Shahardan chiqishda odamlar “Toshkent pitagi” deb ataydigan eski avtobekat o‘rnida vodiydan poytaxtga qatnovchi kirakashlar kechayu kunduz hoziru nozir. Havo sovuq, yengil tuman va zax suyakni zirqiratadi, bir tutam qish kunida allaqachon shom tushib ulgurgan, shu sababmi ulov kam, besh-olti chog‘li haydovchi betoqat, yer tepinib, yelka qunishtirib, yo‘lovchi kutyapti. Samandar hali gap ochib ulgurmay haydovchilar qurshovida qoldi – har kim o‘zining ulovi sari unday ketdi. U ham anoyi emas, mijozni avrab-aldab uloviga o‘tirg‘izib olganidan keyin soatlab kuttiradigan kirakashlarning odatini yaxshi biladi. Ataylab narxning teng yarmini aytdi, boshqa pulim yo‘q, bo‘lsa shu, bo‘lmasa ana, ulov ko‘p, kutib turaman, dedi.
Bilganidek, kirakashlarning hovuri pasaydi, ba’zilari ensasi qotib ortiga qaytdi. Samandar yillar davomida bu yo‘llarda yuraverib pishib ketgan, uzoq safarda yoningdagi odamning, ayniqsa ulov egasining fe’li xo‘yi muhim. Shu bois ayrim “Aka, sho‘tdan birinchi bo‘lib mani mashinam chiqib ketmasa, odam emasman”, deb xudoni o‘rtaga qo‘yib qasam ichadiganlardan bezigan – uloviga o‘tirib olib, bir soatdan keyin ham yurmagan “qasamxo‘r” bilan ortiqcha adi-badi aytishishga toqati yo‘qligidan aksar haydovchilarni o‘zidan qochirib, keyin bitta-bitta xotirjam savdolashadi.
Biroq bugun tanlov ko‘p emas, kun kech bo‘lyapti. Haydovchilardan biri yonidan ketmadi:
– Aka, aytgan narximni beravering, siz o‘tirsangiz bo‘ldi, jo‘nayman, o‘zi bitta kliyent kutib turuvdim, – dedi astoydil yopishib.
U yana biroz narx talashdi, lekin haydovchi so‘zida qattiq turib oldi.
– Aka, ishonavering, boshqa mashinaga chiqsangiz, bu sovuqda kamida ikki soat kutib o‘tirasiz. Men hozir jo‘nayman.
U savdo pishganini sezib, haydovchi ko‘rsatgan ulov tomon yurdi. – O‘tirib turing, hozir jo‘naymiz, – savdosi pishganidan xursand haydovchi motori o‘t oldirilgan, pechkasi ishlab turgan ulovga ishora qildi-yu o‘zi bir zumda ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi.
Samandar haydovchi yonidagi o‘rindiqqa o‘tirar ekan, orqada bir juvon ikki bolasi bilan andarmon ekanini g‘ira-shira qorong‘uda ilg‘adi, xijolat bo‘lmasin deya ortiga o‘girilmay salom berdi. Salomiga alik qaytmaganiga ajablandi, keyin ayolning telefonda so‘zlashayotganini angladi:
– O‘tiribman… moshinasini yoqib qo‘ygan, ana, bitta odam oldiga o‘tirdi, hozir jo‘nasak kerak. Nima!? Tushunmadim….Tushib, tashqarida kutaymi? Tashqari sovuq-ku, bollariyiz muzlab qoladi. Hozir jo‘nasak kerak…
Eri bilan gaplashyapti chog‘i. Past, shirali ovozda so‘zlashyapti. Chamasi, qo‘lidagi bolasi bir-ikki yashar. Ikkinchisi, uch yoshlar atrofidagi qizchasi o‘zida yo‘q xursand, tinimsiz tipirchilaydi.
