Ovchi itlarning akillashi, o‘qlarning qasr-qusiridan cho‘chib ketgan kakliklar o‘takasi yorilib, bekingan joylaridan qochib, potirlab havoga ko‘tarilishdi. Ayni shu vaziyatni kutib turgan ovchilar qushlarni mo‘ljalga olib otishdi. O‘q nishonga tegdi shekilli bir-necha qush osmonga ko‘tarilgan yerida qanotlarini pirillatib, pastga qulay boshladi. Ovchilar o‘z ishini a’lo darajada yakunlashdi, endi navbat itlarniki edi. Ular akillagancha, qushlar qulayotgan tomon yugurishdi. Qoratosh mo‘ljalni olib ulgurmasdan yonidagi boshqa kuchuklar allaqachon o‘lja tomon shamolday yugurib ketganini payqamabdi. Qoratosh ov hadisini yosh itlarga qaraganda ko‘proq olgan emasmi, sheriklari ortidan yugurgani bilan baribir ulgurmasligiga ko‘zi yetib, yo‘lini boshqa yoqqa soldi. Tekis yo‘l qolib cho‘qqilar tomon balandlay borgan xarsanglarga qarab o‘rladi. Shunday qilsa tezoqar jilg‘agacha boshqalardan oldin yetadi. Qari it qushni yerga tushmasidanoq ilib olishni mo‘ljallagandi. Kichikroq xarsang ustidan osongina sakradi, biroq sal kattarog‘iga yo‘liqqanida qiynaldi. Keksaygani pand berdi. Oldingi ikki oyog‘i silliq toshning ustiga tushdi, lekin orqa oyoqlari ham aniq tushishi uchun sakrayotganda kerak bo‘ladigan quvvat yetishmadi. Oldingi oyoqlarini kuchi boricha tosh ustiga mahkam tirab, gavdasining qolgan qismini ham amallab tortib oldi. Tilini chiqarib biroz halloslab turdi-da, go‘yo birdan nima uchun toshdan-toshga sakrab yurgani yodiga tushganday tag‘in yugurdi. Biroz oldin osmondan qulayotgan yarador qushlarga ko‘zi tushgandi, ammo hozir ular g‘oyib bo‘libdi. Katta xarsang ustida turib, pastga qaradi. Sheriklari allaqachon o‘ljalarni tutishga ulguribdi. Qoratosh hafsalasizgina ortiga o‘girildi. Uning noumidligi ko‘zida boyagina porlab turgan shijoatning so‘nganidan ma’lum edi. Pastga sakrash uchun qulayroq joy axtarayotib, tezoqar jilg‘aning shundoqqina labida o‘sgan butaga ilinib, hamon pitirlab yotgan kaklikka ko‘zi tushdi. U yana biroz tipirchilasa, suvga qulashi aniq. Qari ovchi it bu o‘zi uchun oxirgi imkoniyat ekanini ich-ichidan anglab butun hayotidagi ovchilik tajribasiga suyanib o‘zicha mo‘ljal oldi-da, baland xarsang ustidan pastga sakradi. U ilgarilari bunday vaziyatga ko‘p bora duch kelgan, tezoqar jilg‘a nima, hattoki, chuqur jarlar chekkasidagi qulayman deb ilinib turgan toshlar ustidagi o‘ljani ayirib ololgan it yana o‘ziga ishondi. Buni ishonch deyish ham noto‘g‘ri, bu qarib qolgan jonivorning haliyam bir paytlardagidek “Qoratosh ovchi” ekanini isbotlab qo‘yish uchun qilingan tavakkali edi. Aslida-ku bunday qaltis ishlarda tavakkal ketmaydi, chunki mo‘ljalidan noto‘g‘ri tushsa, oyog‘i sinishi mumkin, suvga yiqilsa-ku omadi kelgani. Biroq tog‘ning bebosh jilg‘alaridan omon chiqish mushkul. Bunda suvga cho‘kish ehtimoli deyarli yo‘q, biroq sirti silliq toshlarda oyoq toyaverib madorni quritadi, buning ustiga muzday suv qonni yaxlatib, harakat qilishni qiyinlashtiradi. Sakrayotgan Qoratosh o‘zini go‘yo uchayotgan kabi his qildi, qora, kalta junlari shamolda jimirladi. Unga bekorga Berdi ovchi shunday ism qo‘ymagandi. Butun ta’nasi qop-qora jun bilan qoplangan, o‘zi ozg‘in, xipcha bo‘lgani bilan toshdek mustahkam, chayir. U ovlarda egasidan ajralmas, haqiqiy do‘st edi. Berdi ovchi hammaga “Qoratosh ikkimizning umrimiz bir-biriga bog‘liq. Itim kezi kelganda odamlardan aqlli, ulardan sadoqatliroq” deb maqtanardi.
