Ёзувчи Баҳодир Мурод Алига бағишлайман.

Шом намозини тугатгач, “Ё Оллоҳ!” дея қийналиб ўрнидан турди. Жойнамози — чакмонини ердан олиб, базўр қоқди-да, “Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм” деб кийди…
Осмоннинг қонталаш чети қимтилаётган лаб каби кичрайиб боради. Осмонга туташиб кетган адоғсиз даштнинг ўт-ўланлари қизғиш тусидан айрилиб, лаҳза сайин ёпирилиб келаётган тун қаролиғига қоришмоқда. Кўкиш осмоннинг иккинчи бир четида юлдузлар милтирай бошлади…
— Оллоҳу акбар! Оллоҳу акбар!..
У ҳорғин одимлайди. Оёқлари яланг бўлгани учун босаётгани тошми-кесакми, фарқсиз, ҳатто қақраган даштнинг садоқатли фуқаролари бўлмишсертикон ўтлар ҳам писанд эмас. Ҳар қадам ташлаганида қуму тупроқни бироз қўзғатади-да, кетаверади. Баъзан оёғи чуқурроқ жойга тушиб, хиёл тебраниб кетади. Бир фурсат тўхтаб, куч тўплайдими ёхуд лабларида тинмай айланаётган буюк сўз қувват берадими, яна йўлида давом этади.
— Оллоҳу акбар! Оллоҳу акбар!..
Ортидан эргашган ит тинмай у ёнидан-бу ёнига ўтади, бесаранжом тимирскиланади. Унинг ҳарсиллаши ҳувиллаган биёбонда акс-садо бераётгандек. У киши очиққанида барча сезгилари кучлироқ ишлай бошлашини аввалдан яхши биларди. Ҳозир унинг қулоқлари чуқурдан-чуқур сувсиз қудуққа ўхшар, ҳарт нечук ожиз ун ҳам жаранглаётгандек шовқинли туюларди. Дунё бус-бутунича қулоқларига кириб кетаётгандек.
Туйқусдан тўхтади. Унинг тўхтаганини кўриб, дарров чўнқайиб, думи билан ерни супураётган, тилини осилтириб ҳарсиллаётган итга қаради. Туси тунга қоришган ҳамроҳининг ялтираган кўзлари ҳам унга тикилди.
— Эй, сак, кўпам бесабр бўлаверма! Оллоҳ ҳам бизнинг ризқимизни бирор жойга сочиб қўйгандир, илло сабр қил!..
Яланг оёқлар яна одимлай бошлайди, лаблар титрай-титрай пичирлашда давом этади. Даштнинг тўқ кўкиш осмон билан туташган четларига ҳар замон-ҳар замонда кўз ташлаб қўяркан, ҳали ҳориб улгурмаган, буюк соҳиби жамолнинг ишқида гирён бўлган шуурида турфа ўйлар чарх уради. Мана шу зим-зиёликдан ҳам ўзи бир умр интилган улуғ Яратгувчининг мислсиз ижодини кашф этгиси келади: “Улуғ Оллоҳнинг қудратини кўргиси келган одам мана шундайин чўлу биёбонларни кезиши керак. Илло атрофда бирорта дов-дарахт йўғу бўғзингга тиқилаётган ҳавонинг тозалигию хўплигидан бўғилгудек бўласан. Субҳоноллоҳ, субҳоноллоҳ!.. Тўрт томонинг қибла, бағрингда Оллоҳ, Оллоҳ бағрига бораверасан. Ё, Ҳақ таоло, қудратинг соясида мен бандангдан маҳфиратингни дариғ тутма!..”
У уч кундан буён туз тотмаганди. Очликка-ку бир нави чидаш мумкин, тағинки очлик унинг суюкли таоми. Аммо чўлнинг офтобидан ҳар сония куч олаётган ташналикни енгиш мушкул. Шу пайтгача қақраган бўғзини Оллоҳнинг номи ила намлаб келаётир. Лаблари борган сари бир-бирига ёпишиб бораётгандек, ҳар нафас олганда жизиллаб ачишаётган томоғи салқин тунни бутунича ютиб юборгиси келади. Эти суягига ёпишиб ҳилвираб турган танаси зирқираб оғрийди, оёқларига худди бир ботмон тош осилгандек ердан узгиси келмайди, минг азобда кўтарса-да, тиззалари араванинг мойланмаган ғилдираги каби ғижирлаб кетади. Лекин барибир қақраган лабларининг ёриқларидан ўша бир калима учаверади:
— Оллоҳу акбар! Оллоҳу акбар!
