan Xo‘qandda zo‘r namoyish bo‘lg‘onlig‘i ma’lumdir. Eshitishimizga ko‘ra, bu kunlarda Andijon, Namangon va Toshkandda ham musulmonlar tarafidan «Muxtoriyat» foydasig‘a tantanalik suratda ulug‘ namoyishlar davomi…

Rusiya inqilobining sakkizinchi oyinda, bolsheviklarning «Dushman bilan yarashib, mamlakatni halokatdan qutqaramiz!» deb qilich quvvatila hukumatni Kirinskiydan tortib olg‘onlari va o‘shal kundan e’tiboran Turkistonning markazi bo‘lg‘on Toshkandda ham qancha qonlar to‘kub, hukumat idorasini o‘z qo‘llarig‘a olg‘onlari, ammo hozirgacha xalq va mamlakat davomi…

41nchi raqamli «Hurriyat»da g‘azetani davom qildirmoq uchun noshirlari tarafindan berilg‘on qaror va obuna olmoq to‘g‘risinda manim Katgaqo‘rg‘ong‘a yuborilmoqlig‘im yozilg‘on edi. Mana, mazkur qarordan bir necha kun o‘tgandan so‘ngra xususiy ishlarimni bitkurib, 20nchi o‘ktabrda Kattaqo‘rg‘ong‘a bormoq uchun yo‘lg‘a chiqdim. Vag‘unda 2-3 davomi…

7nchi sentyabrda Samarqandda shahar dumasining saylovi bo‘lub o‘tdi. Ammo ne tariqada bo‘ldi? Ushbu savolg‘a loyiqincha javob yozmoq uchun mazkur kunda voqe’ bo‘lgon ko‘b vahshiyona harakatlar, qiynovlar, talon va takfirlarni aynan zikr etub o‘tmoq lozim bo‘ladurki, bu asnoda ko‘nglida zarra insoniyat davomi…

Ushbu kunlarda «Oila yoxud vazoifi xonadoriy» nomida forscha yozilg‘on 200 sahifalik ulug‘ bir kitob qo‘limg‘a tushdi. Kitobning muharriri diniy, ijtimoiy, axloqiy ilmlarda keng ma’lumoti bo‘lg‘on muhtaram birodarim Abdurauf Fitrat afandiligini anglab kamoli ixlos va rag‘bat ila boshdan oxirig‘acha mutolaa etdim davomi…

Zamonning oinai jahonnamosi bo‘lgan jarida, majalla va tarix sahifalarini diqqat ila mutolaa etsak ko‘raramizkim, o‘zga qavm va millatlar ilm va hunar xosiyati ila oz bir zamonda butun jahonni tasxir etdilar. Musulmon hukmdorlari (o‘zlarining zamon iqtizosincha harakat qilmagonlari uchun) asir va davomi…

Dini mubini islom, ko‘b amrlarda (tahorat, namoz, g‘usl…) kabi jumla musulmonlarni nazofat va pokizalik ila yurmoklarig‘a buyurub va shuning uchun «Buniyal-islamu alan-nazafati» – (Islom poklikka qurilgan – N. N. ), «An-nazafatu shatr ul-imon» – (Poklik imonning bir bo‘lagidir-N. N.) demishdur. davomi…

Ma’lumdirki, har millatning taraqqiysi ilm ila bo‘lub, ilmi bor millatning istiqboli munavvar va o‘zi osoyishda ham ajnabiylar qoshida mahobatlik va hurmatlik ko‘rinur. Sohibi ilm va mutaraqqiy millatlarning alomatlarindan ba’zisi shulki, ibtidoiy maktablari muntazam bo‘lub, o‘rta va oliy har turli madrasalari davomi…

(To‘g‘ri so‘zlar so‘zlaram mumkin qadar, Xoh onam ranjisun, xohi padar). Uxlab qolgan kishilarni boshlab muloyim ovoz ila uyg‘otmoq odobdandur. Sado kifoyat etmaganda mutlaqo turtib uyg‘otmoqg‘a majburiyat ko‘rilur. Men ham ushbu qoidani rioya qilub, ahvoli olam va iqtizoi zamondin oz xabarlik davomi…