Obbo, chaqaloq tagligining o‘tkir achimsiq hidi hech gap emas, hali uzoq yo‘lda bolasi chinqirab yig‘lab tursa, ana unda ko‘radi yo‘l mashaqqatini. Mayli, boshga tushganni ko‘z ko‘rar, bir amallab uyiga yetib olsa bas. Harqalay, pechka issiq ufurib turibdi-ku, shunisiga shukur. Samandar taqdirga tan berib, tanasiga yugurgan iliqlikdan joni orom topgandek bo‘ldi va boshini suyanchiqqa qo‘ydi.
Tez orada haydovchi yetib keldi, jo‘nashi oldidan uch-to‘rt kishidan Toshkentga turli jo‘natmalar oldi. Orqa o‘rindiqqa yana bir yo‘lovchi chiqdi, ko‘rinishidan talabaga o‘xshaydi, smartfonidan bosh ko‘tarmaydi.
– Aytganimga ko‘nib, mening moshinamga chiqqaningiz yaxshi bo‘ldi. Uch-to‘rt soat orasida Toshkanga boshqa moshina jo‘nashi gumon, kliyent yo‘q, – dedi haydovchi ulovini joyidan siljitar ekan.
Kallasi katta, qoramag‘iz, qovog‘i uyuq yigit Andijon-Toshkent yo‘liga kesib chiqish uchun ulovini tun zulmatiga chulg‘anayotgan qishloqlar oralab haydab, tor ilonizi yo‘llarda qo‘rqmay shitob bilan gaz bosadi.
Bu orada juvonning telefoni tinimsiz jiringladi, bir otasi bilan gaplashadi, bir singlisi bilan laqillashadi. Onasi va akasi ham qo‘ng‘iroq qildi shekilli. Barchasiga bir gapni qaytaradi: “Uch soatda yetib borsak kerak, sira xavotir olmang, kuyovingizni o‘zi kutib oladigan bo‘ldi, bolalar yaxshi ketyapti”.
Orada telefonining quvvati tugayotganini aytib, haydovchidan quvvatlash moslamasini so‘radi, aynan uning telefoniga tushadigani yo‘q ekan. Telefonim o‘chib qolsa, xo‘ja­yinim qidirib qolsa nima bo‘ladi, deya xavotirga tushdi juvon.
Samandarning ensasi qotdi: hah, baraka topgur, telefoningni quvvati tugab boryapti ekan, bilar ekansan, kamroq valaqlash kerak edi-da! Lekin darrov jizzaki o‘yga borganidan afsuslandi: hali yosh, safarda ko‘p yurmagan, yonida ikki norasida bola, hayajonlanayotgan bo‘lsa bordir, ustiga ustak shu turishida manziliga tun yarmida yetib boradi.
– Xo‘jayiningizga mening nomerimni berib qo‘ying, – dedi haydovchi xavotirga o‘rin qoldirmay.
Juvon qurmag‘ur eriga qo‘ng‘iroq qilib, telefonni haydovchining qo‘liga tutqazdi. Tun qo‘ynida tor yo‘ldan ulovini jadal haydab ketayotgan haydovchi bir qo‘lida rulni boshqarib, bir qo‘lida telefon tutib, bir necha marta o‘z raqamini qaytardi, lekin befoyda. Hamma yo‘lda, juvonning eri ham shu tobda Surxondaryodan qaytib kelayotgan emish.
Samandar betoqat bo‘ldi, o‘zi­ngiz matnli xabar qilib jo‘nating, haydovchiga xalaqit bermang, degisi keldi shu tobda ayolga. Agar o‘zi matnli xabar yozishni bilmasa, ana, yonida talaba o‘tiribdi, o‘sha yozib yuborsin, deb aytmoqchi bo‘lib, ortga biroz o‘girildi. Talaba qulog‘iga telefon quloqchinini ulab, bir nima tomosha qil­yapti, bo‘layotgan gaplarga sira e’ti­bor bermayapti. Samandar menga nima, aralashib nima qildim, degan o‘yda yana yo‘lga tikildi.