Ясси тепаликка кўтарила бошлаганида буткул мадори кетганини ҳис этди. Букилган тиззларига ҳорғин танаси оғирлик қилиб, қайтиб тиккаланмай қолди. Базўр икки-уч қадам ташладию ёнбоши билан ерга йиқилди. Ўсиқ сочлари бўйнию елкасини тўлдириб ястанди. Юзини соқол-мўйлов қоплаганидан ҳозир унинг қоронғуликни ёргудек бўлиб чақнаётган кўзларинигина илғаш мумкин эди, холос. У чалқанча ётиб, юлдуз тўла осмонга тикиларкан,ҳарсиллаб-ҳарсиллаб нафас оларди. Туйқус оғир бир ютинди-да, соқол-мўйлови титраб, хириллади:
— Шу бир жон не, ё Ҳаллоқ!..
У аслида ҳайқирмоқчи эди, лекин овози жуда паст чиқди. Унинг саволнамо бу гапида буюк бахшидалик бор эди.
Ҳалитдан буён атрофни тимирскилаётган ит келиб, унинг шалвираб ётган қўлини ялай бошлади. У бошини хиёл буриб, итга қараркан, ҳамроҳининг меҳрибонлигидан ҳийла мутаассир бўлди.
— Шайтоннинг макри бу, эй сак! Дилларимиз шунчалар ноқиски, шу пайт емишдан ўзгани демас. Нафс кўнгилни хиралантиргувчи ғубордир, билсанг. Нафс шайтоннинг содиқ хачири… Алҳамдулиллоҳ! Алҳамдулиллоҳ!..
Орадан бирмунча фурсат ўтиб, у ўзини бироз бардам сезди. Ўрнидан қўзғалиб, ёнбошидаги чуқурчага сурилди. Дўмликка суяниб, ўтирди.
— Ҳамма нарсани билгувчисан ўзинг, ё Раббим!
Чуқурчанинг чеккасида турган ўнг қўлини қимирлатмоқчи бўлувди, панжалари бир нарсага урилди. Бармоқлари беихтиёр ҳалиги нарсани пайпаслади. Қўлига олиб, кўзларига яқинлаштирди.
— Нон?!.
Аввалига ҳайратдан вужуди титраб кетди. Шу бир лаҳзалик ҳайратдан сўнг кўнглида уят ҳисси пайдо бўлди. Бағрининг аллақаерида ҳали ўлмаган шубҳанинг ожиз нафасини сезди-да, энтикиб калима келтирди ва осмонга қараб пичирлади:
— Меҳрибонлигингга ташаккур, эй Тангрим!.. Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм…
У нонни тишлади, ғичирлатиб чайнай бошлади. Қоронғилик қаърида типирчилаётган ит думини ликиллатиб чийиллади. Ҳамроҳининг илинжини фаҳмлаган ҳожаси нондан бир бўлак синдириб, унинг олдига ташлади.
— Ол, е…
Ит шошиб нонга ёпишди. Унга оғзини теккизиб, бир-икки ҳидладию яна чийиллаб нари кетди. Чунки унга ташланган нарса бир парча кесак эди.
— Бу неъматингга шунчалар тотли таъм берган Ўзингга тасанно, Тангрим!..
Нонни еб, танасига қувват кирган бўлса-да, ташналик бадтар хуруж қила бошлади. Уни босиў ниятида оғзини тўлдириб-тўлдириб муздек тун ҳавосини ютди.
— Алҳамдулиллоҳ! Алҳамдулиллоҳ!..
Сўнг “ё Оллоҳ!” деди-да, дўнгликка тираниб, ўрнидан турди. Қуйига қараб, бир-икки қадам ташлади. Энди оёқлари аввалгидан дадилроқ ҳаракат қиларди… Чакмонини ечиб, хуфтон намозини ўқишга тараддудлана бошлади.
— Оллоҳу акбар! Оллоҳу акбар!
Намоздан сўнг тин олди. Вужуди енгиллашиб, боши ойдин бир ҳолатга тушди. Бу ҳаловатли онларни қизғандими ёхуд бутун борлиғидаги нурли жимирлашдан сархуш бўлдими, ҳадеганда ўрнидан туравермади. Бошини қуйи эгиб, зикрга берилди. Бу ҳолат анча узоққа чўзилди. Ахийри “Ассалому алайкум” дея саждадан турди. Яна бояги чуқурга бориб ёнбошлаши билан ташналик ўз ҳукмини ўтказа бошлади. Кўзларини юмиб, тамшанди. Оллоҳга шукр келтирди. Лекин кўз олдига бир коса жимирлаб турган сув келаверди. “Оҳ, баттол шайтон, макру ҳийлангга минг лаънат! — деган ўй кечди хаёлидан. — Одам жон таслим қилаётганда шайтон минг бир ҳийлалар билан бошига келар эрмиш. Агар киши ортиқ ташна бўлса, бир коса сув тутиб, Оллоҳдан юз буришни сўрармиш. Ё ҳақ куним келдиму, Оллоҳим?!. Йўқол, шайтони лаъин!..”