Qoratosh biroz yanglishganini, yerga tushish oldidan payqadi. Endi qancha harakat qilgani bilan foydasiz, qirg‘oqqacha yetolmaydi. Shunday bo‘lsayam qushni tishlab olishga ulgurishi kerak. Suvdan chiqishni keyin bir amallar. It so‘nggi lahzada shu maqsadni ko‘zlagandi. Uning tumshug‘i butagacha yetdi, biroq qushni tishlab olishni uddalolmadi. Shaloplab suvga quladi, buning ustiga yiqilayotib jilg‘a labidagi butani silkitib yuborganidan yarador qush ham yiqildi-da bir zumda shiddat bilan pastdagi toshlarga urilayotgan suv ko‘piklari orasida g‘oyib bo‘ldi. Endi uni o‘ylash befoyda, o‘z jonini asrashi kerak. Qoratoshni qirg‘oqda kuzatib turgan itlar suv yoqalab yugurib hurishdi, ovchilar esa burab so‘kinishdi. “La’nati qari ko‘ppak, hamma ishni rasvo qildi. O‘zi buni ovga olib chiqmaslik kerak edi”. Atrofdan biror najot yo‘qligiga aqli yetib turgan Qoratosh bor kuchi bilan qirg‘oqqa chiqishga harakat qilar, biroq o‘ynoqi to‘lqinlar, sirpanchiq toshlar ichida o‘zini o‘nglolmasdi. U shu zaylda bir necha o‘n metrcha oqdi. Ehtimol, to‘lqinlar bilan olishayotgan qari itni o‘z holiga qoldirib, qirg‘oqdagilar ortga yo‘l olmaganida Qoratosh kuchining boricha harakat qilib, jilg‘adan omon chiqishni eplardi. Ammo hammaning o‘zidan yuz o‘girganini ko‘rib, yuragidagi ishtiyoq, hayotga mehri so‘nganday bo‘ldi. Ovozidan alam va ojizlik ufurib uvladi-da, izmini suv ixtiyoriga berdi. Biroq taqdirning ajab hukmini qarangki, shu choqqacha keksa itni o‘yin qilgan jilg‘a endi o‘z xohishi bilan qirg‘oqqa eltib qo‘ydi. Suvdan xalos bo‘lgan Qoratosh kun tekkan joygacha sudralib chiqishga madori yetmadi, loy va balchiq kilkib turgan qirg‘oqda ko‘zlarini osmonga bema’no qadab cho‘zildi.

* * *
Shahar markazidan qaytayotgan Berdi ovchining uygacha mashinada kelishga sabri chidamadi, yuragi tars yorilay dedi. Qishloqqa yetmasidanoq tushib qoldi. Tushishi bilan hali havoda qishning izg‘irini bo‘lsa ham, dimiqqanidan yoqa tugmalarini yechib tashladi. Aslida, keksa o‘rmonchi qarilikdan yoki charchaganidan emas, butunlay boshqa narsadan bo‘g‘ilayotgandi.
“Tavba, meni qarigansiz deyishdi-ya, meni-ya, yaramaslar, — u yo‘l-yo‘lakay kimnidir burab so‘kar, tog‘liklarga xos chapanilik bilan og‘ziga kelganini qaytarmasdi. — O‘rnimga yoshlarni olishar emish. Shaharda o‘rmonni faqat uning rasmlariga qarab o‘rgangan chala mullalar bu ishning ikir-chikirini qayoqdan bilishardi? Ular otni eshakdan ajrata olmaydi-ku. Qirq yillik eski o‘rmonchiligimning hurmatini ham qilishmadi, nomardlar!”
