Pasternak Boris Leonidovich [1890.29.1(10.2), Moskva – 1960.30.5, Moskva viloyati Peredelkino qishlog‘i] — rus shoiri.
San’atkor oilasida tug‘ilgan. Bolalik va yoshlik yillarida tasviriy san’at va musiqa kompozitsiyasi bilan qiziqqan. 1909 yil musiqachilik kasbidan voz kechib, Moskva universitetining tarix-falsafa fakultetiga o‘qishga kirgan.
1912 yil Germaniyaga borib, Marburg universitetida bir semestr o‘qigan. Ammo ko‘p o‘tmay, faylasuflik istiqbolidan ham voz kechib, she’riyat bilan shug‘ullana boshlagan. «Bulutlar orasidagi egizak» (1914) nomli birinchi she’riy to‘plami nashr etilgan. 1917 yil to‘ntarishi arafasida u futuristlar bilan aloqa o‘rnatib, ular ta’siriga beriladi. Biroq boshqa futuristlardan farqli o‘laroq, Pasternak o‘tmish va «eski» madaniyatdan yuz o‘girmay, 19-asr rus (M.Yu. Lermontov, F.I.Tyutchev) va nemis (R.M.Rilke) falsafiy lirikasi an’analarini davom ettiradi.
«Hayot mening hamshiram» (1917) she’rida Pasternak she’riyatining muhim xususiyatlaridan biri — tabiat olami, hayot bilan uzviylik ilk bor ko‘zga tashlanadi. 20-yillardan boshlab Pasternak she’riyatida lirikadan epos sari intilish tamoyili seziladi va u «To‘qqiz yuz beshinchi yil», «Leytenant Shmidt» dostonlarida lirik tafakkurdan epik tafakkurga o‘ta boshlaydi.
Pasternak urush va inqiloblar davridagi inson taqdiriga ba-g‘ishlangan «Samoviy yo‘llar» (1924— 33) nasriy kitobi hamda «Sikorskiy» she’riy romanida voqeiy syujetga qarshi o‘laroq tabiat olami va muhabbat bilan bog‘liq syujetni o‘rtaga tashlaydi.
Pasternak bu asarlarida inqilob oldida turgan yuksak maqsadni tan olgani holda maqsadga erishishning inqilobiy zulm va zo‘ravonlik yo‘lini keskin inkor etadi. 30-yillarning o‘rtalarida — 40-yillarda yaratgan asarlarida («San’atkor», 1936; «Barvaqt yurgan poyezdlar», 1931) Pasternak obrazlar tizimini soddalashtirib, rus klassiklariga xos «ravshan uslub»ga o‘ta boshlagan.
Pasternak qariyb butun ijodi davomida nasriy asarlar yaratishga ham katta e’tibor bergan. U urushdan keyingi yillarda «Doktor Jivago» (1957, Milan) romanini yozib, unda shaxsiy hayot bilan ijtimoiy borliq o‘rtasida arosatda qolgan Sergey Sikorskiyga qondosh rus ziyolisining obrazini yaratgan. U ushbu romanda sovet davri yozuvchilari orasida birinchi bo‘lib inqilob g‘oyasini rad etgan va jamiyatni ijtimoiy jihatdan qayta qurish mumkinligiga shubha bildirgan. Mazkur asar Pasternakning totalitar tuzum tomonidan tazyiq ostiga olinishiga sabab bo‘lgan.
Pasternak 50—60-yillarda «Yayragan chog‘ingda» (1956—59) she’rlar turkumi, «Odamlar va holatlar» (1957), «Ko‘r sohibjamol» (1969 yil nashr etilgan) dramatik dostonlarini yozgan. Shekspir, Gyote, Shelli, Verlen, Petyofi va boshqa shoirlarning asarlarini rus tiliga tarjima qilgan. Nobel mukofoti laureati (1958). (Naim Karimov)