Ингрид Йонкер (Ingrid Jonker) олмос қазиб чиқарадиган Кимберли яқинидаги Дугласда, фермада туғилиб улғайди, африканс тилида такрор ижод қилди. Олти ёшидан бошлаб шеър тўқиган. Ўн ёшида онадан етим қолди ва синглиси билан отаси қўлида тарбияланди. Ўн уч ёшида “Ёздан сўнг” номли биринчи шеър тўплами босилиб чиқди.
Апартеид қонунларига кўра, Ингрид Йонкер эзилувчилардан эмас, эзувчи оқтанлилардан эди. Отаси парламент ноиби, апартеид сиёсати тарафдори бўлгани учун, Ингрид у билан чиқишмасди. У цензура қонунини жорий қилиш ҳайъатининг раиси этиб тайинланганда, Ингрид йигирма уч ёшида уйидан кетиб қолди ва “Қочиш” (1956) деган китобини чиқарди, йоханнесбурглик бир йигитга эрга тегди, йигирма тўрт ёшида бир қиз кўрди.Тез орада эр-хотин ажрашишди ва у Кейптаунга қайтиб келди. Бир маҳбубидан ҳомиладор бўлиб, боласини олдиргани учун, иши судга тушди ва асаб бузилганлиги туфайли руҳий хасталар касалхонасига ётқизилди (1961). Тузалиб чиққач, 1963 йилда “Тутун ва охра (бўёқ)” деган китоби босилиб чиқди. Консерватив жанубий африкаликлар жамоаси уни совуқ қарши олса-да, муаллиф катта мукофотга сазовор бўлиб, Оврупо бўйлаб (Буюк Британия, Нидерландия, Франция, Испания, Португалия) саёҳатга кетди (1964) . Сўнгра Атлантик океанга чиқадиган порт шаҳар Кейптаунга қайтди. 1965 йил ёз ўрталарида “Мен шамоллар билан учиб кетаман” деган васият шеърини ёзиб қолдириб, кечаси Атлантик океан кўрфазига ўзини отиб, қайтишга имкон қолдирмай, узоқ-узоқларга сузиб кетди. Ёзиб қолдирган хатида “Ҳеч нарсани ўзгартириш қўлимдан келмайди, буларнинг ҳаммасига ортиқ чидолмайман” дейилган эди.
Ингрид Йонкернинг архиви Грейамстаундаги адабиёт музейининг мулки бўлиб қолди. 1965 йилда унинг номи билан аталувчи адабий мукофот таъсис этилди. 2004 йилда эса вафотидан кейин Ихаман миллий мукофоти билан тақдирланди. Шеърлари бир қатор Оврупо тилларига таржима қилинди, кўп шеърларига мусиқа басталанди. У ҳақда ҳужжатли ва бадиий фильмлар суратга олинди. 2010 йилда “Қора капалаклар” номли биографик-бадиий фильм ишланди, Ингрид ролини ижро этган актриса Карис ван Хауген 2011 йилда жуда катта нуфузли Трайбек мукофотини олди.
НЬЯНГАДА АСКАРЛАР ОТИБ КЕТГАН БОЛА
Бола ўлмади
“Африка!” деб қичқираётган онасига
муштларини дўлайтириб қўйди,
қичқириқда озодлик нафаси ва
ясситоғда қуршалган юракларнинг бирлиги.
Бола авлодлар жангидаги отасига
муштларини дўлайтириб қўйди
“Африка!” деб қичқирарди авлодлар
қичқириқда ҳақ-ҳуқуқ нафаси ва
кўчаларда жанговар ғурур қонлари.
Бола ўлмади
Лангада ҳам Ньянгада ҳам
Орландода Шарпевилда ҳам
Филиппада полиция пости олдида ҳам
Бошида ўқ билан ётар у.
Бола бу милтиқли, тўқмоқли аскарларнинг
қоронғи сояси
қонунчилар йиғинида қатнашар бола
уй дарчаларига оналар юрагига кўз ташлар бола
Ньянгада кундузи фақат тўп ўйнамоқчи эди бола
энди ҳамма ёқда
бутун Африка бўйлаб ўтиб борар улғайган бола
бутун дунё бўйлаб борар эран бўлиб етган ҳайбатли бола
рухсат хатисиз.
ГУДВУНДАГИ ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК КЎРГАЗМАСИДА
Ҳурмат қилиб менинг оппоқ юзимни
Турмага тиқишди боплаб ўзимни.
Ҳозирча эркинликда юрганлар, сиртдан
Кузатишар ҳолим хароблигин итдан
Осдилар қандайдир нишон сийнамга,
Мен, ўжар, отилдим азиз кулбамга.
Қочиб завқ, мукофот ҳам мақтовлардан
Қочмасдим тоғдаги ҳақ чорловлардан.
Кечки жимжитликка учиб борардим,
Унда от бермаган менга-да ҳеч ким.
Унда мен яшардим шонсиз, бекишан,
Осмаган эдилар сийнамга нишон.
* * *
Муҳаббат мен билан қололгани йўқ,
йиғилар-чўзилар юмшоқлашган ўқ,
мен ҳасратга чўмдим… айнан шу вақтда,
дурадгор йўнарди ҳовлида тахта.
Сўзим ўрим чоғи тўкилган бошоқ,
жуда кичик дондир ўлимим бироқ.
АЧЧИҚ МЕВАЛИ ҚУЁШ
Аччиқ мевали қуёш
аччиқ мевали ҳаёт
синдиради кўзгуни
бунга йўқ нажот
қишлоқ йўлин қидирдим
шошдим чорларга
сўқмоқлар адаштирди
чалкаш сўзлардай
ўзи осон эди бу
сокин иш хийла
унутдим-да адашдим
учрашиб сен-ла
енгил хотира билан
енгил сукунат
адашиб сени топгач
бошланди ҳасрат
тўтиқушнинг овози
мени жалб этар
лекин алдайди фақат
мени ғаш этар
на йўл бор на ечим бор
ҳеч ерда ҳайҳот
аччиқ мевали қуёш
аччиқ мевали ҳаёт
СЕНИ ЎЙЛАБ ЙИҒЛАЙМАН
Сенинг шўрлик майитинг узра йиғлайман
кўзларнгдай мовий олис шўр денгиз.
Менинг қўлим ҳеч нима
сени сақлаб қололмайди
денгиз ўтлари сари йўналган изларингни
чуқур изларингга элтувчи йўлни
аранг ўзгартишим мумкин.
Менинг қўлим ҳеч нима
қояларга қарши ҳеч нарса қилолмас.
Аммо чағалай қила олади.
* * *
Муҳаббат мен билан қололгани йўқ,
йиғилар-чўзилар юмшоқлашган ўқ,
мен ҳасратга чўмдим… айнан шу вақтда,
дурадгор йўнарди ҳовлида тахта.
Сўзим ўрим чоғи тўкилган бошоқ,
жуда кичик дондир ўлимим бироқ.
Рус тилидан Миразиз Аъзам таржимаси