U yo‘ldagi kichik toshlarni tepkilab, alamini olganday bo‘ldi. Ammo hovuri bosilmadi. Qishloqqa, odamlar orasiga bu yo‘sin kirib borolmaydi. O‘zini biroz tinchlantirishi kerak. Keksa o‘rmonchi siqilgan vaqtlarida baland toqqa chiqib butun tog‘ni, archazorlarni tomosha qilib, ularga qarab fikrini jamlab olishni xush ko‘rardi. Bu gal ham o‘sha qoya tomon yo‘l soldi. Katta xarsang ustiga cho‘kib, bukilgan tizzalarini quchoqlagancha xayolga botdi.
Bu tog‘larga, o‘rmonlarga mehri qachon tushganini eslolmaydi. Ammo uning hayoti va ishi bir-biriga shu qadar bog‘liqki, agar bir necha daqiqa undan ayrilib qolsa xuddi ruh tanani tark etgan kabi bir holga tushganday sezadi. Berdi ovchi o‘zini tabiat farzandi deya hisoblardi. U hayotini archazorlarsiz, xarsangtoshlarsiz tassavvuriga sig‘dira olmaydi. Chunki zamin va uning tabiatida yovvoyi erk, tog‘ shamoliday tutqich bermas yashirin shijoat bor. Ehtimol, bu ovchining qoniga tug‘ilmasidanoq singandir? Ehtimol, yaratgan uning peshonasiga qismati azalni shunday yozgandir? Tag‘in kim biladi deysiz?
O‘qishni tamomlab endi ishga joylashgan paytlarida hali o‘rmonchilik bo‘yicha mutaxassis kam, shuning uchun yosh bo‘lishiga qaramay o‘z tumaniga boshliq qilib jo‘natishgandi. O‘rmonchilik unga cho‘t emas, axir shu tog‘-tosh orasida bo‘yi cho‘zilgan yigit-ku. Avvaliga o‘rmonchilarga ajratilgan maxsus uyga ko‘chib o‘tishga unamadi. Biroq keyinchalik, o‘zini chin o‘rmon posboni deya his qila boshlagach, rozi bo‘ldi. Xotinini shu uyga kelin qilib tushirdi, birin-ketin bolalari tug‘ildi. O‘ylab qarasa o‘sha go‘shada ellik yil umrguzaronlik qilibdi. Ellik yil-a! Bu yarim asr degani. Bu vaqtda nechta avlod almashmadi, dunyo nelarni ko‘rmadi deysiz? Endi esa tub qo‘yib palak yozgan vatanidan haydashyapti. Yangi o‘rmonchi kelarmish. Keksa ovchi uchun eng alam qiladigani shu bo‘ldi. Aslida-ku uning eski uyga muhtojligi yo‘q. Bolalari og‘zini poylab o‘tirishadi. Chol rozi bo‘lgan kuni olib ketishadi. Biroq o‘ziga yarasha qaysar fe’lli o‘rmonchi unashni xayoliga keltirmaydi. Shu mavzudagi suhbatlar g‘ashini keltiradi, g‘ayirligi battar ortadi. “Dunyo keng, — deya ming‘irladi ovchi o‘ziga-o‘zi, — xoh o‘ligim bo‘lsin, xoh tirigim men umrimni bag‘ishlagan tog‘larim bag‘ridan bir parchasini ayamaydi. Ammo nimagadir shu eski kulba ko‘zimga hamma yerdan yaxshiroq ko‘rinadi. Nimaga odamlar joy tanlar ekan-a?”
