Манзили кўрсатил(ма)-ган хатлар
Ёзувчи Виктор Гюго умрининг сўнгги йиллари Парижда – ҳали ҳаётлик чоғидаёқ ўзининг номи билан аталган кўчадаги уйида яшаган. У хатда манзилини қайд этар экан, “Жаноб Виктор Гюго, унинг Париждаги авенюси”, деб ёзиб қўйган.
Ўз асари ҳақидаги иншо
Ёзувчи Валентин Катаевнинг набираси дугонаси билан боғлиқ қизиқ воқеани айтиб берган. Гап шундаки, дугонасига адабиёт дарсидан “Катаевнинг “Полк ўғли” қиссаси қаҳрамони Ваня образига ёзувчи қандай мақсад юклаган?” деган мавзуда иншо ёзиш топширилган бўлади. У Катаевлар хонадонига меҳмонга келади ва бу ҳақда муаллифнинг ўзидан сўраб олиб, иншо ёзади. Бироқ ёзма ишига “–3” баҳо олади, ўқитувчиси “Ёзувчи мутлақо бошқа мақсадни кўзлаган”, деб изоҳ ёзиб қўйган бўлади.
Энг қисқа ёзишма
Виктор Гюго 1862 йили таътилда дам олаётган чоғи яқиндагина чоп этилган “Хўрланганлар” романига китобхонларнинг муносабатини билгиси келади ва ўз ноширига фақат “?” белгисидан иборат телеграмма жўнатади. Ношир ҳам жавоб тариқасида битта “!” белгисидан иборат телеграмма йўллайди. Шубҳасиз, бу тарихдаги энг қисқа ёзишма эди.
Фойдасиз маслаҳат
Жоан Роулинг “Гарри Поттер ва фалсафий тош” китобини 1995 йили ёзиб тугаллайди. Адабий агенти асарни 12 та нашриётга жўнатади ва барчасидан рад жавобини олади. Орадан бир йил ўтгачгина, қўлёзмани Лондондаги “Bloomsbury” номли кичик нашриёт қабул қилади. Гарчи китоб чоп этишга тайёрланган бўлса-да, бош муҳаррир ёзувчининг болалар адабиётида муваффақият қозонишига ишонмасдан, келажакда бошқа иш билан шуғулланишни маслаҳат беради.
“Робот” яратган ёзувчи
“Робот” иборасини чех ёзувчиси Карел Чапек муомалага киритган. У пьесасида одамсифат механизмларни дастлаб “лабор” деб атайди-ю (лотинчада «labor» – иш), аммо бу сўз ўзига ёқинқирамайди. Шунда укаси Йозефнинг маслаҳати билан “робот” деб ўзгартиради. Ушбу атамага асос бўлган “robota” сўзи чех тилида шунчаки ишни эмас, ниҳоятда заҳматли меҳнатни билдиради.
Режиссёр танлаш услуби
Америкалик машҳур ёзувчи Стивен Кинг бошловчи режиссёрлар ва талабаларга асарларини рамзий 1 доллар ҳақ эвазига экранлаштириш имконини берган. Бироқ фильмларни тарқатиш ҳуқуқи тўлалигича адибда қолади, улардан тижорий мақсадларда фойдаланиш ҳам мумкин эмас. Ана шундай бошловчи режиссёрлардан бири Френк Дарабонт эди. У йигирма ёшида “Палатадаги аёл” асари асосида қисқа метражли фильм суратга олади. Ёндашув Стивен Кингга маъқул тушади ва бунинг натижасида “Шоушенкдан қочиш”, “Яшил миля” ва “Туман” асарлари айнан шу режиссёр талқинида экран юзини кўради.
Ижодда ҳам хизматкорлар бўлар экан-да!
Александр Дюма асар ёзишда ёрдамчилардан унумли фойдаланган. Улар орасида Огюст Маке анча машҳур эди. Дюманинг таниқли биографи, ёзувчи Клод Шопп гувоҳлик беришича, айнан Огюст Маке “Граф Монте Кристо” асари сюжетини ўйлаб топган ва “Уч мушкетёр” асари шаклланишига катта ҳисса қўшган. Аммо Дюманинг иқтидорини ҳам алоҳида таъкидлаш зарур. Гарчи баъзи асарлари ёрдамчиларининг қўлёзмаларидан ўсиб чиққан бўлса-да, ёрқин деталлар ва ҳаётий диалоглар ёзувчи истеъдодининг маҳсули эди.
Номдаги хатолик
Атоқли фантаст ёзувчи Рэй Брэдбери янги романига “Фаренгейт бўйича 451 даража” деган ном қўяди. Асар мазмун-мундарижасидан келиб чиқиб шундай ном танланганди. Чунки шу ҳароратда қоғоз ўз-ўзидан ёниб кетади. Бироқ қоғоз фаренгейт эмас, цельсий бўйича 450 даражадан сал ошиқроқ ҳароратда оловланади. Адиб ном қўйишда ўт ўчириш хизмати ходими билан маслаҳатлашган ва у ҳарорат кўрсаткичларини чалкаштиргани учун ёзувчи ҳам хатога йўл қўйган.
Пушкин ва “Ревизор”
Машҳур рус ёзувчиси Гоголнинг “Ревизор” пьесасига асос бўлган воқеа Россиянинг Новгород губерниясидаги Устюжна шаҳрида бўлиб ўтган. Бу ҳақда муаллифга Пушкин айтиб берган ва асар ёзилишига сабабчи бўлган. Гогол “Ревизор”ни ташлаб қўйган пайтларда ҳам айнан Пушкин тугаллашга ундаган.
Шерлок Холмс ҳақидаги асарлар
Бу машҳур изқувар ҳақидаги ҳикояларнинг муаллифи Артур Конан Дойл эканини билмайдиган одам кам топилади. Шерлок Холмс образи жуда кўп ёзувчиларга таъсир кўрсатган. Натижада у ҳақида бошқа муаллифлар ҳам асарлар ёзган. Бундай муаллифлар ичида ёзувчининг ўғли Адриан Конан Дойл, Марк Твен, Стивен Кинг, Айзек Азимов, Нил Гейман сингари таниқли адиблар ҳам бор.
Ориф Толиб тайёрлади.
“Ёшлик” журнали, 2015 йил, 9-10-сонлар