Sherali Turdiyev. Ular Germaniyada o‘qigan edilar

Sherali Turdiyev. Ular Germaniyada o‘qigan edilar. «Shahidlar xotirasi» xayriya jamg‘armasi, «Qatag‘on qurbonlari xotirasi» muzeyi. — Toshkent, 2006

O‘tgan asrning 20-yillarida yetmishga yaqin iste’dodli turkistonlik yoshlarning Germaniyaga o‘qishga yuborilishi o‘sha yillarning ijtimoiy-madaniy hayotida ulkan voqea bo‘lgan. Fan va xo‘jalikning turli sohalarida zamonaviy bilimlar bilan qurollangan yoshlarning yuqori malakali kadrlar bo‘lib qaytishi xalqimiz va mamlakatimizning keyingi taqdiriga katta ta’sir o‘tkazishi mumkin edi. Afsuski, O‘zbekistonning mustamlaka tarzida qolishidan manfaatdor bo‘lgan sovet davlati dastlab bu talabalarning o‘qishni bitirmay turib qaytishlarini talab etdi. 1937 yilning qonli voqealari boshlanishi bilan ularni Germaniyaning josuslari va aksilinqilobchi-millatchi unsurlar sifatida mahv etib tashladi.
Taniqli adabiyogshunos olim Sh.Turdiyev uzoq yillardan beri katta bir qismi 1937 yil voqealarining qurboni bo‘lgan, kichik bir qismi esa qatag‘ondan qochib, Turkiyada panoh topgan sobiq talabalarning fojiali taqdirini o‘rganib keladi.
Qo‘lingizdagi arxiv qujjatlari va jonli xotiralar asosida yozilgan kitob mazkur talabalarning Germaniyadagi hayoti va taqdiri haqida hikoya qiladi.

MUNDARIJA

Kirish
Birinchi qism. Turkistonlik talabalarning Germaniyaga o‘qishga borishi
Tarixga bir nazar
Germaniyada o‘qigan talabalarning xorijiy o‘zbek matbuotidagi faoliyati
Ikkinchi qism. Germanilda o‘qib O‘zbekistonga qaytib kelgan talabalar
Abduvahob Murodiy
Solih Muhammad
Sattor Jabbor
To‘lagan Mo‘min
Sulton Matqul
Basya Matqulova
Maryam Sultonmurodova
Xayrinisa Majidxonova
Gulsum Rahimova-Ashrafiy
Ruqiya Xo‘jayeva (Rahimova)
Nasriddin Sherahmedov
Fuzail Sherahmedov
Uchinchi qism. Germaniyada o‘qib, O‘zbekistonga qaytib kelmagan talabalar
Tohir Chig‘atoy
Ibrohim Yorqin
Abduvahob Ishoq
Saida Sherahmedova
Ahmadjon Ibrohimov
So‘ngi so‘z
Ilovalar
Maqolalar
Shokir Sulaymon. Ovro‘poda Turkiston o‘quvchilari
Turar Risqulov. Nashi studentы v Germanii
Olimjon Idrisiy. Germaniyada o‘zbek shogirdlari
«Yosh Turkiston». Turkistonlilar diqqat-nazariga
Eltar. Istanbulda Turkiston kuni
Xotiralar
Ibrohim Yorqin. Xotiralar
Ahmadjon Ibrohimov. Xotiralar
Ahmad Zaki Validiy To‘g‘on. Berlindagi Turkiston talabalari