Yoshi saksonga yaqinlashgan bo‘lsa-da hamon tetik chol mung‘ayib olislarga tikildi. Borliq o‘zgarmagan. Ellik yil ilgari shu cho‘qqi ustida turib tevarakni ko‘zlari qanday ilg‘agan bo‘lsa haliyam o‘shanday. Ovchi biror kun o‘z sarhadlarini shu yo‘sin ko‘zdan kechirish odatini kanda qilmagan. Uni mohir ovchi, yaxshi o‘rmonchi qilib yetishtirgan shu o‘ngir, cho‘qqi, dara, toshlar endi bo‘lsa sig‘dirmayapti. Tabiat baribir abadiyligini, inson esa o‘tkinchiligini qismatning o‘zi yana bir karra isbotlab turibdi. Boshi baland, mag‘rur cho‘qqilar “ellik yil senga bo‘ysunganimiz yetar, endi davring o‘tdi” deya mazax qilayotganday tuyulardi. Ovchi go‘yo ularning ko‘zlariga qarashga uyalganday yerga tikildi. Hozir u butunlay yolg‘iz, yonida na quroli, na sodiq Qoratoshi bor. Nazarida bir o‘zi kelganidan xarsang ham yotsirayotganday. “Tavba, it bir yilda ikki yoshga qariydi, deyishardi. Bu-ku chin. Odam-chi? Yo‘q, uning ko‘ngli-chi…” Berdi ovchi shu xayollar og‘ushida qancha vaqt ezilib o‘tirganini bilmaydi. Harqalay yuragining hovuri biroz bosildi. Tepaga ko‘tarilgunicha qiynalmagandi, ammo pastga tushayotganda charchadi, qarilik baribir o‘z ishini qildi. Yoshi o‘tayotganini sezib, ichidan zil ketdi.
Darvozadan o‘ychan kirib kelgan ovchini ko‘rib kampiri javray ketdi:
— Itda tinim bo‘lsayam sizda yo‘q. Odam degan keksayganda mundoq uyda o‘tirmaydimi? Qurib ketsin o‘rmoningizam. Xudo ko‘rsatmasin, tog‘-toshda yumalab qolsangiz holingiz nima kechadi? Men nima qilaman?
“Qariligimni yuzimga solmagan bir sen qolganding”. Chol eshitilar-eshitilmas, to‘ng‘illab xonasiga kirib ketdi. Dam olmoqchiligini bahona qilib, qosh qorayguncha tashqariga chiqmadi. U ko‘pincha ishi yurishmaganda yoki ovda omadi kelmaganda shunday qilardi. Yolg‘iz qolib o‘zini yengardi. Agar kampiri kechki ovqatga chaqirib, tinchini buzmaganida edi, ertalabgacha tuz totmasdi.
— Qoratosh ko‘rinmaydimi? — dedi dasturxon boshidagi uzoq jimlikdan so‘ng Berdi o‘rmonchi hovlining har burchiga alanglab.
— Sandiraqlab yurgandir-da, ertalab tepaga, o‘rmonga ketishgandi. Ovchilar qaytganiga ancha bo‘ldi, u daydidan haliyam darak yo‘q.
— Ovga kim bosh edi?
— Anavi-da, o‘rningizga kelgan yangi o‘rmonchi.
— Birdan ovniyam boshlab yuboribdi-da?
Chol yuziga sovuqqina fotiha tortib, turib ketdi.
Tun bo‘yi xonasiga kirdi, tashqaridagi so‘riga chiqib o‘tirdi, xullas, uyqusida halovat bo‘lmadi. Dard kelsa qo‘sha-qo‘sha deganlari shu bo‘lsa kerak-da, bir tomondan keksayganini bahona qilib sevimli ishini tortib olishayotgan bo‘lsa, yana bir tomondan itidan darak yo‘q. Yoki u ham qari egasidan yuz o‘girdimikan? Shu payt uy oldidagi daraxtzorda nimadir shitirlayotganini va ingrayotganini eshitdi. Tag‘in biror yovvoyi hayvon bo‘lmasin deb qo‘liga ilingan kaltakni olib, daraxtzor tomon yurdi. Jonivor chuqurlikka yiqilib lat yegan shekilli, ojizgina ingrardi. Chol uni battar cho‘chitib yubormaslik uchun boshqa qadam tashlamadi, yaxshilab quloq soldi. Ellik yillik ovchi emasmi, ko‘rmasa ham qadam olishidan qaysi hayvon ekanini ajrata oladi. U hayoti davomida juda ko‘p ov qildi, biroq o‘rni kelganida jonivorlarini ko‘z qorasidek himoya ham qilgan. Chunki o‘rmonchiga bu tog‘dagi har bitta daraxt, o‘simlik, jonivor tanish, borlig‘ining ajralmas bo‘lagi.