Ana, xayriyat, aloqa ham uzilib qoldi. Haydovchi telefonni qaytarib berdi. Biroq juvon eriga qayta qo‘ng‘iroq qilib telefonni yana haydovchiga uzatdi. Haytovur, bu gal kirakash yigit jo‘yali ish tutdi, juvonga o‘zingiz javob bering, men raqamimni aytib turaman, dedi quruqqina qilib. Nihoyat juvonning eri haydovchining raqamini yozib oldi shekilli, biror o‘n daqiqa hamma jimib qoldi. Ulov esa o‘tkir chiroqlari bilan tun qo‘ynini yorib jadal ketyapti.
Sokinlik uzoqqa cho‘zilmadi, yana qo‘ng‘iroq.
– Labbay ayajon! Murabbomi? Yo‘q, to‘kilmasa kerak, og‘zi yaxshi yopilgan-ku. O‘zi qaysi biridan beruvdingiz, maymunjonlimi yoki shotutmi? Ha, o‘zingiz yopgandanmi!? Keliningiz yopgan sira yoqmaydi, xuddi qorasaqichga o‘xshaydi. Dasturxonga qo‘ygan odam naq sharmanda bo‘ladi-ya. Ha, shakarni qattiq ayab solgandan keyin shunaqa maza-matrasi bo‘maydi-da. Voy, nimasini aytasiz, uvol-a shuncha mehnat. Xo‘p, mayli. Yana bosh­qa qo‘ng‘iroq bo‘lyapti. Kuyovingiz bo‘lsa kerak.
– Ha, yaxshi ketyapmiz, ha ularmi, yaxshi ketishyapti, – juvonning ovozi shirali tus oldi. – Siz bizdan oldin kelasizmi, kutib turasizmi? Hozir o‘zi qaydasiz? Bizmi? Shopir aka qaydamiz? …Ha, yarim soatdan keyin Qo‘qon patir bozoriga yetar ekanmiz. Siz tezroq bo‘ling, vaqtingiz oz, biz tez ketyap­miz. Xo‘p, xayr! Shopir aka, patir bozorida to‘xtab qo‘yasiz-a?
Sirdaryo bo‘yida, katta yo‘l yoqasida yuzlab chiroqlar jilvirab turgan patir bozori safarga otlangan yoki uyiga qaytayotgan yo‘lovchilar bilan gavjum. Samandar ham to‘rtta non olish uchun ulovdan tushib, rastalarga yaqinlashdi. Tungi izg‘irinda boshiga o‘ralgan jun ro‘molining etagini beliga belbog‘ qilib bog‘lagan sotuvchi ayollar uni har turli chiroyli so‘zlar bilan o‘zlari tomon chaqirdi. Jarangdor chorlov, jimjima so‘zlar, rastama-rasta yurib savdolashishdan u allaqachon bezib bo‘lgan. Ortiqcha gap-so‘zsiz, birinchi duch kelgan sotuvchidan to‘rtta patir oldi.
“Keyingi safar ham faqat o‘zimga keling-a, amakijon!” dedi kulcha yuzli, sho‘x-shodon sotuvchi ayol shirin jilmayish ila. Bu kech ilk bor Samandarning labiga ham kulgi yugurib, ko‘ngli yorishgandek bo‘ldi-yu, bir lahza o‘tib-o‘tmay g‘amgin o‘y-xayollar og‘ushiga kirib ketdi.
