Tadeush Rujevich (Tadeusz Różewicz) – atoqli polyak shoiri va dramaturgi. 1921 yilda Polshaning Radomsko shahrida tug‘ilgan. Krakov shahridagi Yagellon universitetida san’at tarixi yo‘nalishida ta’lim olgan. Ijodkorning “Xavotirlik”, “Kumush boshoq”, “Shakllar”, “Tabassumlar” kabi she’riy to‘plamlari nashr etilgan. 2014 yilda vafot etgan.

TOBLANISh

Ko‘z yoshdan or qilmang, yosh shoirlar,
Ko‘z yoshdan uyalmang.

Oydan,
Oydin kechadan,
Bulbul xonishidan
Zavq ola biling.

Falakka uchmoqdan zarra cho‘chimang,
Yulduzlarga cho‘zing qo‘lingizni.
Yulduzga ko‘zlarni qilingiz taqqos.

Kamalakrang tepalikdan,
Quyoshning tug‘ilishidan,
Boychechakning ko‘z ochishidan
Zavq ola biling.

Kabutarlarga don ulashing,
Tabassum bilan boqing,
Itlar, gullarga, narovozlarga.

Orzular haqida bahslashing,
Yoshlikka qasida o‘qing hayqirib.
Yana odamlarga ishoninglar.

Sodda shoirlar, go‘zallikka ishoning.
Zavqli shoirlar ishoning odamlarga.
Ko‘z yoshdan uyalmang, yosh shoirlar,
Ko‘z yoshdan uyalmang.

* * *

Oxiratdan so‘ng,
O‘limdan so‘ng,
Men hayot qo‘ynida ko‘z ochdim.

Bu stol dedim men.
Bu stol.
Stolning ustida non bilan pichoq.
Pichoq nonni kesish uchun,
Non esa odamlarga.

Inson sevishi kerak,—
Ta’kidladim kechayu kunduz.
Nimani sevish kerak?
Insonni, ta’kidladim, insonni.

Bu deraza dedim men,
Bu deraza.
Derazadan narida bog‘,
Bog‘ qo‘ynida olma.
Olma gullagan.
Shamolda gullari to‘zg‘ir,
Mevalar
Yaralmoqda.
Otam olmalarni terib olmoqda.
Mevalarni terayotgan u odam —
Mening otam.
Men o‘ltiribman uyning ostonasida.

Echkisini yetaklab ketayapti
Bir kampir.
Dunyoning yettita mo‘jizasidan ham
Azizroq.
Uni endi kerakmas deb,
O‘ylagan
Jalloddan battar.

Bu — odam.
Bu — daraxt, bu — non.
Odamlar yashamoq uchun
Ovqat yeydilar,
Ta’kidladim o‘zimga-o‘zim.
Faqat inson hayoti muhim.
Faqat inson hayotining ma’nosi ulkan.
Hayotning bahosi
Inson yaratgan
Narsalarni bahosidan
Beqiyos ortiq.

Inson — buyuk mo‘jiza,—
Ta’kidladim men qayta-qayta.
Bu — suv, — dedim men.
To‘lqinlarni qo‘lim bilan siladim.
Suhbat qurdim daryolar bilan.
Ey daryo, — dedim men —
Ey daryo, bu — men…

Inson
Suvga so‘z qotdi.
Oyga so‘z qotdi.
Yomg‘irga, gullarga
Qushlarga, osmonga,
Erga so‘z qotdi.

Osmon jim turdi,
Zamin jim turdi.
Faqat sado keldi
Sado…
Yana bir odamning tovushi.

Usmon Azim tarjimalari

IJOD

Men yozardim
Unutib vaqtni –
Lahzamidi, soniyamidi,
Oqshommidi, yo kechamidi.

Yozar edim g‘azabga to‘lib,
Yozar edim g‘amdan kar bo‘lib.

Ko‘zlarimni uzmay ko‘zimdan,
Bosh aylanib yozgan so‘zimdan

Yozar edim – sobit, bebardosh,
Bor dunyoni to‘sgandi ko‘z yosh.

Yozar edim, tinmay yozardim,
Faqat nogoh yuzim bo‘zardi
Va qo‘rquvdan yurak titradi:
Voh, qo‘limda qalam yo‘q edi.

***

 Rishard Pshibilskiyga

erga qaytmoq
judayam og‘ir
bunday uzoq
umrdan keyin

odamlarni sevmaslik og‘ir
juda og‘ir ularni sevish
ayniqsa juda yaxshi bilsang
ular nimalarga qodirligini

ummonlaru
tog‘lar, qal’alar
ortidagi odamlarni
sevish osonroq

o‘rtamizni birgina devor
ajratgan odamlarni sevgandan ko‘ra

Dedi u ketish oldidan

Xurshid Davron tarjimasi

ShE’RIYaTNING ShAKLLARI

she’r shakliga tushmas
hammavaqt ham she’riyat

shoir oltmishni qoralaganda
ular tashrif buyurar
qushlar daraxti shaklida
nurning porlashi shaklida