У ўз нафси билан узоқ олишди. Анчагача унга уйқу салтанатининг эшиклари очилавермади. Бўғзи куя-куя нигоҳларига одам боласининг бардоши етмас зулумот тўла бошлади. Сўнг бутун вужуди ўша қоронғулик қаърига цингаверди…
Ит эса бу маҳал олди оёқларига жағини қўйганича ухлаб ётарди…
Бирдан ёруғ бир маъвога чиқиб қолди. Қаршисида ям-яшил дов-дарахтларга лаб урган тип-тиниқ кўл жилваланиб турарди. Ҳали қаерда эканини англаб улгурмасидан қаёқдандир бир тўп гўзалдан-гўзал қизлар пайдо бўлишди. Уларнинг чиройли юзларидан кўзни қамаштирар даражада нур таралар, эгниларидаги оппоқ ҳарир кўйлаклари кўлнинг майин шабодасида ёқимли ҳилпирарди. Қизлар унга бирваракай ёпишишди-да, жулдур кийимларини еча бошлашди. У бу соҳибжамолларнинг гўзалликларидан жилмайишларидан ва охир-оқибат унга хуш ёқаётган ҳаракатларидан завқланар, маст бўлардию, аммо кўнглида ортиқ хоҳишга майл сезмасди.
Тим қора узун зулфлари унинг қорамтир юзини мастона сийпалаётган қизлар уни муздек кўл сувига элтишди-да, ювинтира бошлашди. У мислсиз ҳузурдан оҳ урди, қақраган бўғзи, ёрилган лаблари мой ялагандек майин-майин бўлиб бораверди.
Бу пайт чуқурчада ётган тананинг боши у ёқдан-бу ёққа силкинар, оғзи каппа-каппа очилиб, базўр инқилларди. Аллақачон уйғонган ит ҳожасининг атрофида типирчилаб айланар, гавдасини олди оёқларига ташлаб, кўзлари чақнаганча тисланиб-тисланиб, атрофга ҳурарди. Тинимсиз ҳурарди.тўлин ой юлдузлар юзига парда тортганда ҳожаси тинчиб қолди. Дашт бағрига фусункор бир ойдинлик кирди. Ит тойга қараб, чўзиб-чўзиб улиди:
— Оувв-вв!.. Увв-вв-вв!..
Ниҳоят ҳожасининг ёнига чўзилиб, тилло ойни кўзларига қамади…
Ит ухладими-йўқми, номаълум. Баланд, лекин ёқимли овоздан чўчиб тушди.
— Оллоҳу акбар! Оллоҳу акбар!..
У қулоқларини динг қилиб, атрофга тикилди.
— Оллоҳу акбар! Оллоҳу акбар!
Шунда унинг кўзлари юзида ой акси кўринган ҳожасининг кўксига тушди. Кўксининг чап қисми сўз оҳангига мос тарзда титрар кийимининг ўша ери кўтарилиб-кўтарилиб тушарди.
— Ашҳаду алла алаҳа иллаллоҳ!..
Итнинг боши бир томонга қийшайиб, кўзлари ҳожасининг кўксига қадалганча қотиб қолди.
— Ашҳаду алла алаҳа иллаллоҳ!..
Ашҳаду анна Муҳаммадур расулуллоҳ!
Ашҳаду анна Муҳаммадур расулуллоҳ!
Ҳайя алас-солаҳ! Ҳайя алас-солаҳ!
Ҳайя алал фалаҳ! Ҳайя алал фалаҳ!
Ассалоту ҳайрум минаннав! Ассалоту ҳайрум минаннав!
Оллоҳу акбар! Оллоҳу акбар!
Ла илаҳа иллаллоҳ
Шундан сўнг бир неча дақиқа ўтиб, ҳожасининг кўзлари очилди. Хиралашиб бораётган ойга, оқараётган уфққа бирпас тикилиб ётди. Кейин “ё бисмиллоҳ!” дедию ўрнидан турди. Устилан чакмонини ечиб, ерга қўйди. Кўзлари билан даштнинг майинроқ тупроқли жойини излади. Энди унинг ҳеч қаери оғримас, толмас, ҳар қадам ташлаганида учаётгандек туюларди…
У чўнқайиб, енгларини шимарди. “Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм” дея таяммум қила бошлади… Покланиб бўлгач, белидан белбоғини ечиб, юзу қўлларини ишқалаб-ишқалаб артди. Белбоғини қайтиб боғларкан, катта-катта очилган кўзлари уфққа тикилиб, чор атрофни оҳиста бир айланиб ўтди. Ҳохир унинг учун тўрт томон қибла эди.
Сўнг қулоқ қоқди:
— Оллоҳу Акбар!..
Нарида ётган чакмони ҳавода ҳилпирай-ҳилпирай учиб келиб, пойига тўшалди.
Ит жағини оёқларига қўйиб, ҳожасига тикилганча кўзларини такрор-такрор очиб-юмарди…