Bir zamonlar bu sershovqin bozorda shoyi ro‘molini peshonasidan tang‘igan shirmoy yuzli, serzavq va hazilkash sotuvchi qizlar “Ho‘v chiroyli yigit, sizga aytyapman, yigitning guli!” deya sho‘x-shodon gap otishar, bu kabi chorlov o‘zi tengi yigitlar uchun kunu tun takrorlanishini bilsa-da, yuragi hapriqib, shirin tuyg‘ulardan sarkash bo‘lardi. Yillar o‘tgach “Ho‘v, aka! Ho‘v, kelishgan aka, sizga aytyapman!” deya chorlashganida ham huzurbaxshlik bor edi. Mana endi “Ho‘v amaki, hoy, boy amaki!” deb chaqirishadi, biroq bu ko‘ngilda hazinlik, o‘tib ketgan umrning afsus-nadomat changlarini qo‘qon shamolidek beayov to‘zg‘itadi. U shu o‘ylar bilan rastadan uzoqlashar ekan boyagi sotuvchi ayolning yanada jarangdor ovoz ila yangi xaridorga atalgan so‘zlarini eshitdi:
– Ho‘v-v, pari-paykar! Tovusdek xiromlab qayoqqa shoshyapsiz, keling o‘zimga. Voy singiljon, shu turishiyizda moshindan tushdingmizmi yo daryodan chiqib kelayotgan suv parisimisiz?!
Voy qurmag‘ur-ey, toza gapga chechan ekan-ku! Samandar beixtiyor ortga o‘girildi. O‘girildi-yu turgan joyida dong qotdi. Sotuvchining yonida haqiqatan bir pari turgandek edi. Qoshu ko‘zini aytsinmi yo qaddi-qomatini! Bir tarafdan Sirdaryodan enib chiqayotgan qalin tuman uni yomon ko‘zlardan yashirishga urinayotgandek tuyulsa, boshqa tomondan bozordagi yuzlab chiroqlarning shu’lasi faqat uning yuzigagina tushib, bor husni tarovatini olamga ko‘z-ko‘z qilishga shoshayotgandek. Sarvqomatiga yarashiqlik liboslari tovus patlaridek tovlanadi. E voh, inson ham shunchalik go‘zal bo‘ladimi? Axir xudoyim unga bir malak chiroyini beribdi-ku! “Har yetuk go‘zalni, go‘zal demasman, go‘zalda bir g‘ayri alomat bo‘lar”. Boshqa gaplar behuda.
Samandar hayratini ichiga yashirib, bu hilqatga tikilib qolganini birov sezib qolishidan xijolatda, ulovi tomon shoshib qadam bosdi. Joyiga o‘tirdi-yu, betoqat haydovchi sezib qolmasin deya bozor tomon kishi bilmas nigoh tashlab, boyagi huriliqoni yana ko‘rmoq istadi.
Nahotki?! O‘sha pari-paykar to‘ppa-to‘g‘ri uning tomon yurib kelyapti. Samandar taraddudda qoldi, boshini egib, oyog‘i ostiga tikildi. Bir necha soniyalardan keyin bildiki, bu juvon o‘sha, orqa o‘rindiqda kelayotgan kelin ekan…
Juvon patirlarni ulovning yukxonasiga joylab, orqa o‘rindiqqa o‘tirib, bolasini qo‘liga olganida va mashina shitob ila o‘rnidan jilganida Samandar ikki yuzi qip-qizarib, mum tishlab qoldi – shu yoshida bo‘z yigitdek o‘y-xayollarga berilganidan ming bir xijolat chekdi.
Birozdan keyin sekin bosh ko‘tarib, mushohada qila boshladi: ha, juvonning telefoni tinimsiz jiringlashi-yu yo‘lma-yo‘l to‘xtovsiz so‘roqlashlar bejiz emas ekan. Kuyov ham uncha-muncha yigitlardan bo‘lmasa kerak, baxtli bo‘lishsin.
Endi tinimsiz tipirchilab, old oynadan yo‘lni ko‘rishga intilayotgan qizchaning qiliqlari ham beozor tuyular, bolalarning kiyimlaridan chiqayotgan achimsiq hid­lar go‘yo tarqalib ketgandek edi.