Berdi ota bir muddat quloq tutib turgach, birdan qo‘lidagi kaltakni yerga tashlab daraxtzorni qoq ikkiga bo‘lgan, ammo hozir suvsiz ariqqa qarab yugurdi. Sababi chuqur ichida Qoratosh bor edi. Chol shosha-pisha yarador itini ko‘tarib, chuqurdan olib chiqdi. O‘ziyam kuchdan qolgan emasmi, daraxtzordan chiqqunlaricha holdan toydi. Qoratoshning oyog‘i chiqibdi. U amallab o‘rnidan turishga harakat qilar, lekin orqa oyog‘i dirillab, yana yerga qulardi. It xuddi egasidan xijolat bo‘lganday, boshini quyi soldi.
— Mendan uyalma, Qoratosh, — deya itining boshini silab qo‘ydi ovchi, uning chiqqan oyog‘ini ko‘zdan kechirarkan. — Senam qariyapsan, shekilli, ikkimizning ham dardimiz bir.
O‘rmonchi yaralangan, kasal hayvonlarning ko‘pini davolagan, unga suyak sinishi yoki chiqishi cho‘t emas. Ammo Qoratoshning chiqqan oyog‘ini o‘rniga solguncha it og‘riqdan uvlab yubordi.
— Tinchlan, tinchlan, hammasi joyida. Biroz dam olsang ko‘rmaganday bo‘lib ketasan.
Chol ishini tugatgach, it shundoqqina egasining oyoqlari yoniga behol cho‘zildi. Sodiq do‘stiga mehri tovlanib ketgan o‘rmonchi esa itining boshini ko‘tarib tizzalariga qo‘ydi.
— Qoratosh, Qoratosh, — deya boshini sarak-sarak qildi Berdi ovchi go‘yo kuchuk uning gapini tushunayotganday salmoqlab. — Men o‘tgan umrimdan nolimayman. Ikkovlon shu azim tog‘larda hayot gashtini ko‘p surdik. O‘rmonlarimni parvarishlaganimda yoki ulug‘ tog‘larga chiqib ov qilganimda doim xudoga shukrona keltirdim. Men bu lahzalarda o‘zimni hamma narsaga qodirdek his qilardim. Bu kengliklarda oyog‘ing yerda qoyadek mustahkam, boshing esa azim cho‘qqilarday baland turadi. Shu yerdagina inson ekaningni, nima uchun yashayotganingni tushunasan. Mana chin hayot, mana tiriklik. Lekin…
Chol gapining shu yeriga kelganda qo‘llarini musht qilib yerga bir-ikki bora urdi.
— Endi hammasini tortib olishmoqchi. Yo‘q, hech qanday xato qilmadim. O‘zing ayt, manavi yerim bilan, — o‘rmonchi tugilgan mushtini chap ko‘kragiga niqtadi, — bir bo‘lib ketgan narsalar haqida gap ketganda yanglish ish tutishim mumkinmi? Axir, bu bilan o‘zimni o‘ldirgan bo‘laman-ku. Aybim qariganim. Ularning nazdi-da qo‘lidan hech vaqo kelmaydigan notavonga aylanganman.
It xuddi egasini tushunayotgandek, g‘ingshidi.
— Ko‘rib turibman, senam qaribsan. Lekin senga mendan ko‘ra osonroq. Hech kim keksayding deb ustingdan kulmaydi, haydab solmaydi. Ongsiz jonivor bo‘lsang, uncha-muncha gaplarni ko‘nglingga olmaysan. Biroq qarish taqdir, tabiat qonuni-ku, buni o‘zgartirib bo‘larmidi? Ammo nima desang degin-u, men shunchaki yengilmoqchi emasman. Butunlay oyoqdan qolsam bilmadim, ammo hozircha belimda kuch-quvvatim borida hech kim bu uydan haydab chiqarolmaydi. O‘zing mehr qo‘ygan yeringdan badarg‘a qilishsa og‘ir botarkan, xo‘rliging kelarkan. Axir, bu o‘rmonlarga oz mehnatim singdimi? Men minnat qilayotganim yo‘q. Shunchaki, bolamdek, qadrdon joylarni boshqaga bergim kelmayapti. Begona qo‘llarda holi nima kechadi ularning?
