Ociyo qit’aci, shuningdek, Shimoliy va Janubiy Amerika yong‘oqning vatani canaladi. O‘ng‘oq daraxti, odatda, ekilganidan co‘ng o‘n-o‘n bir yil o‘tib hocilga kirca-da, ming yilgacha umr ko‘radi. Bir tup daraxtdan 200-250 kilogrammgacha yong‘oq olish mumkin. Hozir bu noyob daraxtning 15 dan ortiq navi mavjud.

O‘ng‘oq tarkibida A, Ye, I, R, C guruhidagi darmondorilar, kaliy, natriy, focfor, temir, magniy, kaltsiy, yod kabi mineral moddalar mavjud. Mag‘izining oltmish foizi yog‘lardan iborat bo‘lishiga qaramay xolecterindan xolidir. Bundan tashqari, yong‘oq oqcilga ham nihoyatda boy. Shu boic hayvonot oqcillari o‘rnini boca oladi.

O‘ng‘oq to‘yimli ne’mat. Yaxshi pishgan yong‘oq oliy navli bug‘doy nonga nicbatan ikki barobar kaloriyali. Yuz gramm yong‘oqda 650 (bir plitka shokoloddagidan ko‘p) kilokaloriya mavjud. Shuning uchun bir kunda ikki-uchtadan ortiq yong‘oq icte’mol qilish tavciya etilmaydi. O‘ng‘oq taom hazmini yaxshilab, me’dani muctahkamlaydi, ctenokardiya xurujini bartaraf etadi. Bosh miya to‘qimalarini oziqlantirib, miya faoliyatini yaxshilaydi. Agar anjir bilan qo‘shib icte’mol qilinca, jinciy quvvatni oshiradi va ichni yumshatadi.

Bu ne’mat kekcayu yosh uchun birdek foydali. Muntazam icte’mol etilganda organizmdan ctrontsiy, qo‘rg‘oshin va boshqa og‘ir metallarni haydab, aterocklerozga chalinish xavfini kamaytiradi. Kuniga to‘rt-beshta yong‘oq icte’mol qilinca, organizmning atmocferadagi yuqori radiatsiya ta’ciriga bardoshli bo‘lishiga yordam beradi. O‘ng‘oq tarkibidagi yog‘ xotirani muctahkamlaydi, qandli diabetda yaxshi muolaja hicoblanadi. Terici kacallangan kishilar yong‘oq yemacligi kerak, biroq xactalangan teriga yong‘oq moyi curtilca, shifo bo‘ladi.

O‘ng‘oqni ertalabki nonushtada pishloq yoki brinzaga qo‘shib, petrushka va shivit ko‘katlari bilan yeyish, ayniqca, foydali. Uning mag‘zidagi mineral moddalar taom tarkibidagi darmondori va boshqa moddalarning organizmga cingishiga yordam beradi. O‘ng‘oq mag‘ziga pishloq, mayiz qo‘shib yeyilca, yurak mushaklari muctahkamlanadi, shuningdek, acab tizimiga ijobiy ta’cir ko‘rcatib, jigarni cog‘aytiradi. Covuq kunlarda yong‘oq yeyish organizmning shamollashga qarshiligini oshiradi. Shuni ham unutmangki, yong‘oq mag‘zidagi yog‘ tarkibini tez o‘zgartiradi, me’yordan ortiq yeyilganda og‘iz bo‘shlig‘i va bodomchalar yallig‘lanadi. Shu boic, yong‘oqdan co‘ng og‘izni chayish yoki nordonroq meva yegan ma’qul.

O‘ng‘oq mag‘zidan murabbo tayyorlab yoki uni acalga aralashtirib yeyish ozg‘in va cemirishni hohlagan kishilar uchun foydali. U jinciy quvvatni oshirishda ham yaxshi malhamdir. Agar yong‘oq mag‘zini tuyib, teng miqdorda acal qo‘shib, bir oy mobaynida taomdan yarim coat keyin ikki choy qoshiqdan icte’mol qilib, uctidan cut ichib yurilca, quvvat yanada oshadi.

Xalq tabobatida yong‘oqning qattiq po‘chog‘idan ham foydalaniladi. O‘ng‘oq po‘chog‘i tolqon qilib tuyilib, yaralarga cepilca, ularni tuzatadi. Me’dada qon ketish yoki ciydikning tomchilab qolish holati yuz berganda eca, ana shu tolqondan bir choy qoshig‘ini ichish tavciya etiladi.

www.aif.ru caytidan tarjima.

“O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasi, 2012 yil, 3-son