Juvonning telefoni esa yana bezovta:
– Labbay! Ha, patir bozorda to‘xtadik. Nechta? Sakkizta oldim. Voy, nega ko‘p bo‘lsin, o‘zimizga, uydagilarga ham oldim-da. Yana ikki soatda yetib borsam kerak. Siz-chi? Vuyy, yetib kelolmaysiz-ku! Nima qilayin? Ha, “Anhor”dami, xo‘p bo‘pti. Tezroq harakat qiling-da, siz ham, – dedi erkalanish ohangida.
Oraga cho‘kkan jimlik uzoq davom etmadi, endi onasi qo‘ng‘iroq qildi:
– Ha ayajon! Yaxshi ketyapmiz, bolalar juda yaxshi. Kuyovingiz aytilgan paytga yetib kelolmaydiganga o‘xshaydi. Bizmi, nima qilardik, “Anhor” kafesida qahva ichib kutib o‘tirar ekanmiz. Ha, xuddi shunday dedi, qahva ichib… Xavotir olmang…
Ulov endi dovon tomon o‘rlar ekan, Samandar o‘zicha tusmolladi: qiziq, bu ko‘hlik juvonning eri kim bo‘lishi mumkin, hali yo‘l boshida haydovchining gapiga javoban Ohangaronga kelin bo‘lib tushganman, dedi. Balki, eri harbiydir. Ohangaronda ham harbiy qismlar bor, to‘g‘riku-ya, lekin u holda eri Surxondaryoda nima qilib yuribdi? Boya haydovchiga aytdi-ku, xo‘jayinim Surxondaryodan kelyapti, deb. Agar xizmati o‘sha yerda bo‘lsa, oilasini ham olib ketishi lozim emasmidi? Demak, eri harbiy emas, ohangaronlik oiladan. Kuyov Surxondaryoga qurilishga borgandir, balki davlat ishida ishlar, biror yumush tufayli safarga chiqqan bo‘lishi mumkin. Lekin er-xotining gap-so‘zidan ular kamida bir-ikki oy ko‘rishmaganga o‘xshaydi. Kelinning gap ohanglarida kuchli sog‘inch bor.
Bu orada yana qo‘ng‘iroq:
– Ha, yaxshi, nima deysiz, ha endi… bilmadim… bolalar yaxshi ketyapti. Ha boramiz o‘sha aytilgan vaqtda. O‘zingiz yaxshi kelyapsizmi? Qayerdasiz hozir. O‘h-ho‘, hali uzoqda ekansizku. Men-mi… yo‘q… hech gap yo‘q.
Haydovchi dovondagi tunnelga kirish oldidan telefonlarni ishlatmaslikni so‘radi. Juvon eriga uzr aytib, aloqani uzdi. Talaba ham ulovga chiqqandan beri ko‘rib kelayotgan tomoshasini to‘xtatdi. Ikkinchi tunneldan o‘tgandan keyin vaziyat yana avvalgi tusda davom etdi, talaba quloqchinini ilib kontsertmi, kinomi ko‘rishni, juvon telefonda so‘zlashni davom ettirdi:
– Kelyapmiz, ikkinchi tunneldan ham o‘tdik. O‘zingiz qayerda? Bizmi? Yo‘q, sira to‘xtamayapmiz, tez ketyapmiz. Bolalar yaxshi ketyapti. Telefonim zaryadi oz, o‘chib qolishi mumkin. Signal yaxshi emas, kirdi-chiqdi bo‘lyapti. Xo‘p, mayli.
Uzoq sukunat cho‘kdi. Ulov dovondan oshib o‘tib, tog‘ yonbag‘ridagi yo‘lda, soy yoqalab keta bosh­ladi. Tepada ulkan cho‘qqilar tun qo‘ynida qop-qorayib, vajohat ila turganga o‘xshaydi. Samandarning ko‘zi qarshisidan kelayotgan ulovlar chirog‘ida qamashib, charchadi. Yo‘lda sira uxlolmaydi, ko‘zini biroz yumib, miyani turli o‘y-xayollardan xoli qilish ham hordiq, deb o‘yladi.