Keksa o‘rmonchi faqat o‘ziga gapirib o‘tirishdan charchadi. Itini holi qoldirib nari ketdi. Endi tonggacha mijja qoqish qayda? Azonlab yo‘lga tushadi, shaharga boradi, qo‘lidan haliyam ko‘p narsa kelishini isbotlab eski ishini qaytib oladi. Axir, ellik yillik mehnati singgan o‘rmonlarni boshqa qo‘lga shundoqqina tutqazib qo‘yolmaydi-ku…

* * *
Chol saharlab yo‘lga tushganini kampiri sezmadi. Mashinalar barvaqt uchramaydi, shuning uchun ancha-muncha yo‘lni piyoda bosib qo‘ydi. Shaharga yetib kelganida kun tushga yaqinlashgandi. O‘rmonchilik boshqarmasidagi kotiba qiz boshliq birozdan so‘ng bo‘shashini, kutib turishi mumkinligini aytdi. Berdi ovchi qabulxonadagi kursiga omonatgina cho‘kdi, qiya ochiq eshikdan esa ichkaridagilarning gap-so‘zlari bemalol eshitilib turardi. Chol ularga e’tibor bergani yo‘q, o‘ylab kelgan gaplarini ichida takrorlab turdi. Ammo bir narsa uni chalg‘itdi. Quloqqa chalinayotgan gangir-gungir ovozlarning biri boshliqniki, lekin negadir ikkinchi ovoz egasi cholga juda tanish. Kim bo‘ldiykan? O‘rmonchi qiziqsinib o‘zi istamasayam yaxshiroq eshitishga urindi.
— Sizniyam tushunaman, Nomoz aka, lekin otamning fe’lini bilasiz-ku. Juda qaysar odam. Tutgan yerini kesmasa qo‘ymaydi.
— Ha bilaman, Berdi o‘rmonchining shu tabiati uchun ham hurmati baland. O‘ziyam o‘rmonlaridek yovvoyi, tog‘lariday mag‘rur odam. Ammo bizniyam tushuning-da, otangiz qariganini tan olishni istamayapti. Hozir zamon o‘zgaryapti, o‘rmonchilik bo‘yicha yangi texnologiyalar yaratilyapti. Otangiznining bulardan xabari yo‘q. Endi o‘rnini yoshlarga bo‘shatib berishi kerak-da.
— Bunda sizni ayblayotganim yo‘q, men faqat otamning sog‘lig‘idan xavotirlanyapman. Ishdan ketishi kerakligi haqida bir yildan buyon gapirasizlar. Biz-ku tez-tez xabar ololmaymiz, onamning aytishicha, otam o‘zini ancha oldirib qo‘yibdi. Shuning uchun meni yoningizga yubordi. Yoshi anchaga borib qoldi. Umri uzoq bo‘lsinu odami alam deydilar. Shuning uchun uyidan haydamang, ishlashiniyam cheklamang. Evaziga nima so‘rasangiz yo‘q demayman.
— Nimalar deyapsiz, Adham Berdiyevich? — deya xijolatlandi boshliq. — Sizday odam iltimos qilib turganida yo‘q deya olarmidik? Borib bemalol otangizdan suyunchi olsangiz bo‘laveradi.
— Yo‘q, faqat men iltimos qilganimni u kishi bilmasin, bo‘lmasa xafa bo‘ladilar.
Ovchining qulog‘iga boshqa gap kirgani yo‘q. Xonaga qanday qimtinibgina kirgan bo‘lsa, o‘shanday chiqib ketdi. Kotiba qizning hay-haylashiga ham e’tibor bermadi. Qishloq bilan shahar orasi o‘n chaqirimcha yo‘l. Chol qoruvli yelkalari cho‘kib, gavdasi mushtdaygina bo‘lib uyiga kirib keldi. Kampiri u kelgunicha o‘g‘lidan eshitgan xushxabarni ichida saqlaganidan yorilay dedi.
