Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Атроф-муҳитнинг температураси пасайиб, сув музлаши натижасида муз ҳосил бўлади. Музлаган сувнинг ҳажми анча кенгаяди. Ўн литр сувдан, тахминан, ўн бир литр муз ҳосил бўлади. Ҳар бир жисмнинг сувда сузиши ва чўкиши милоддан аввалги III асрда яшаб ўтган қадимги юнон олими давоми…
Тоғдан пастга силжиётган қор массаси кўчки деб аталади. Тоғда қор тўсатдан кўчади. Негаки, қорнинг остки қисми ўз оғирлигига дош беролмай ёки температура 0 даражага етганда, эрий бошлайди. Ости эриган қор қиялик бўйлаб пастга силжий боради. Аммо кўчгунга қадар у жуда давоми…
Қор кўп ёғса, жамият ҳаёти маромини бузиши мумкинлигини ҳаммамиз яхши биламиз. Аммо у, масалан, бошоқли экинларга, фойда ҳам келтириши мумкин. Ғалла ўсиши учун, албатта, сув керак. Ариқлардаги сув қаердан пайдо бўлади? Ер ости сувлари борлигини ҳам биласизми? Сув (маълум бир давоми…
Уйларнинг томидан осилиб турган сумалаклар қандай ҳосил бўлишини ҳеч ўйлаб кўрганмисиз? Улар қачон ҳосил бўлади: эрувгарчилик пайтими ёки совуқ пайтми? Агар эрувгарчилик пайтида бўлса, нега сув нолдан юқори даражада музлаб қолади? Агар совуқ пайт бўлса, томда сув қаердан пайдо бўлади? давоми…
Агар музлаётган ҳовуз, кўл ёки дарёга эътибор берган бўлсангиз, дастлаб сувнинг юзаси музлай бошлаганини кўргансиз, албатта. Агар ҳовузлар, кўллар, денгизлар тубидан музлай бошласа, ҳаётимизда кўп нарсалар ўзгариб кетиши мумкинлигини ҳеч ўйлаб кўрганмисиз? Унда Ердаги иқлим ўзгарибгина қолмасдан, сувда яшайдиган айрим давоми…
Қиши ўта совуқ минтақаларда яшайдиган болалар ойналардаги қировни томоша қилишни ёқтиришади. Айрим тасвирлар, дарахт ёки япроқлардаги мураккаб суратларга ўхшаб, жуда чиройли бўлади. Япроқ ёки дарахтдаги суратлардагидай, дераза ойнасида қиров пайдо бўлиши учун ҳам маълум шарт-шароитлар керак. Қиров музлаган сувнинг майда давоми…
Шимолий Американинг ғарбий соҳиллари бўйлаб чўзилиб кетган Қояли тоғлар энг узун тоғ тизмаси ҳисобланади. Унинг Жанубий Америкадаги давоми Анд деб аталади. Анд тоғлари Жанубий Американинг ғарбий ёнбағирлари бўйлаб 7 000 км.га, яъни қитъанинг бошидан охиригача чўзилиб кетган. Испанлар унинг шимолий давоми…
Аввало, тоғларнинг ўзи нима? Тоғлар — қуруқликнинг текисликлар устидан баланд кўтарилган қисмидир. Тоғларнинг ўлчами ҳам, юзаси ҳам ўзаро фарқ қилади. Айрим улкан тоғларнинг баландлиги бир неча километрга етади. Бошқалари эса паст ва текисдир. Уларнинг баландлиги ўзини қуршаб турган текисликлардан ҳисоблаганда, давоми…
«Тундра» сўзи фин тилидан олинган бўлиб, «тақир, ҳосил бермайдиган ер» ва «яроқсиз ҳудуд» деган маънони англатади. У, одатда, Арктиканинг ўрмонсиз зоналарига нисбатан ишлатилади. Тундрада яшаш шароити жуда ёмон. У ерда дарахт йўқ, кун қишда ниҳоятда совиб кетади, ёзда эса ўртача давоми…