Xotirjamligi uzoq cho‘zilmadi – negadir juvonning telefoni anchadan buyon jimmi!? Kuyov charchab uxlab qoldimikin yoki Jizzaxga yetishgan bo‘lsa, jizzax somsa yegani to‘xtagandir, yonidagi hamrohlari qistovi bilan qittak-qittak ichgandir, odatda shunday bo‘ladiku, axir. Aslida bu o‘zining xohishi edi, shu turishida hamrohlari o‘zi kabi kishilar bo‘lganida edimi, allaqachon tog‘ning tepasida to‘xtab, bir six kabob bilan ellik gramm anovi qurg‘urdan urib olishga qarshi bo‘lmasdi. Qishning sovuq va zerikarli tunida bu ham bir orzu-da… lekin kelinning telefoni negadir xavotirli sukut saqlayaptimi…
Haydovchining telefoni jiringladi.
– Allo! Ha, yaxshimisiz, kelyapmiz, yo‘ldamiz. Ularmi, kelishyapti. Bo‘pti, mana hozir, – haydovchi telefonini juvonga uzatdi. – Xo‘jayiningiz so‘rayapti.
– Ha, kelyapmiz. Nima!? Yo‘q! Avval eshitmabman, keyin ko‘rdim telefon qilayotganingizni, kichkinangiz uyg‘onib ketmasin deb ovozini pastlatgan edim, keyin qo‘lim band edi… Aytyapman-ku, qo‘lim band edi. Kichkinangiz qayt qilmoqchi edi, qo‘limda paket ushlab turuvdim… Axir qanday qilib javob beraman, bir qo‘limda bolangizni boshidan tutib turgan bo‘lsam, ikkinchisida paket bo‘lsa… Ololmasdim… Buning ustiga signal kirdi-chiqdi bo‘lib turibdi. Nima?.. Voy, nima deyapsiz… nima bo‘lyapti o‘zi sizga? – juvon kutilmaganda aloqani uzib qo‘ydi va haydovchiga telefonini qaytarib berdi. Keyin juda og‘ir xo‘rsindi, avvalgi ruhidan asar qolmagandi.
– O‘chir ovozingni, – deb nimadir so‘rayotgan qizini jerkib tashladi. – Bas, dedim, bas!
Ikki-uch daqiqa o‘tib-o‘tmay yana qo‘ng‘iroq:
– Nima deysiz? Nega unaqa deyapsiz, nima bo‘lyapti o‘zi sizga? O‘ylab gapiring! Aytdim-ku, signal yo‘q edi deb. Nega, nega ishonmaysiz… Agar shunday deyaversangiz bormayman, tushaman hozir, shu yerdan qaytib ketaman, tamom-vassalom! – juvon telefonini o‘chirdi, ketma-ket kelgan yana ikkita qo‘ng‘iroqqa javob bermadi.
Besh-olti daqiqalik jimlikdan so‘ng endi haydovchining telefoni jiringladi. U nomerni tanib, juvonga uzatdi, yana telefon qilyapti, dedi malol kelganini sezdirib. Juvon achchig‘idan tushmadi, o‘zingiz gaplashavering, dedi. Haydovchi gaplashib bo‘lgach, juvonga o‘girildi:
– Toshkentga olib kelavering, deyapti xo‘jayiningiz.
Juvon javob qaytarmadi, lekin tez-tez, og‘ir-og‘ir nafas olayotgani sezilib turardi.
Kutilmagan o‘zgarishdan Samandarning ham asabi tarang tortildi, voqea nima bilan tugashi haqida o‘ylab ketdi. Nega endi Toshkentda kutib olmoqchi, axir tundasi Ohangaronga yana qaytib kelishadi-ku. Uning xayolidan shum fikr o‘tgandek bo‘ldi: balki xotini kimlar bilan hamroh bo‘lgani yoki haydovchi kim ekanini bilmoqchidir?