— Qayoqlarda yuribsiz, chol? Qidirmagan joyim qolmadi sizni. Hali eshitmadingiz-da, o‘g‘lingiz shahardan bir gap topib keldi. Sizni ishingizda olib qolisharmish, uyniyam qaytarib olishmas ekan.
O‘rmonchi lom-mim demadi.
Xotini cholining bu holatini quvonganidan so‘z topolmayotganiga yo‘ydi.
— Hozir bolalarning hammasi keladi. Xursandchilik kunda bir yig‘ilaylik.
— Qoratosh ko‘rinmaydi?
Berdi o‘rmonchining tomdan tarasha tushganday so‘ragani shu bo‘ldi.
— Men nima darddaman siz nima deysiz? — kampiri norozilanib to‘ng‘illadi. — Shu sayoq itingizam jonga tegdi. Ertalab ovchilarga ergashib ketgandi.
— Bugunam ovmikan?
— Ayni bahor bo‘lsa, jonli-jonsiz uyg‘ongan, hozir bo‘lmasa qachon chiqishadi?
— Itning oyog‘i chiqqandi-ku.
— Ming qilsayam hayvon-da, aql bitarmidi unga? Qolgan oyoqlariniyam sindirib kelsa, keyin quyiladi.
— Bolalar kelsa, narsalarni yig‘ishtiringlar, ertagayoq ko‘chamiz. Boshqa ishlamayman, ovgayam chiqmayman.
— Nima?…
Kampir savolini oxiriga yetkazolmadi, o‘rmonchi xonasiga kirib, eshigini berkitib qo‘ydi.

* * *
Yarim tunda amallab uyga yetib kelgan Qoratosh kun chiqquncha toshday qotib uxladi. Aslini olganda, hali uyg‘onmoqchi emasdi, lekin qulog‘iga sheriklarining hurishi chalingach, istamasa-da o‘rnidan turdi. Odatda itlar ovga otlanayotganlarida shunday hayajon va vahima bilan hurishardi. Ular tezroq o‘ljaga shoshishar, g‘ayrati ichiga sig‘may har tomonga shataloq otishardi. Ammo shu choqqacha ovlar oldidan Qoratoshning o‘zi barchaga jar solib hurardi. Endi uning qo‘shig‘i aytib bo‘linganga o‘xshaydi. It biroz vaqt quloqlarini dikkaytirib turdi, biroq chidolmadi. Axir, u tug‘ilganidan buyon ovchi. Berdi o‘rmonchi, uning qadrdon miltig‘i va Qoratosh: ular shu kungacha bu tog‘larning eng old ovchisi edilar. It chidolmadi. Yana katta ovlarning xumori tutdi. Cho‘loqlanib bo‘lsa ham yo‘lga tushdi. Ovchilar hali ketib ulgurmagan ekan. Ammo itlarning safiga qo‘shilgan qari Qoratoshni ko‘rishi bilan hay-haylab haydashga tushib ketishdi.
— Bu qari ko‘ppakning foydasidan zarari ko‘p, tag‘in tog‘da o‘lib-netib qolib, Berdi ovchidan baloga qolmaylik, — dedi kimdir.
Boshqalari ham uning gapini ma’qullashdi. Qoratoshni avvaliga do‘q-po‘pisa bilan, ketavermagach birov tosh, birov kesak uloqtirib to‘dadan haydashdi va o‘zlari jo‘nab ketishdi.
Bechora it esa ko‘zi javdirab ular to ko‘zdan yo‘qolguncha ortlaridan termilib turdi-da, so‘ng noma’lum tomonga yo‘l oldi. It xuddi egasi kabi tog‘larning har burchini yoddan biladi, ehtimol, yo‘lini biror cho‘qqiga yoki qolgan umrini boshqalardan bekinib o‘tkazsa bo‘ladigan biror xilvatga burgandir?
Qachonlardir, cheksiz o‘rmonlarning sohibi bo‘lganida taqdirlarini ayro tasavvur etolmagan inson va jonivor qarilik qismatini ayricha qarshi olishdi. Bu ham bo‘lsa umrning bir manzilida yuzaga qalqib chiqajak hayot qonuni ekan-da. Ovchi necha kunlardan buyon ilk bora taskinli tin oldi.

“O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasi, 2012 yil, 23-son