Қўрқинчли аждарҳолар сайёрамизнинг турли бурчакларида истиқомат қиладиган кўп халқларнинг эртак ва афсоналарида учрайди.

Улар улкан, илонсимон, одамларга сиртдан даҳшат солиб турувчи махлуҳ тарзида тасвирланади. Аждарҳолар ком ва бурун тешикларидан тутун аралаш олов пуркаб, қаттиқ наъра тортганида ҳатто ер ҳам титраб кетади.

Бизга қадимги юнон афсоналаридан тўққизбош Гидра маълуму машҳурдир. У Гераклнинг қўлида ҳалок бўлгунга қадар жуда кўп қизларнинг бошига етган. Юнонлар тасвирлаган яна бир аждарҳо Химерадир: комидан олов пуркаладиган бу махлуқни Беллерофон исмли ёш жангчи ўзининг Пегас деган қанотли арғумоғи ёрдамида маҳв этган. Рус халқ эртакларида аждарҳо қиёфасида бизга беш қўлдай аён бўлган Аждарҳо Горинич гавдаланади.

Эртакларда кўплаб аждарҳолар беҳисоб бойликларни қўриқлагани ҳақида маълумотлар келтирилади. Масалан, олтин жунли қўй терисини кўзи юзта бўлган махлуқ қўриқлаган.

Гарчи эртак ва афсоналарда аждарҳолар ададсиз ёвузлик тимсоли сифатида келтирилса, баъзи ўринларда улар одамни ҳимоя қиладиган куч-қудрат соҳибига айланадилар. Қадим ўтган замонларда жангчилар душманлари юрагига қўрқув уруғини солиш мақсадида ўз қалқонларига аждарҳолар суратини туширишган.

Шуни айтиш лозимки, одамлар баъзи пайтларда аждарҳолар чиндан ҳам борлигига ишонишган. Колумбга қадар денгиз сайёҳлари гўё денгизлар қаърида яшовчи, кемаларни ямламай ютиб юборувчи улкан махлуқлардан чўчиб, нотаниш денгизлардан сузишга аҳён-аҳён журъат этганлар.

Ўз-ўзидан аёнки, улар янглишганлар, чунки аждарҳолар фақат эртак ва афсоналарда яшайди. Унда одамлар нима учун уларнинг мавжудлигига ишонишган? Тўғрироқ жавоблардан бири шуки, тарихдан аввалги даврларда Ерда баҳайбат махлуқлар яшаган. Улардан энг қўрқинчлиси саналган динозаврлар одам пайдо бўлгунга қадар ер юзидан қирилиб кетган. Бироқ ғор одамлари даврида Ерда ҳар хил баҳайбат рептилиялар учраб тургани эҳтимолдан йироқ эмас ва айнан улар эртаклардаги аждарҳоларнинг тимсоллари бўлган.