Chamasi o‘n daqiqalar davom etgan sokinlikni yana qo‘ng‘iroq tovushi buzdi. Haydovchining telefoni ekan, katta tezlikda ketayotgani uchun javob berishni lozim topmadi. To‘g‘ri qildi, deb o‘yladi Samandar, xavfli, aylanma yo‘llar bo‘lsa, chalg‘imagani durust. Biroq telefon tinimsiz, asabiy jiringlardi. Nihoyat u javob berishga majbur bo‘ldi. Yana o‘sha quruq salom-alikdan keyin telefonini juvonga uzatdi.
– Ha, nima deysiz? Yana o‘sha gap­mi, nima bo‘lyapti o‘zi sizga? Nega unaqa deyapsiz? – keyin juvon biroz yon bosgandek bo‘ldi. – Xo‘p deyapman-ku. Ha, xo‘p, mana!
Haydovchi ikki ko‘zi yo‘lda, xo‘mrayib telefonini qaytib oldi va joyiga qo‘ydi. Yo‘q! Hali joyiga o‘rnashib ulgurmagan telefon shunday jiringladiki, go‘yo ko‘krak sutidan ajratib olingan go‘dak chinqirgandek bo‘ldi. Haydovchi peshonasini tirishtirib, uni yana juvonga uzatdi.
– Ha, nima gap? Aytganingizni qildim-ku. Ber dedingiz, berdim-ku telefonini qaytarib. Kimga berishim kerak edi? Qizingizga?! Men qaydan bilay? Siz bo‘ldi, ber deganingizdan keyin gapingiz tugadi deb o‘ylab, shunga bu odamga telefonini qaytarib berdim. Nima? Aytmadingiz-ku shunday deb, ovozingiz yo‘qolib turibdi, eshitolmay qopman, ha, xo‘p bo‘ladi. Mana hozir, – juvon bu gaplar bilan telefonni qizchasiga berdi.
– Allo! Assalom alaykum, dada! Biz kelyapmiz. Ha, ayam kel­yaptilar…yo‘q..yo‘q…ha…xo‘p, xayr dada.
Juvon qizchasidan telefonni qaytarib olib, eriga uzoq tushuntirdi, signal bir bor, bir yo‘q, gapingizni tushunmay qolibman, ana gaplashdingiz qizingiz bilan, xo‘p, dedi. Keyin og‘ir xo‘rsinib, telefonni egasiga qaytardi. Bir ozdan keyin piq-piq yig‘i ovozi eshitildi.
Samandar yig‘idan ko‘ngli buzilsa-da, lekin ruhi yengil tortdi. Hartugul, juvonning siqilgani, yig‘i-sig‘isi o‘tadi-ketadi, muhimi kelishib olishdi, deb o‘yladi. Biroq kuyovga nima jin urdi ekan, degan savol uni tinch qo‘ymasdi. O‘zicha turli taxminlarga bordi, lekin biror jo‘yali javob topolmadi. Haydovchining kallasida nima xayol? U haydovchi tomon bir-ikki nigoh tashladi, agar ikkovlarining ham xavotiri bir masalada bo‘lsa, albatta u biror ishora beradi, jilla qursa kallasini sarak-sarak chayqab qo‘yadi. Afsuski, kirakash yigitning tund chehrasidan biror ma’no ilg‘ab olish mushkul edi.
Oradan taxminan yigirma daqiqa o‘tib haydovchining telefoni jiringladi. Samandar uning peshonasi qattiq tirishganidan sezdiki, yana o‘sha kuyov janobi oliylarining shaxsan o‘zlari:
– Ha, kelyapmiz, ha ularmi? Kelishyapti. Signal?! Yo‘q, signal yo‘qolgani yo‘q, hamma joyda bor, telefonim sira uzilib qolgani yo‘q, doim ishlab turibdi. Hozir beraman.
