ХХ аср бошларида улуғ юртдошимиз Чўлпон “Адабиёт надир?” деган саволни ўртага ташлаган ва шу номли мақоласида унга баҳолиқудрат жавоб излаган эди. Агар биз диққат билан кузатсак, инсоният онгини танигандан бери ушбу савол у ёки бу тарзда мунтазам қўйилиб келишига гувоҳ давоми…
Феноменал истеъдодлар ижодининг таъсирланиш ҳудудини фақат у яшаган замон, қадами етган макон, шунингдек, тилнинг тушунарлилик омиллари билан чегаралаш мақсадга мувофиқ эмас. XIX асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошларида жаҳонда шундай адабий юксалиш содир бўлдики, унинг сабабларини ўзаро адабий таъсирлардан давоми…
(Мирзакалон Исмоилийни эслаб) “Сўна” романи қаҳрамонлари Артур, унинг оқила севгилиси Жемма, “Чолиқуши” қаҳрамони Фарида, АҚШ адибаси Этель Лилиан Войнич ҳамда турк ёзувчиси Рашод Нури Гунтекин (Кунтегин) номларини жаҳонга машҳур қилган. Ўзбек адиби устоз Мирзакалон Исмоилий таржимасида нашр этилган бу икки давоми…
Чўлпон меросини ўрганиш тарихидан XX асрнинг дастлабки чорагида, айниқса, Октябрь тўнтариши арафасида адабий-маданий меросимиз осмони узра Ҳамза, Абдулла Қодирий, Фитрат каби янги улуғвор сиймолар ёрқин юлдуз бўлиб чарақладилар. Хусусан, Чўлпон Навоийдан кейинги бетакрор истеъдод соҳиби сифатида тез танилди ва кўп давоми…
Чўлпон ижодий балоғатга етган палладан бошлаб умрининг охиригача таржима ишларига алоҳида эътибор билан қараган. Шуниси ажабки, йиллар давомида миллатчиликда айбланиб келган, яъни миллатларни бир-биридан ажратишни, бошқаларни камситиб, ўз миллатини улуғлашни мақсад қилиб олишда, миллий маданиятлар орасига раҳна солишда айбланган Чўлпон давоми…
Бадиий асар фақат бадиият мезонларидан келиб чиқиб баҳоланиши лозим деган фикр кейинги вақтда бот-бот учрамоқда. Албатта, бош мезон бадиийлик бўлиши керак, лекин масалани бу қадар кескин қўйиш яна бирёқламаликка олиб келмасмикин? Мазкур фикр узоқ вақтлардан бери бадиий асарнинг мафкуравий жиҳатини давоми…
1987 йилда – Чўлпон асарларини эгаларига қайтаришга оз-моз имкон пайдо бўлган бир вақтда, бу йўлдаги илк эҳтиёткор қадамни “Ёшлик” журнали қўйди. Журналнинг 10-сонида Чўлпон шеърларидан сайланган ўн биттаси чоп қилиниб, “Адабий мерос” рукнидаги жами икки саҳифали жажжигина сайланмага устоз Озод давоми…
Қуронов, Дилмурод. Чўлпон насри поэтикаси/Масъул муҳ. О.Шарафиддинов, У.Норматов. – Т.: «Шарқ», 2004. – 288 б. Абдулҳамид Чўлпон ўзбек реалистик прозасининг шаклланиш даврида самарали ижод қилиб, унинг тараққиётига сезиларли улуш қўшган санъаткордир. Адибнинг қутлуғ номи оқланиб, ижодий мероси чин эгаларига қайтарила давоми…
Қуронов Д., Чўлпон ҳаёти ва ижодий мероси, — Т.: «Ўқитувчи», 1997. 80 б. Қўлланма муаллифнинг атоқли адиб Чўлпон ҳаёти ва ижодий меросини ўрганишга доир изланишлари самарасидир. Китобда Чўлпоннинг таржимаи ҳолига доир қизиқарли маълумотлар берилган. Шунингдек, унда Чўлпоннинг «Кеча ва кундуз» давоми…
Абдулҳамид Чўлпон таржима ишларига киришган вақтда бизда гарчи кўплаб таржима асарлар бўлса-да, таржима назарияси яратилмаган эди. Аммо барча миллий адабиётлар янгиланишга бирдек ташна, ўзларини адабий тасаввурларни янгилашга бирдек ҳақли ҳисоблардилар. Чинакам таржимон миллат талабини ҳис қилиши, ўз ўқувчиларини аён билиши давоми…