ayol qiyofasida
yoki jimlik shaklida

hatto shoirning ichida yashashi mumkin
biror bir shaklga kirmasdan

sevgi g‘azab shafqatga o‘xshab

DIDAKTIK HIKOYa
HUQUQ VA BURChLAR

avvallari
qachonligi esimda yo‘q
mening burchim deb o‘ylar edim
shudgor qilayotgan dehqonga baqirmoqni
qara
qaragin
quloq sol nodon
Ikar qulamoqda
Ikar
umidlar o‘g‘loni cho‘kmoqda
omochingni tashla
shudgoringni qo‘y
ko‘zlaringni och
ana
Ikar cho‘kmoqda
yoki
fojiaga
quyoshga intilgan qanot sohibining
qulashiga
orqasini o‘girib
turgan cho‘ponga
so‘qirlar deb baqirmoqni
mening huquqim deb o‘ylar edim

hozir esa
qachonligi esimda yo‘q
bilamanki dehqon shudgor qilmog‘i kerak
cho‘pon esa qo‘ylarini boqmog‘i lozim
ularning fojiasi emas Ikar fojiasi

u shunday tugamog‘i lozim edi

hayratlanarli joyi yo‘q
ajoyib kemaning manzilga tomon
suzib ketishi

AYTILMAGAN SO‘ZLAR

suhbat boshlaymiz
so‘zlar yashirar
bizsiz
yuz bergan
o‘tgan voqealarni

sen hali buni bilmaysan

qo‘lingni uzatasan
o‘ylaysanki
haliyam o‘sha yerdaman
sen meni tashlab ketgan joyda

turibsan
jimgina noayon

haqiqatni sekin asta
qalbing anglar

sen alanglaysan
va ketasan

boshi berk ko‘cha

QARIGAN AYoLLAR HAQIDA HIKOYa

qarigan ayollarni yaxshi ko‘raman
ko‘rimsiz ayollarni
jahldor ayollarni

ular zaminning gullari

ularni cho‘chitmas
tuban odamlar

ma’lumdir ularga
sevgi
ishonch
tangasining orqa tomoni

keladilar va ketadilar
hukmdorlar urush chiqarar
odamzod qoniga
belashar qo‘llarin

qarigan ayollar tongda turishar
non sabzavot go‘sht xarid qilishar
ko‘chada jimgina tikka turishar
qo‘llarini qovushtirgancha
qarigan ayollar
abadiy yashaydi
Hamlet to‘rga tushib tipirchilar
Faust kulgili keraksiz bir rolni o‘ynar
Raskolnikov urar boltasi bilan

qarigan ayollar
ado bo‘lmaydi
juda iltifotli tabassumlari

qarigan ayollarni yaxshi ko‘raman
ko‘rimsiz ayollarni
jahldor ayollarni

ular ishonishar hayotning abadiyligiga
ular zaminning gullari
daraxt po‘stlog‘i
jonivorlarning jonsarak ko‘zlari ular

qo‘rqoqlik va qahramonlikni
buyuklik va tubanlikni
kundalik hayotning ehtiyojiga
yaqin bir shaklda ko‘rishar

ularning o‘g‘illari
Amerikaga suzib borishar
Fermopil jangida halok bo‘lishar
G‘ulqofga yo‘l olar
koinotni zabt etar

qarigan ayollar tongda
borishar shaharga
non go‘sht xarid qilishar
sho‘rvaga go‘sht tashlashar
derazalarni ochishar

faqat nodonlar kuladi
qarigan ayollar
ko‘rimsiz ayollar
jahldor ayollar ustidan

holbuki qarigan ayollar
eng go‘zal ayollar
mehribon ayollar
ular pillaning o‘zi
ular sirdir siru asrorsiz
cheksizlikka g‘ildirab ketayotgan sharlar

qarigan ayollar

ajin qoplayotgan mevalar
suvi tugayotgan ko‘zachalar
Buddaning baqaloq haykalchalari
ular jon berayotganda
ko‘zlaridan oqayotgan
yosh
qizaloq jilmayishiga
qo‘shilib oqar.

LABDAGI BARMOQ

haqiqatning lablari
yumilgan

lablarga bosilgan barmoq
gapirar bizga
jim turmoq
fursati keldi

haqiqat nima degan savolga
hech kim javob berolmas

bilguvchi esa
ya’ni
o‘zi haqiqat bo‘lganning
o‘zi
ketib qolgan endi butunlay

Rus tilidan Aziz Said tarjimasi

KULGU

Qafas shuncha ko‘p vaqt qulf edi, hatto
bir qush paydo bo‘ldi uning ichinda
shunchalar uzoq vaqt sayramadi qush
hatto qafas ochildi
sukutda zanglab
sukunat cho‘zildi shunchalar uzoq
hattoki qora chiviq ortidan
yangradi kulgu

QAYTA TARBIYaLASh

Bir tilda
so‘zlashar shoir
bola bilan
ig‘vogar bilan
ruhoniy bilan
siyosatchi bilan
mirshab bilan
bola beg‘ubor kuladi
ig‘vogar ustimdan kuldi deydi
siyosatchi hayron bo‘ladi
ruhoniy baloni bashorat qiladi
mirshab barcha tugmalarin qadaydi
shoir xijolat bo‘ladi
uzr so‘raydi
so‘ng o‘sha xatoni
takrorlar
yana

Rus tilidan Rustam Musurmon tarjimasi