Haydovchi shu gaplar bilan telefonni juvonga uzatar ekan, Samandarning ko‘nglidan xavotirli o‘y o‘tdi. Shu kirakash yigit bekor aytdi-da raidoto‘lqin uzilgani yo‘q, hamma joyda bor, deb. Axir uning eski qo‘ltelefoni xalqda “yong‘oq chaqadigan telefon” deyiladi, tog‘dami yoki bog‘da, birdek to‘lqinni yaxshi ushlaydi. Boshqalarda smartfon, ekrani oytovoqdek, lekin pastu baland joylarda to‘lqinni yaxshi ushlamaydi. Shu gapni aytishga chog‘landi-yu kech qoldi.
– Ha… Yo‘q! Signal bir bor, bir yo‘q dedim-ku! Aytdim-ku, telefon jiringlamadi, signal o‘ynab turibdi. Voy nega unaqa deyapsiz, bir bor, bir yo‘q, dedim-ku, nega tushunmaysiz axir…. moshina to‘xtagani yo‘q hech qayerda… xo‘p, xo‘p, – juvon jim qoldi. Birozdan so‘ng og‘ir xo‘rsinishlar o‘rnini yana piq-piq yig‘i egalladi.
Samandar betoqat bo‘ldi, yuragi siqildi. Shartta kuyovga qo‘ng‘iroq qilib, ho‘v uka, namuncha tiqilinch qilmasang, xotining orqa o‘rinda, bolalari qurshovida tinchgina kelyapti, degan gapni aytsamikin? Olovga moy sepgandek bo‘lmasmikin? Qo‘y, yaxshisi aralashmagani ma’qul. O‘zidan ko‘ra yoshroq, undan ko‘ra ko‘proq jabr chekayotgan haydovchi miq etmay toqat qilyapti-ku.
Zulmat qo‘ynida hech kimdan sado chiqmay Ohangaronga yetib kelishganida haydovchi yurak yutib so‘radi:
– Toshkentga ketaverasizmi, nima qilasiz endi?
– Yo‘q… qolaman… bolalarim qiynalib ketishdi, qanday boraman shu ahvolimda.
Ulov mahalliy kirakashlar turadigan joyda to‘xtadi. Juvon shu joyda kelinlik uyiga taksi olish uchun tushib qoldi. Samandar ulovning yonbosh ko‘zgusidan ortda qolayotgan kelinni kuzatdi. Juvon bir qo‘lida go‘dagini bag‘riga bosib, ikkinchi qo‘lida yuklarini ko‘tarib olgan, uyqusiragan ko‘zlarini ishqalayotgan qizchasi esa uning etagini tutib turardi. U g‘alvali hamrohdan qutulgani uchun yengil tortganga o‘xshasa-da, aslida ich-ichdan ezilib ketardi. Haydovchi ham miq etmasdi. Talaba hamon tomosha ko‘rib ketyapti, elas-elas eshitilib qolgan shovqinidan bilish mumkinki, bu o‘sha, bachkanalikni fazilat sifatida xalqqa singdirayotgan guruhning tomoshasi edi. Toshkent bo‘sag‘asidagi uzun va zerikarli yo‘lning boshlanishi edi. Samandar esa betoqat, qandaydir olov ichida yonardi: yo‘l bo‘yida ikki bolasi bilan qolgan juvon ko‘z oldidan ketmas, goh kuyovning siymosini gavdalantira olmaganidan qiynalar, goh o‘zining yangi uylangan kezlari, er-xotin o‘rtasidagi mojarolar, haddidan oshirib yuborgan zug‘um va zulmlari yodiga tushib qolar, shu tobda ho‘ngrab yig‘lab yuborgisi kelardi. O‘zini tutib tursa-da, aslida ich-ichidan o‘kirib-o‘kirib yig‘lardi.
Yagona yupanch, olis-olislardan kelayotgan, elas-elas eshitilib qoladigan o‘ynoqi bir ovoz tobora so‘nib borardi: “Ho‘v kelishgan yigit! Sizga aytyapman, yigitning guli, keling o‘zimga!”
2017 yil.

«Ijod olami» jurnali, 2018 yil, 2-son